22
Əhalinin həyat keyfiyyətinin yaxĢılaĢdırılması bəzən dövlət üçün çətin olur.
Xwsusən də az inkiĢaf etmiĢ ölkələr üçün. Yoxsulluq dərəcəsi yüksək olan az
inkiĢaf etmiĢ ölkələrdə dövlət büdcəsi hesabına hec aclığın belə qarĢısını almaq
mümkün olmur. Belə ölkələr üçün beynəlxalq təĢkilatlar maliyyə ayırır. Belə
təĢkilatlara misal olaraq Ümümdünya Səhiyə TəĢkilatını (WHO), Ġqtisadi
ƏməkdaĢılıq və ĠnkiĢaf TəĢkilatını(OECD), BirləĢmiĢ Millətlər TəĢkilatının inkiĢaf
agentliyi olan BMT-nin ĠnkiĢaf Proqramını (UNDP), Elm, Təhsil və Mədəniyyət
üzrə BirləĢmiĢ Millətlər TəĢkilatını (UNESCO), Beynəlxalq ĠnkiĢaf Agentliyini
(ĠDA) və BMT-nin Ərzaq Və Kənd Təsərrüfatı TəĢkilatını ( FAO) göstərmək olar.
Bu təĢkilatların əsas fəaliyyəti də inkiĢaf etməkdə olan və yoxsul ölkələrə əhaliin
həyat keyfiyyətini artırmaqdı. Bunlardan bəzilərinin bu istiqamətdəki fəaliyyətinə
diqqət yetirək.
Beynəlxalq İnkişaf Agentliyin (İDA) Dünya Bankının dünyanın ən yoxsul
ölkələrinə yardım edən qoludur. 1960-cı ildə əsası qoyulan ĠDA dünyada
yoxsulluğu azaltmaq məqsədlə inkiĢaf etməmiĢ ölkələrdə iqtisadi inkiĢafı
gücləndirən, bərabərsizlikləri azaldan və insanların həyat Ģəratini yaxĢılaĢdıran
layihələr üçün güzəĢtli kreditlər və qrantlar təĢkil edir.
ĠDA dünyanın 39-u Afrika qitəsində olmaqla ən yoxsul 71 ölkəsi üçün ən böyük
yardım mənbələrindən biridir. Bu ölkələrdəki fundamental sosial xidmətlər üçün
ən böyük donor fondudur. ĠDA həmçini belə ölkələrə güzəĢtli Ģərtlərlə kredit təmin
edir. Yəni, ĠDA-nın kreditləri “0”, ya da çox aĢağı faiz dərəcəsinə malikdir. Geri
qaytarılma müdəti isə, ilk 5-10 ili hər hansı ödəmə olmadan, 25-30 illik nəzərdə
tutulur. ĠDA aldığı kreditləri geri qaytarması problemi görünən, riskli olan ölkələri
də qrantla təmin etməkdədir. Ġmtiyazlı kreditlərdən və qrantlardan əlavə, ĠDA ağır
borc
yükü
altında
olan
ölkələrin
borclarını
əhəmiyyətli səviyyədə
yüngülləĢdirməsinə da yardım edir. 1960-cı ildən 2016-cı ilə qədər ĠDA 112
ölkədə investisiyalar üçün 312 milyardlıq mənbə təmin etmiĢdir.
1 iyul 2014-dən baĢlayaraq 30 iyun 2017 tarixləri arasındakı müddətdə (ĠDA17)
ĠDA-nın
fəaliyyəti
əsasən 4 istiqamətə yönəlib: iqlim dəyiĢilkiyinə,
23
müharibələrdən əziyyət çəkən ölkələrdəki vəziyyətə, gender bərabərsizliyinə və
dünyanın bütün ölkələrini əhatə edəcək inkiĢafın təmin olunasına. ( Mənbə:14)
ĠDA17 çərçivəsində həyata keçirilən proqramlarla, təxminən 15-20 milyon nəfərin
elektrik enerjisi ilə, 200 milyon uĢağın həyatını xilas edəcək peyvəndlərlə, 1
milyondan çox qadının mikromaliyyə kreditlərilə, 65 milyon nəfərin ilkin
sağlamlıq xidmətlərilə təmin olunması planlaĢdırılb. Eyni zamanda 32 milyon
nəfərin təmiz su, 5,6 milyon nəfərin isə daha yaxĢı kanalizasiya xidməti ilə təmin
olunması gözlənilir. 2005-2015 ci illər ərzində ĠDA belə ölkələndə 2114 layihə
üçün 158 milyard dollar büdcə təĢkil etmiĢdir. ( Mənbə:14)
ĠnkiĢaf etməkdə olan ölkələrin qarĢı-qarĢıya olduğu problemlərin bir çoxu sərhəd
bilməyən problemlərdir. ĠDA bu ölkələrin problemlərin öhdəsindən gəlmələrinə
kömək edərək, təhləkəsizlik, sağlamlıq sahəsindəki narahatlıqların aradan
qaldırılmasına yardım edir. Bu təhlükələrin qlobal bir problem olmasının qarĢını
almaq istiqamətində iĢlər həyata keçirir.
ĠDA müxtəlif fondlar vaistəsilə 2010 zəlzələsindən sonra Haitiyə, 2015-ci il
zəlzələsindən sonra Nepala, Ebola virusuna yoluxan Qərbi Afrika ölkələrinə və
baĢqa ciddi böhran yaĢayan ölkələrə dəstək vermiĢdir.
ĠDA donorları təĢkilatın büdcəsini lazımı maliyyə vəsaitlərilə təmin etmək və
siyasi əhatəsini nəzərdən keçirmək məqsədilə 3 ildən bir toplanırlar. ĠDA 17
çərçivəsində 2014-dən baĢlayaraq 30 dekabr 2017 ci il tarixinə qədər 3 illki bir
müddətdə layihələrin maliyyələĢdirilməsi üçün 52,1 milyard dollar həcmində
büdcə nəzərdə tutulub. Bu da yoxsul ölkələrdə əhalinin həyat səviyyəsini
yüksəltməyə geniĢ yardım edəcək. ( Mənbə:14)
ĠDA fondlarından faydalanmaq üçün ölkələr aĢağıdakı kriteryalara uyğun
gəlməlidir.
-Adambaşına düşən illik milli gəlir yoxsulluq dərəcəsi göstəricisindən aşağı
səviyyədə olmalıdır. (2015-ci ildə bu məbləq 1.215 dollar təyin edib. Bu
məbləğ illərə görə təyin edilir)
24
-Beynəlxalq maliyyə bazarından müstəqil kredit əldə etmək, imkanının
olmaması, bununla birgə ölkənin inkişaf etməsi üçün əlavə yardıma, güzəştli
mənbələrə malik olması. ( Mənbə:14)
ĠDA təĢkilatının sayəsində 2007-2015-ci illərdə Tanzaniyada 8 milyon insannın su
ilə təmin olunmanda 75% artım olub.
Efiopiyada hazirlanan, nəĢr olunan və orta məktəblərə paylanılan dərs kitablarının
sayı 78 milyona çatmıĢdır. 2010-2013 illərdə 148 dərs kitabı hazırlanmıĢdır. (
Mənbə:14)
ĠDA-nın Əfqanıstanda əhalinin həyat keyfiyyətinin yaxĢılaĢdırmaq üçün həyata
keçirdiyi iĢlərdən biri yol çəkmək oldu. IDA-nın dəstəyi ilə çəkilən yollar
kəndlərdə yaĢayan 30.000-dən çox insanı Qəndəhar Ģəhərinin mərkəzinə bağlayıb.
Bu asfalt yolla məktəblərə, bazarlara və səhiyyə baxımı xidmətlərinə artıq daha
sürətli, rahat və mütəmadi Ģəkildə gedib gəlirlər.
Bu yol açıldıqdan sonra
Əfqanıstan vətəndaĢı olan Rəhmətullah adli kəndli müsahibəsində demiĢdir: "Yol
inĢa edilmədən əvvəl üzüm, nar, qarpız və badımcanları daha aĢağı qiymətlərlə
bazarda satmaq məcburiyyətində qalırdıq. Çünki yol kələ-kötür idi və
məhsullarımıza zərər verirdi. Bu yolun hər iki tərəfindəki kəndlərdən gələn
fermerlər indi çıxardıqları məhsulları zamanında və ziyan görmədən sata bilir”.
Nəticə olaraq, Əfqanıstandakı kimi fermerlər bağçalarındakı meyvə və digər
məhsulların satıĢından iki qat çox pul qazanırlar. (Mənbə:16)
1993-ci ildən bu yana, Dünya Bankı müəyyən proqramlar çərçəvisində Nigeriya
əkinçilərini dəstəkləyir. Layihə əkinçiliyi biznes halına gətirmək üçün hazırlanıb.
200 milyon dollar investisiya qoyulan layihənin məqsədi əkinçilərə ailələrini
dolandırmaq üçün gəlir əldə etmənin yeni yolllarını təklif etməkdir. ( Mənbə:15)
Ġqtisadi ĠnkiĢaf və ƏməkdaĢlıq TəĢkilatı (OECD) beynəlxalq bir iqtisadiyyat
təĢkilatıdır, cəmi 34 üzvü var. OECD 1961-ci ildə qurulmuĢdur və döyüĢ
xarabalıqları içindəki Avropanın Marshall Planı çərçivəsində yenidən qurulması
məqsədi ilə 1948-ci ildə qurulan, Avropa Ġqtisadi ƏməkdaĢlıq TəĢkilatının (OEEC)
birbaĢa varisidir.( Mənbə:17) Ayrıca "müĢahidəçi” kimi bir çox ölkənin üzv
Dostları ilə paylaş: |