Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nəSİMİ adına DİLÇİLİK İnstitutu
Yüklə 460,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
adlanır. Dialektoloji lüğətlər içərisində özünəməxsus mövqeyi ilə seçilən
1
Xəlilov B.Ə. Müasir Azərbaycan dilinin leksikologiyası. Bakı: Nurlan, 2008, s. 299.
9 “Azərbaycan xalq şivələri lüğəti” 1930 – 1931-ci illərdə çap olunmuşdur. Bu lüğəti tərtib etmək ideyasının 1924-cü ildə meydana çıxması, ideyanı ilk dəfə “Azərbaycanı öyrənən cəmiyyətin irəli sürməsi, 1926-cı ildə Bakı şəhərində çağrılmış I Türkoloji Qurultayın bu fikri bəyənməsi, 1929-cu ildə Lüğət Komissiyasının yaradılması, həmin komissiyanın 1930-cu ildə A hərfinə, 1931-ci ildə
hərfinə aid hazırlanmış materialları nəşr etməsi, kitabın “Azərbaycan xalq şivələri lüğətinin qüsurları: şivə lüğəti” adlansa da, orada ümumişlək sözlərə də yer verilməsi, hətta bəzən misalların bədii ədəbiyyatdan gətirilməsi barədə bilgilərlə tanış oluruq” 1 . 1924-cü ildə Azərbaycan dili dialekt və şivələri lüğətini tərtib etmək ideyasından əvvəl, hələ 1921-ci ildə Q.Rəşadın müəllifliyi və təşəbbüsü ilə “Təfsirli xalq lüğəti” çap edilmişdir. 1930-cu illərdə S.Axundov Quzanlının Qarabağ şivəsinə mənsub 18 000 sözün toplandığı və əlifba sırası ilə düzüldüyü “Azərtürkcə yeni dolu sözlük” lüğəti əlyazma şəklində hazır- lanmışdır. Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğətinin 1964-cü ildə nəşr olunduğu məlumdur. Bir cildlik Azərbaycan dialektoloji lüğətinin Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutunun Azərbaycan dialektologiyası şöbəsində hazırlanması bir neçə il əvvələ - 1958-ci ilə təsadüf edir. Hazırlanmış həmin lüğət 1964-cü ildə R.Rüstəmov və M. Şirəliyevin redaktorluğu ilə çap olunmuşdur. Lüğətdə 6300 sözün mənaca aydınlaşdırılması, hansı nitq hissəsinə aid olması, sözlərin mənaca izahı, izahların rusca tərcüməsi və s. məsələlər oxucunu cəlb edir. Lüğətdə müəyyənləşdirilən qüsurlar bunlardır: lüğət dialekt və şivələrimizdəki bütün sözləri əhatə etmir, baş sözlərin mənsub olduğu dialekt və şivə göstərilmir. Bundan başqa, 1966-68-ci illərdə dialektoloji lüğət üçün xüsusi ekspe- disiyalar təşkil olunmuşdur. 1966-cı ildə şöbənin baş elmi işçiləri B.M.Tağı- yev və Q.M.Həsənovun Basarkeçər, Hamamlı, Çəmbərək rayonlarından, 1968-ci ildə K.T.Ramazanovun Azərbaycanın Ucar, Z.Ə.Xasıyevin Kür- dəmir, R.Ə.Kərimovun Oğuz rayonundan topladıqları materiallar dialektoloji lüğətin məzmunca dolğunlaşmasında mühüm rol oynamışdır. 1964-cü ildə Azərbaycan dilinin bir cilddən ibarət dialektoloji lüğəti- nin nəşr olunması zərurətlə bağlı olmuşdur. 1964-cü ildən sonra da dialekt- lərin öyrənilməsi davam etdirilmiş və xeyli miqdarda yeni dialekt sözləri
1
10
toplanmışdır. Görülən işlər ikicildlik lüğətin tərtibinə imkan yaratmışdır. “İkicildlik dialektoloji lüğəti M.Ş.Şirəliyev (A hərfi), M.İ.İsmayılov (
), K.T.Ramazanov (Q, Y, P, C), B.M.Tağıyev Yüklə 460,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|