Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasinin akademiK Ə. HÜseynov adma

Layihə anlayışı və təriflər

Layihə sözü texniki sahə termini kimi yaddaşımıza həkk olunmuşdur. Bir çoxları “layihə” dedikdə binanın və ya hər hansı bir mexanizmin layihəsi kimi qəbul edir. Bizim təsəvvür etdiyimiz “layihələrə” inkişaf etmiş ölkələrdə “dizayn” deyirlər. Layihə isə daha geniş, daha da məzmunlu və mürəkkəb bir sistemdir. Bu səbəbdən layihənin hələ də bu günkü günə qədər dəqiq və yeganə tərifi yoxdur. Hər bir alim, hər bir mütəxəssis layihəyə öz düşüncələri çərçivəsində tərif vermişdir. Bu bölmə layihə anlayışmı daha da dərindən öyrənmək məqsədi daşıyır.

Birinci fəsil doqquz paraqrafdan ibarətdir. Bu fəsil əsasən layihələrə verilən təriflər, layihəni səciyyələndirən əlamətlər, layihənin növləri və təsnifatı, layihənin mühiti və işti- rakçılan, layihənin məqsədi, strukturu və həyat dövrü kimi məsələləri əhatə edir. Eyni zamanda layihəni səciyyələndirən on əlamətin hər biri ayn-a)nlıqda izah edilmiş və layihələr təsir edən qüvvələrin qrafik təsviri göstərilmişdir.

4 h *■

1. 
   TƏRİFLƏR ^öa
   

ictimai yaşayış binalanmn inşası, sənaye obyektlərinin likilməsi, kompüter sistemləri üçün proqram təminatının yaradılması yeni texnologiyanın və texnikanın kəşfi, yeni müəs- Hişənin açılması, kino və filmlərin çəkilişi, vergi sisteminin dəyişdirilməsi və bu kimi digər dəyişiklər layihə xarakterli tədbirlər adlanır.

Bu tədbirlər ilə layihə arasında fərq nədən ibarətdir? Layihə nə deməkdir?

Layihələrə verilən təriflərin bir qismi aşağıdakı kimidir :

LAYİHƏ - elə bir hərəkətlər çoxluğudur ki, burada insanlar, materiallar və maliyyə resurslan cəmləşib məhdud vaxt və büdcə şəraitində nadir işlər paketini yerinə yetirmək üçün təşkil edilmişdir. Layihələr müəyyən keyfiyyət və kəmiyyət dəyişiklikləri aparmaqla yerinə yetirilir.

LAYİHƏ - nadir məhsul istehsal edən və xidmət göstərən müvəqqəti müəssisədir. Burada “müvəqqəti’Mik layihənin başlanğıc və sonu olması ilə bağlıdır. Layihənin baş

lanma (start) tarixi olduğu kimi onun nə zamansa sona çatma (fınish) tarixi də mövcuddur. Hər bir layihənin istehsalı yeganədir, yəni nadirdir.
VEBSTER lüğətinə əsasən layihənin tərifi:
'‘i'--*: 'V '?>• '
ABŞ-m Layihələrin İdarə Edilməsi İnstitutunun layihələrə verdiyi tərif [I]:

LAYİHƏ - əvvəlcədən təyin olunmuş müəyyən məqsədli bir müəssisədir. Layihənin uğurla başa çatması müəyyən edilmiş məqsədlərə çatmaq deməkdir. .

Layihələrin İdarə Edilməsi İngiltərə Assosiasiyasının layihələrə verdiyi tərif [19]:


Almaniya menencerlərinin tərifi [27]:

LAYİHƏ - təkraredilməz şərtlərlə xarakterizə olunan məqsədli müəssisədir. Bu şərtlər aşağıdakılardır:

• 
  məqsədin müəyyənləşdirilməsi;
  
• 
  vaxt, büdcə və başqa ehtiyatlar üzrə məhdudiyyətlər;
  
• 
  ətraf mühit təsirlərinin müəyyənləşdirilməsi;
  
• 
  layihələrin yerinə yetirilməsi planı.
  

) 1 Vt«

2.