Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nəSİMİ adına DİLÇİLİK İnstitutu
Yüklə 460,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
| –
2000-ci illər arasında bir çox sahələri əhatə edən çoxsaylı lüğətlər nəşr olunmağa başlandı. Bu mənada əlbəttə ki, 1990
2000-ci illərdə orijinal, mükəmməl lüğət yaradanlar və onların xidmətləri də öyrənilməli, tədqiq edilməlidir. Dilin lüğət tərkibində dəyişmə və inkişaf daha çox izahlı, ikidilli, terminoloji və orfoqrafiya lüğətlərində özünü göstərir. Məhz dilin inkişaf səviyyəsini müəyyən etmək, insanların lüğətə olan tələbatını ödəmək üçün dövrün tələblərinə cavab verəcək lüğətlər tərtib olunmalıdır. Bu mənada, məhz 1990 – 2000-ci illərdə çap olunmuş tərcümə lüğətləri onlara olan tələb
1
Elmlər Akademiyasının Xəbərləri. Ədəbiyyat, dil və incəsənət seriyası, 1998, № 3-4, s.113. 2
Həsənov H.Ə. İkidilli lüğətlərin linqvistik təhlili // Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Xəbərləri. Ədəbiyyat, dil və incəsənət seriyası, 2000, № 3-4, s. 110-127.
5 və ehtiyacın zəruriliyindən irəli gələrək çap olunmuşdur. Bir sözlə, “Rusca- azərbaycanca lüğət” (I, II, III cild), “Azərbaycanca-ingiliscə lüğət”, “Azərbaycan, ingilis və rus dillərində şəkilli sözlük lüğəti”, “Azərbaycanca- rusca, rusca-azərbaycanca lüğət”, “Türkcə-Azərbaycanca lüğət”, “Məktəblinin talışca-azərbaycanca lüğəti”, “Azərbaycanca-rusca-türkcə danışıq kitabçası”, “Azərbaycanca-almanca lüğət”, “İngiliscə-azərbaycanca lüğət” və s. zamanın tələbi ilə çap olunmuş tərcümə lüğətləridir. Belə lüğətlərin 5 – 10 ildə bir nəşr edilməsi bir tərəfdən xalqın mədəni səviyyəsinin artdığını müəyyən edirsə, digər tərəfdən də, mədəniyyətin, elmin, texnikanın inkişafının göstəricisi olur. Bəli, məhz 1990-2000-ci illərdə çap olunmuş bu lüğətlərin tədqiq olunması mövzunun aktuallığı ilə bağlıdır. Təsadüfi deyildir ki, “Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proqramı haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərən- camı”nda deyilir: “Azərbaycan dilində termin yaradıcılığı sahəsində işlərin tənzimlənməsi və koordinasiya edilməsi üçün Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti yanında Terminologiya Komissiyası yaradılsın” 1 . Deməli, termin, terminologiya və tərcümə məsələləri Azərbaycan dilçilik elminin diqqət mərkəzində dayanmalıdır. Odur ki, “Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyin inkişa- fına dair Dövlət Proqramı haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı”nda qeyd olunur: “Dublyaj edilən filmlərin, xarici dillərdən çevrilən elmi, bədii və publisistik əsərlərin tərcüməsi bir qayda olaraq yük- sək estetik tələblərə cavab vermir, onlar sönük və yarıtmazdır, dilimizin hü- dudsuz ifadə imkanları ilə müqayisə edilməyəcək qədər aşağı səviyyədədir” 2 .
böyükdür. 10 illik bir dövrü əhatə edən lüğətşünaslığımızın tarixini tədqiq etmək bu mənada da aktualdır. Müstəqillik əldə etmiş respublikamızda elmin, texnikanın, iqtisadiyyatın və mədəniyyətin inkişafı ilə baş verən ictimai-siyasi dəyişikliklərlə bağlı, ümumiyyətlə, dilimiz, xüsusən də onun terminoloji leksikası zənginləşməkdə və təkmilləşməkdədir. Terminoloji
1
dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proqramı haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı. “Respublika” qəz., 2012, 23 may, s. 1.
2
Yenə orada, s. 1.
6 lüğətlər mütləq zamanın, dövrün yeniliklərini özündə əks etdirməklə təkcə mütəxəssislərin deyil, həm də hər bir azərbaycanlının təlabatını ödəməlidir. Odur ki, belə bir tələbat əsasında 1990 – 2000-ci illərdə terminoloji lüğətlər kimi “Rusca-azərbaycanca idarə terminləri lüğəti”, “Rusca-azərbaycanca bazar iqtisadiyyatı terminləri lüğəti”, “Rusca-azərbaycanca izahlı hərbi terminlər lüğəti”, “Azərbaycan klassik ədəbiyyatında işlədilən adların və terminlərin şərhi”, “Radiotexnika terminləri lüğəti”, “Geologiya terminləri lüğəti” və s. çap olunmuşdur. Xüsusilə, idarə terminləri, bazar iqtisadiyyatı terminləri, izahlı hərbi terminlər, hüquq terminləri müstəqillik əldə etdikdən sonra respublikamızda bu sahələrə olan tələbat və ehtiyacla bağlı olaraq çap olunmuş lüğətlərdir. Odur ki, bu lüğətlərin tədqiq olunması da lüğətşünaslı- ğımıza böyük fayda verə bilər. Ona görə də mövzunun aktuallığını təmin edən şərtlərdən biri də budur. Yüklə 460,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|