Azərbaycan Dövlət qtisad Universiteti
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Orta aylıq nominal əm ək haqqı, manat
269 manat təşkil etmişdir. Bu dövrdə əhalinin pul gəlirləri 40,3%, o cümlədən adambaşına 38,6%, bir işçiyə hesablanmış orta aylıq əmək haqqı 44,8% artmışdır (qrafik 9.1). Qrafik 9.1 Orta aylıq nominal əmək haqqı, manat 215,8 149 123,6 99,4 77,4 63,1 52 44,3 0 50 100 150 200 250 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Qrafik 9.1-dən göründüyü kimi, Azərbaycanda orta aylıq nominal əmək haqqı səviyyəsində ildən-ilə sabit artım tendensiya müşahidə olunur. 2000-2007-i illər ərzində bu göstərici 4,9 dəfə artmış, iqtisadiyyatda məşğul olan insanların həyat səviyyəsinin əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırılmısını səbəb olmuşdur. Əhalinin həyat səviyyəsinin qiymətləndirilməsində yaşayış minimumu göstəricisi mühüm rol oynayır. Azərbaycanda əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi məqsədilə «Yaşayış minimumu haqqında Qanun» qəbul olunmuşdur. Yaşayış minimumu iqtisadiyyatda indikator rolunu oynayır. Yaşayış minimumu insanların sağlamlığının və həyat fəaliyətinin minimum səviyəsi üçün zəruri olan və minimum istehlak səbətinə daxil edilən ərzaq və qeyri-ərzaq məhsullarının orta bazar qiymətləri 270 (ev təsərrüfatlarının müayinəsi) xidmət və icbari ödənişlərin normalaşdırılmış faktiki məsrəfləri əsasında, əhalinin sosial- demoqrafik qrupları (ümumi əhali, işləyən əhali, uşaqlar və pensiyaçılar) üzrə hesablanır. Yaşayış minimumu öz mahiyyətinə görə insanların fəal fiziki vəziyyətini, uşaq və yeniyetmələrin sosial və fiziki inkişafının mühafizəsini təmin edən maddi nemət və xidmətlər istehlakın, habelə vergilərə və digər vacib ödənişlərə sərf olunan xərcələrin məcmusudur. Yaşayış minimumu əhalinin maddi vəziyyətinin qiymətləndirilməsi və sosial proqramların işlənməsi, aztəminatlı ailələrin müəyyənləşdirilməsi və onlara ünvanlı sosial yardım göstərilməsi üçün də istifadə olunur. Yaşayış minimumunun artırılması ölkənin sosial-iqtisadi inkişafından bilavasitə asılıdır. Müasir bazar iqtisadiyyatı münasibətlərinin formalaşdığı bir şəraitdə, əhalinin həyat səviyyəsinin minimal həddini müəyyən edən meyar kimi çıxış edən minimum istehlak səbəti «Yaşayış minimumu haqqında» 5 oktyabr 2004 -cü il tarixli Azərbaycan Respublikası Qanununun 1–ci maddəsinə görə, insanın sağlamlığının və həyat fəaliyyətinin minimum səviyyəsi üçün zəruri olan ərzaq, qeyri-ərzaq malları və xidmətlərin elmi normalar əsasında müəyyən edilmiş toplusudur. «Azərbaycan Respublikasında minimum istehlak səbətinin tərkibinin təsdiq edilməsi haqqında» Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 23 iyun 2005 –ci il tarixli qərarında minimum istehlak səbətinin tərkibinə ərzaq məhsullarının, fərdi və ailəvi istifadə olunan qeyri-ərzaq mallarının (geyim, ayaqqabı və dəftərxana ləvazimatları, təsərrüfat, mədəni-məişət, sanitariya 271 əşyaları, dərmanlar və s.), xidmətlərin (mənzil-kommunal, nəqliyyat, rabitə, məişət, təhsil, mədəni-maarif, müalicə-istirahət xidmətləri və s.) minimum toplusu daxil edilmişdir. «Yaşayış minimumu haqqında» Qanunla yaşayış minimumu minimum istehlak səbətinin dəyəri və icbari ödənişlərin cəmindən ibarət sosial norma kimi müəyyən olunmuşdur. Minimum istehlak səbəti və yaşayış minimumunun həcmi əhalinin əsas üç sosial-demoqrafik qrupunun - əmək qabiliyyətli şəxslərin, təqaüdçülərin və uşaqların ehtiyaclarına uyğun olaraq müəyyən edilmişdir. «Azərbaycan Respublikasının 2007- ci il üçün yaşayış minimumu və ehtiyac meyarının həddi haqqında» Azərbaycan Respublikasının 28 noyabr 2006-cı il tarixli Qanununun 1- ci maddəsinə əsasən, 2007-ci il üçün yaşayış minimumu ölkə üzrə adambaşına orta hesabla 64 manat (75 dollar), o cümlədən əmək qabiliyyətli əhali üçün 70 manat (82 dollar), təqaüdçülər üçün 49,7 manat (58,5 dollar), uşaqlar üçün 52,4 manat (61,6 dollar) məbləğində müəyyən edilmişdir. Həmin qanunun 2–ci maddəsində isə ünvanlı sosial yardımın təyin edilməsi məqsədilə ehtiyac meyarının həddi 2007-ci il yanvarın 1-dən 35 manat (41,1 dollar), həmin ilin iyul ayının 1-dən isə 40 manat (47 dollar) məbləğində müəyyən edilmişdir. Qanunvericiliyin sosial yardım almaq hüququnu müəyyənləşdirmək üçün yaşayış minimumundan deyil, ehtiyac meyarından istifadə etməsi respublikamızın sosial-iqtisadi vəziyyəti ilə bağlıdır. Lakin respublikamız Avropa Sosial Xartiyasını ratifikasiya etməklə öz üzərinə sosial ödəmələrin və əmək haqqının tədricən yaşayış minimumu səviyyəsində müəyyən edilməsi ilə bağlı öhdəlik götürmüşdür. Hesab edirik ki, hər bir halda sosial yardım almaq 272 hüququnun əsası kimi ehtiyac meyarı əsasında müəyyən edilən aztəminatlı ailə deyil, yaşayış minimumuna malik olmayan yoxsul ailə çıxış etməlidir. Yəni yoxsulluq sosial risk hadisəsi kimi qanunvericiliyə daxil edilməli və bu, sosial yardım verilməsinin əsasını təşkil etməlidir. İnsanın layiqli həyat səviyyəsi hüququnun təmin edilməsi həm də ölkənin ərazisində tətbiq edilən minimum əmək haqqı ilə bilavasitə bağlıdır. Yaşayış minimumu (YM) vacib nemətlərin və xidmətlərin (qida məhsulları, qeyri-ərzaq məhsulları, sanitariya və gigiyena predmetləri, dərmanlar, mənzil-kommunal və digər xidmətlər) minimum həddə yol verilən sərhədlərini müəyyən edən istehlak büdcəsidir. Minimum istehlak büdcəsi (MİB) isə insanın əsas maddi və mənəvi tələbatını qarşılayan təminatdır. Yaşayış minimumundan fərqli olaraq, o, təkrar istehsal olunan istehlak büdcəsidir. MİB-in artımı təbii haldır. Xərclənmiş fiziki və əqli enerjinin yerinin doldurulmasını yox, həm də təkrar istehsalı, eləcə də şəxsin inkişafını təmin edən xərclərin ölçüsü və səviyyəsinin elmi əsaslandırılması sosial siyasət sahəsində lazimi tədbirlərin müəyyən edilməsi zamanı olduqca vacibdir. MİB probleminin elmi cəhətdən işlənib hazırlanması və hakimiyyətin bütün qollarının və sosial partnyorlarının praktiki fəaliyyətində alınmış nəticələrin istifadəsi təxirəsalınmaz məsələdir. Minimum istehlak büdcəsinin tərtibi və hesablanmasının normativ metodik bazasının işlənib hazırlanması və təsdiq olunması həddindən artıq aktualdır. MİB-in istehlak səbəti YM-da olduğu kimi qida məhsullarının, qeyri-ərzaq məmulatlarının və xidmətlərin cəmindən ibarətdir. Lakin Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|