Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nou-hau (know-how) termini
- Kommersiya sirri rejimi
- İFN-lərin mühasibat uçotuna daxil edilməsi və qiymətləndirilməsi
- Əgər bu tədqiqatların nəticələri kiçik müəssisə yaratmaqla İFN-ın kommersiyalaşdırmanın mümkün olduğunu göstərərsə
- İFN-lər mühasibat uçotuna
- Qeyri-material aktivlərin ilkin dəyəri kimi
- Kommersiya sirri (nou-hau) kateqoriyasına
- 18. LİSENZİYALAŞDIRMA Lisenziya
- Bu müqavilələr başqasına verilən hüquqların həcmi- nə, lisenziyanın ödənilib ödənilməməsinə, müqavilə tə
- Məcburi qeyri-mütləq lisenziya
- “ağılabatan kompensasiya” (ağılabatan royalti) tələb olunur.
65
-
innovasiyalı layihələrin seçilməsi; -
İFN-lərin elmi-texniki, hüquqi və iqtisadi təhlili; -
hüquqi qorunma qabiliyyətinin müəyyən edilməsi üçün patent tədqiqatlarının aparılması. Əgər İFN qorunma qabiliyyətli və kommersiya baxımından perspektivlidirsə, onda patent alma, qeydiyyat və ya kommersiya sirri rejimini seçməklə onun hüquqi qorunması təmin edilir.
ABŞ-da məhkəmə praktikasında istifadə olunmuşdur. Birbaşa tərcüməsi “necə etməyi bilmək”dir.
saxlanması onun sahibinə mövcud vəziyyətdə və imkanlar daxilində gəlirlərini artırmaq, lazım olmayan xərclərdən qaçmaq, mal, iş və xidmət bazarında mövqeyini qorumaq və digər kommersiya xarakterli üstünlük əldə etmək imkanı yaradır. Kommersiya sirri olan informasiyaya elmi-texniki, texnoloji, istehsalat, maliyyə-iqtisadi və digər üçüncü şəxslərə məlum olmadığına görə potensial kommersiya dəyəri olan və kommersiya sirri rejimi tətbiq edildiyinə görə üçüncü şəxslərin əldə edə bilmədikləri informasiya aid edilir. Nou-hau- istehsalat sirrini, başqa sözlə sahibkarlıq fəaliyyəti sirrini özündə ehtiva edən elmi-texniki, texnoloji, istehsalat, maliyyə-iqtisadi və digər informasiyadır.
informasiyanın sahibinin onun gizli saxlanması üçün həyata keçirdiyi hüquqi, təşkilati, texniki və digər xarakterli tədbirlərdən ibarətdir. Bu tədbirlər kommersiya sirri haqqında qanunvericilik və normativ sənədlərin müddəalarına uyğun həyata keçirilir. İnformasiya mənəvi cəhətdən həddindən artıq tez köhnəlibsə və patent alma prosesi çox vaxt tələb edirsə, onda onu nou-hau şəklində sənədləşdirmək sərfəlidir.
66
İFN-lərin mühasibat uçotuna daxil edilməsi və qiymətləndirilməsi aşağıdakı qaydada aparılır: Əvvəlcə kommersiyalaşdırma üsulunun seçilməsi üçün: - marketinq amilləri və bazar tədqiq olunur; - maliyyə və iqtisadi təhlil aparılır; - investisiyalara ehtiyaclar aşkarlanır;
keçirilir: - menecment, təşkilatı struktur, istehsal, satış və risklərin təhlilini özündə ehtiva edən innovasiya layihəsinin biznes-planı tərtib edilir; - kiçik müəssisənin potensial həmtəsisçiləri ilə ilkin danışıqlar aparılır; - təsisçi tərəflərin verəcəyi töhfələr (paylar) müəyyən olunur.
edilir:
- təsərrüfat cəmiyyətinin təsis edilməsi üçün ilkin qərar qəbul edilir; - sonradan mühasibat uçotuna daxil etmək və ən aşağı sərhəddi müəyyən etmək məqsədilə İFN-nin yaradılması və ya alınması üçün xərclər qiymətləndirilir; - nizamnamə kapitalına töhfə kimi verilən İFN-dən istifadə hüququ pulla dəyərləndirilir. Büdcə uçotuna eyni zamanda aşağıdakı şərtlərə cavab verən qeyri-material aktivlər daxil edilə bilər: - material-maddi (fiziki) strukturun olmaması; - digər əmlaka görə identifikasiya edilmə (ayrılma) imkanı;
- işlərin yerinə yetirilməsində və ya xidmətlərin göstərilməsində və ya müəssisənin idarəetmə ehtiyatlarında məhsulun istifadəsi;
67
- uzun müddətli, daha doğrusu 12 aydan çox olan faydalı istifadə və ya 12 aydan çox olarsa adi əməliyyat tsiklində istifadə; - bu aktivin sonradan yenidən satılması nəzərdə tutulmursa; - aktivin mövcudluğunu təsdiq edən lazımi qaydada tərtib olunmuş sənədlərin mövcudluğu; - aktiv üzərində mütləq hüququ təsbit edən lazımi qaydada tərtib olunmuş sənədlərin mövcudluğu; - üzərində mütləq hüquqları aktiv (patent, şəhadətnamə, digər qoruma sənədləri) və ya elmi-texniki fəaliyyətin, o cümlədən potensial patent qabiliyyətli həllər və istehsalat sirləri (nou-hau) kommersiya sirri rejimində qorunan hüquqları təsdiq edən və lazımi qaydada tərtib olunmuş sənədlərin mövcudluğu. Qeyri-material aktivlər büdcə uçotuna onların ilkin dəyəri ilə daxil edilirlər.
yaradılmasına və ya alınmasına sərf edilən faktiki vəsaitlərin cəmi nəzərdə tutulur. Qeyri-material aktivlərin alınmasına və ya yaradılmasına sərf edilən vəsait-lər aşağıdakılardır: - təchizatçıya (satıcıya) müqavilə ilə ödənilmiş məbləğlər; - təşkilatlara müqavilələr əsasında görülən işlərə görə ödənilən məbləğlər; - hüquq sahibinə (satıcıya) müqavilə əsasında hüquqdan istifadən üçün ödənilən məbləğlər; - qeyri-material aktivlərin satın alınması ilə bağlı informasiya və məsləhət xidmətləri göstərilən təşkilatlara ödənilən məbləğlər; - qeyri-material aktivlərdən istifadə hüququnun əldə edilməsi üçün ödənilən qeydiyyat haqları, dövlət rüsumları və digər ödəmələr;
68
- hüquq sahibinin mütləq mülkiyyət hüququnun satması (verməsi) ilə bağlı ödənilən gömrük, patent və digər rüsumlar; - qeyri-material aktivlərin alınmasında dəllalıq edən təşkilata ödənilən mükafatlar; - qeyri-material aktivlərin istifadə yerinə gətirilməsinə, nəqlin sığortası da daxil olmaqla, ödənilən vəsaitlər; - aktivin yaradılmasına sərf olunan xərclər (materiallar, əməyin ödənişi və əlavə ödəmələr, kənar təşkilatların xidmətləri və s.); - qeyri-material aktivlərin alınması və yaradılması ilə bağlı digər xərclər.
intellektual fəaliyyət obyektlərinin (İFO) mühasibat uçotuna daxil edilməsi aşağıdakı ardıcıllıqla həyata keçirilir.
məzmunu potensial kommersiya sirri kateqoriyasına aid olan texnologiyanı işləyib hazırladıqları haqqında məlumatlan- dırırlar. 2. İntellektual mülkiyyətin qorunması bölümü ilə birlikdə texnologiyanın təfsilatlı yazısı tərtib olunur. 3. Qrupun işinin nəticələri ali təhsil müəssisənin patent- lisenziya komissiyasında müzakirə olunur. Bu komissiya İFO- lara münasibətləri qaydaya salmaq elmi tutumlu və rəqabətədavamlı məhsul yaratmaq üçün ixtiraçılıq fəaliyyətinə həvəsləndirmək, müəssisənin əməkdaşların xidməti vəzifə- lərinin icrası nəticəsində yaratdıqları İFO-nun sahibi kimi qanuni maraqlarınmı qorumaq üçün yaradılır. Müzakirə nəticəsində komissiya texnologiyanın qəbul edilməsi və kommersiya sirri kateqoriyasına (nou-hau) aid edilməsi haqqında qərar verir və kiçik innovasiya müəssisə yaradılarkən onun nizamnamə kapitalına töhfə kimi verilməsi haqqında tövsiyələr hazırlayır. Texnologiya üzərində sahiblik və onun istifadəsinə sərəncam vermək hüququ ali məktəbdə qalır.
69
Komissiya həm də müəlliflərə həvəsləndirici əlavə ödəmələr verilməsi haqqında qərar qəbul edir. 4. Texnologiyanın yazısı “Ali təhsil müəssisənin kommersiya sirri” adı altında təhvil-təslim aktı ilə ümumi şöbəyə verilir. Akt rəhbər tərəfindən imzalanır.
tərəfindən müəlliflərə əlavə ödəmələr ayrılması haqqında xidməti müraciət tərtib olunur. Rəhbərlik bu ödəmələri əmrlə rəsmiləşdir. Beləliklə, bu ödəmələrin əsasında texnologiyanın ilkin dəyəri müəyyən edirlər.
dəyərinin müəyyənləş-dirilməsi aşağıdakı ardıcıllıqla həyata keçirilir: - müəlliflər rəhbərliyə İMO-dan istifadə hüququnun pulla dəyəri haqqında xidməti yazı göndərirlər (bu təsərrüfat cəmiyyətinin nizamnamə xarakterinə töhfə hesab olunur); - İMO-dan istifadə hüququnun pulla qiymətləndirilməsi məsələsinə patent-lisenziya komissiyasında baxılır. Komissiya müəlliflərin təqdim etdikləri materiallar əsasında nou-haunun nizamnamə kapitalına töhfə kimi istifadəsi haqqında tövsiyə verir, onun kommersiya dəyərini müəyyən edir və ali təhsil müəssisənin kiçik innovasiya müəssisəsinin nizamnamə kapitalına töhfələrinin miqdarının təsdiq İMO-dan istifadə hüququnun pulla dəyəri ali təhsil müəssisəsi tərəfindən müstəqil olaraq (kənar qiymətləndiriciləri cəlb etmədən) müəyyən edilir. Bu dəyər müəssisənin İMO-nin alınmasına və ya yaradılmasına sərf etdiyi məbləğdən az ola bilməz. Əgər bu məbləğ qanunvericilikdə müəyyən olunmuş həddi aşarsa, o zaman qiymətləndirməyə müstəqil ekspert cəlb olunur.
7. İMO-n-n mühasibat uçotuna daxil edilməsi haqqında əmr verilir. 70
8. İşlənib hazırlanmış texnologiya ali təhsil müəssisəsi tərəfindən kiçik innovasiya müəssisəsi yaradılanda nizamnamə hesabına töhfə kimi daxil edilir. Bu müəssisənin nizamnamə kapitalının miqdarı hər təsisçinin payı almaqla təsisçilərin ümumi yığıncağında müəyyən edilir. Ali təhsil müəssisəsi öz payını pulla yox, nou-hau şəklində təhvil-təslim aktı ilə nizamnamə kapitalına əlavə edir. Akt ali təhsil müəssisəsinin və kiçik innovasiya müəssisəsinin rəhbərləri tərəfindən imzalanır. Hər iki müəssisə arasında istehsalat sirrindən istifadə haqqında lisenziya müqaviləsi bağlanılır.
logiyadan, ixtiradan, faydalı modeldən, sənaye nümunə- lərindən, nou-hau-dan, proqram məhsulundan və işləmə prosesində əldə olunan digər intellektual mülkiyyət obyekt- lərindən başqa şəxsin istifadə etməsi üçün verilmiş icazədir.
istifadə hüququnun digər şəxsə verilməsini sonuncunun bununla bağlı razılaşdırılmış ödəmələri həyata keçirməsini və müqavilədə nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə yetirməsini tənzimləyən sənəddir. Bu müqavilə bağlanarkən İMO-lardan istifadəıni tənzimləyən qanunvericilik qanunları rəhbər tutulmalıdır.
modelindən, əmtəə nişanından və digər İMO-lardan istifadə 71
hüququnu digərinə verən şəxsidir. Adətən lisenziya müqaviləsinin predmeti ixtira, faydalı model və ya sənaye obyekti isə lisenziar rolunda patent sahibi, əgər əmtəə nişanı isə həmin nişanın sahibi çıxış edir. Sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmayan vətəndaş yalnız patent sahibidirsə o, lisenziar ola bilər. Əmtəə nişanı verilən müqavilədə lisenziar yalnız təşkilatlar və ya fərdi sahibkarlar ola bilərlər. Lisenziar həm ölkə vətəndaşı, həm də əcnəbi ola bilər. Lisenziat İMO-nun istifadəsi üçün hüququ əldə edən istənilən təşkilata və ya sahibkara deyilir. Ali təhsil müəssisələrinin texnologiyalarının lisenziyalaş- dırılması “Mülkü Məcəllə”, patent və müəlliflik hüququ haqqında qanunlarla tənzimlənməlidir. Bu lisenziat və lisenziar arasındakı adətən istifadə olunmayan investisiya yatırma və mülkiyyət payı münasibətlərdə qanunvericilik aktlarının tətbiqi ilə əlaqədardır. Digər aspekt İMO-ların xidməti vəzifələrin icrası nəticəsində yaradılmasıdır. Ali təhsil müəssisələri statuslarına görə İMO-ların yaradılma istiqamətlərin-in seçimində də müstəqildirlər. Bu müəssisələrin çoxu dövlət qurumlarıdır, nazirliklərin tabeliyin- dədirlər, təsdiq olunmuş plan üzrə işləyirlər, ona görə bütün bu aspektlər lisenziya alınmasında və verilməsində nəzərə alınmalıdır. Bundan əlavə bu müəssisələr hər hansı bir texnologiyanı ərsəyə gətirmələrinə baxmayaraq ondan müstəqil olaraq istifadə edə bilmirlər. Ona görə lisenziyalaşdırma və ya patent sahibi hüququnun başqasına verilməsi onlar üçün öz işləmələrinin tətbiqinin yeganə mümkün üsuludur. Lisenziyalar müxtəlif xarakterli olurlar.
nişanından, faydalı modeldən və sənaye nümunəsindən tam istifadə hüququnu əldə edir. Bu zaman intellektual mülkiyyət sahibi lisenziata qoruma sənədinin qüvvədə olduğu bütün müddət ərzində məhdudiyyət qoymadan istifadəçi hüququnu
72
verir. Lisenziar üçüncü şəxslərlə lisenziya predmeti üzərində mülkiyyət hüququnu və lisenziata verilməyən hissədən istifadə hüququnu özündə saxlayır. Mütləq lisenziya almış şəxs isə öz növbəsində sublisenziya həyata keçirə bilər. Qeyri-mütləq lisenziya yalnız lisenziatın özünə lisenziya predmetindən istifadə hüququnu gec verə bilər. Belə müqaviləyə görə lisenziat sublisenziyanı yalnız lisenziarın razılığı ilə həyata keçirə bilər. Müqavilələrdə təkcə mütləq lisenziya və ya qeyri-mütləq lisenziya qeyd etmək kifayət deyildir, orada hansı hüquqların verildiyi, hansıların isə verilmədiyi mütləq göstərilməlidir. Açıq lisenziya istənilən intellektual mülkiyyətdən sərbəst istifadə etmək imkanı verir. Belə müqavilə yalnız patent sahibi, daha doğrusu ixtiranın və ya sənaye müəssisənin sahibi tərəfindən imzalana bilər. Bunu üçün o, patent qurumuna ərizə təqdim edir və ərizə bu qurum tərəfindən cəmiyyətdə tanınmaq üçün dərc edilir. ərizənin predmetindən istifadə etmək istəyən şəxs patent sahibi ilə müqavilə bağlayır. Açıq lisenziyada patent sahibinin xərcləri az olur, patenti saxlama rüsumları 50% azalır və s.
- patent sahibi patent aldıqdan sonra 4 il ərzində ixtiradan heç istifadə etməmiş və ya patentdən və sənaye nümunəsindən bu müddətdə kifayət qədər istifadə etməmiş, faydalı modeldən isə 3 il müddətində istifadə etməmişdir; - potensial lisenziat patent vermiş obyekti istehsalatda tətbiq etməyə hazır oldugunu bildirmişdir; - patent sahibi ilkin razılaşma əldə edildikdən sonra lisenziya müqaviləsini imzalamaqdan imtina etmişdir; - patent sahibi obyektdən istifadə etmədiyini və ya kifayət qədər istifadə et-mədiyini sübut edə bilməmişdir. Bu sadalanan hallarda patent verilmiş obyektdən istifadə etmək istəyən şəxs ali lisenziya palatasına müraciət edərək ona məcburi qeyri-mütləq lisenziya verilməsini xahiş edə bilər. 73
Lisenziyanı verərkən palata verilən hüquqların həcmini, ölçülərini, ödəniş qaydalarını müəyyən edir, bu zaman lisenziyanın dəyəri bazar qiymətindən aşağı olmamalıdır. Bütün sənaye cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə beynəl- xalq mübadilədə texnologiyaların və mülkiyyət hüquqlarının verilməsində intellektual mülkiyyətdə istifadə əvəzinə mükafat kimi “ağılabatan kompensasiya” (ağılabatan royalti) tələb
lisenziya vermişsə, kompensasiyanın qiymətləndirilməsi üçün “ağlabatan royalti” tətbiq olunur. Lisenziyanın qiyməti altında beynəlxalq praktikada lisenziyanı “alanın” “satana” ödəyəcəyi məbləğ nəzərdə tutulur. Onun hesablanması lisenziatın gəliri əsasında, royalti bazasında və ya kombinə edilmiş əsasda həyata keçirilir.
edərək lisenziya müqavilə bağlamasıdır. Bu müqavilədə so- nuncunun mütləq lisenziya əldə etmiş lisenziatlar üçün patent sahibindən razılıq alması tələb olunmur. Belə lisenziatlara sublisenziyalaşdırma hüquqi lisenziya müqaviləsindəki hüquq- larla birlikdə verilir. Qeyri-mütləq lisenziya almış lisenziat sublisenziyanı yalnız lisenziarın razılığı ilə həyata keçirə bilər. Lisenziyanın verilməsindən imtina lisenziya müqavilə- sinin tərəflərin razılığı və ya bir tərəfin təşəbbüsü ilə pozulma yolu ilə həyata keçirilir. Bir sıra hallarda partnyor son qərar qəbul etməzdən əvvəl kiçik seriya ilə nümunənin sınağını keçirməyi tələb edir. Belə halda tərəflər opsion müqaviləsi imzalayırlar. Opsion müəyyən şərtlər daxilində və müəyyən müddətdə alış, satış, icarə kontraktı bağlama hüququnu əldə etməyə deyilir. İntellektual mülkiyyət satılarkən çox vaxt obyektin dəyəri və hətta onun kommersiyalı həyata keçirilməsi opsion müqaviləsi qüvvədə olduğu müddətdə baş verir. Ona görə də belə müqaviləyə lisenziyadan əvvəlki müqavilə deyilir. 74
Opsion ilkin müqavilədir, qarşılıqlı razılıqla tərəflər gələcəkdə bu müqavilənin şərtləri əsasında əsas müqaviləni bağlamaq haqqında öhdəlik götürürlər. İlkin müqavilədə hansı müqavilənin, hansı şərtlər daxilində və hansı müddətdə bağlanacağı göstərilir. Əgər tərəflərdən biri əsas müqaviləni bağlamaqdan imtina edərsə, digər tərəf ona dəyər zərərin ödənməsi iddiası ilə məhkəməyə müraciət edə bilər. Opsion texnologiyanın texniki sənəd, sınaq nümunəsi və s. şəklində verilməsi üçün birdəfəlik ödənişini nəzərdə tutur. Konfidensiallıq haqqında müqavilədə olduğu kimi texnolo- giyanın belə verilməsi sınaqdan artıq heç bir istifadəyə hüquq vermir. Müqavilə qəbul edən tərəfin texnologiyanın üçüncü tərəfə satmasına icazə vermir. Opsionun şərtləri səylə formalaşdırılmalıdır, texnolo- giyanı verən tərəf müqavilədə göstərməlidir ki, əgər üçüncü tərəfdən daha sərfəli təklif gələrsə, o, texnologiyanı bu tərəfə satmaq hüququna malikdir. Lisenziya müqavilələrinin pozulmasına görə tərəflərin məsuliyyəti mülki qanunvericiliyin ümumi normalarından irəli gəlir. Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|