Azerbaijan-ngps

162
antaqonistlərin buraxdlğl səhvlərini anlayaraq, bəzən öz həyatı bahasına, 
rəqibləri tərəfindən ittihamlara dözməli olurdu.  
Qeyri-öldürücü siyasət elmi qeyri-öldürücü siyasətin özündən heç də 
az olmayaraq, dərin mənəviyyat və həyat üçün humanist münasibət ilə 
ruhlandırılan "doğru, zərif və qorxmaz" olmaq üçün Gandhinin 
prinsipləri altında rəhbərlik edilməsinə ehtiyac duyulur. Bu, qoçaqlıq 
tələb edəcəkdir. Qlobal qantökülməsi zamanı, 1992-ci ildə Meksikanın 
Çiapas regionunda formalaşdırılmış Sociedad Civil Las Abejas (Arılar 
Civil Cəmiyyəti) kəndlilərinin həyata bəslədikləri hörmət prinsiplərindən 
az olmayaraq, siyasət alimləri də özlərini bu işə həsr etməlidirlər. Arılar 
qeyri-öldürücülüklə silahlı Zapatista üsyanının və zalım hakimiyyət 
arasında ədalət naminə mübarizə aparır. Onlar Zapastistanın 
narazılıqıarına şərik olub, lakin etiraf edirlər ki,: "Bizim yolumuz 
fərqlidir. Biz Tanrının Sözünə inanırıq. Biz, İncili necə oxumağı bilirik. 
Biz düşmənimizi sevməliyik; biz öldürməyə qadir deyilik. Hər şeydən 
əvvəl, biz kasıb kəndlilərik, qardaş və bacılarıq….Biz ölümdən 
qorxmuruq. Biz öldürməyə deyil, ölməyə hazırıq" (Sülh Xəbərləri, 1998 
Iyul: 13, 14). 
Nəyə görə biz, qeyri-öldürücü prinsiplərinə sədaqəti aşağıdan, yəni- 
Britaniya imperiya dominantlığının altında müstəmləkəyə çevirilən 
Hindilərdən , ağ irqçi zalım hakimiyyət altında Afro-amerikalılardan və 
ya kasıb Meksika kəndlilərindən gözləməliyik? Niyə axı həmçinin də 
yerli, milli, beynəlxalq və qlobal elit dairələrdən, akademik siyasət 
alimləri də daxil olmaqla- "zirvədən aşağı" başlamamalıyıq?  
Qeyri-öldürücü cəmiyyətin köklərininin araşdırmalarından 
aşkarlandığı kimi qeyri-öldürücü qlobal dəyişilməsinə gətirib çıxarmaq 
üçün insan bacarıqlarında əminlik üçün tamamilə kifayət qədər əsaslar 
var. Faktik olaraq nonkilling cəmiyyətinin elementlərinin hamısı 
haradasa insan təcrübəsindən keçirilmişdir. Bunları yalnız 
müəyyənləşdirmək, əlavələr etmək və yerli ehtiyaclara və vəziyyətlərə 
onları yaradıcılıqla uyğunlaşdırmaq məsələsi qalır. Keçmişin və hazırkı 
zamanımızın qantökmələrinin dəhşətə gəlmiş düşüncəsı qeyri-
öldürücülüyün arzularının və ictimaiyyətləşdirilməsinin güclü mənbələri 
kimi xidmət edə bilər. Biz insanlığın öldürücü səhvlərini təkrar 

---

163
etməməliyik. Buna görə də biz , öldürücülüyün və ya öldürməyə 
qayıtmanın qeyri-mümkünlüyünə doğru hərəkət etməliyik.  
İnsanların qeyri-öldürücülüyə doğru cəld dəyişiklik imkanlarının 
olduğunu söyləyən antropoloqlar Kleyton və Karole Robarçek (1998), 
1958 ci ildən sonra tərəflərindən otuz il sürən qısa bir zaman ərzində 
müşahidələrə əsasən, Ekvadorun Vaorani bölgəsinin adamları tərəfindən 
qətllərdə doxsan faiz diqqətəlayiq azalma məlumatı verilmişlər. Keçmiş 
əsr boyunca qətl hadisələri nəticəsində altmış faiz ölüm ilə nəticələnən 
Vaorani "antropologiyayada tanınan ən zorakı cəmiyyət" hesab 
edilmişdir. Qətl norması Vaoranidə Birləşmiş Ştatlar ilə (100 000 üçün 
10 və ya daha az) müqayisədə100 000 əhali üçün 1 000 idi. Lakin, üç 
onillik boyu Vaoraninin qətllərinin sayı 100 000 adam üçün 60-a endi. 
Dəyişikliyə əsas zəhməti olmuş iki missioner Xristian qadınınin - 1956-
cı ildə Vaorani ilə əlaqə yaratmaq cəhdi zamanı uğursuzluğa uğrayıb 
öldürülən şəhidin dul qalmış arvadı və bacisi tərəfindən cəsur liderlik 
təşəbbüsü nəticəsində; bir neçə Vaorani qadını tərəfindən köməklik 
sayəsində; alternativ qeyri-öldürücü dəyərlər sistemi ilə tanış olaraq; 
yeni idrakın, eləcə də digər insanların, kənar şəxslərin hannibal 
olmaması informasiyası da daxil edilməklə, yeni təfəkkürün təbliq 
edilməsi ilə, xarici aləmi görən Vaorani qadınlarına dünyanı göstərərək 
yenidən geri gətirməklə; və Vaoranililərin bütün ailələrinin ölümə 
məhkum edilməsi ilə bərk qorxudulmuş qisasçılığın sonsuz dövrəsini 
qirmaq üçün, özlərinin arzusu ilə mümkün olmuşdur. Kilsələr təşkil 
edildi və qətli öldürməni dayandırmaq üçün dindar öhdəliklər qəbul 
edildi. Qətlin sayının azalmasına polis və ya başqa məcburi 
müdaxilələrsiz və əvvəlki ictimai-iqtisadi struktur dəyişikliyi edilmədən 
nail olundu. Əksinə, yerli struktur dəyişiklikləri yeni qeyri-öldürücü 
mənəvi öhdəliyinin və yeni informasiya axınının kombinasiyalarına 
uyğun başlandı. Hətta, qeyri Xristian Vaorani qrupları da dəyişməyə 
başladı. 
Robarçeks üçün bu diqqətəlayiq dəyişiklik dəyərlər və struktur 
baxımından, baxmayaraq ki, hələ də natamam idi, insan davranışı 
haqqında vacib nəzəri ehtimalları təsdiq etdi:  
İnsanlar ekoloji, bioloji və hətta sosiomədəni təyin edicilər ilə 
hərəkətə keçən passiv maşınlarl deyil, onların fasiləsiz olaraq 

---

164
tikdikləri və bərpa etdikləri mədəni müəyyənləşdirici 
məqsədlərini reallıqda müəyyən edəcək, məhdud sahələrdə 
onların yollarını seçən, aktiv qərar qəbul edənləri nəzərdə 
tuturlar (1998: 4). 
Qeyri-öldürücü siyasət elminin perspektivliyi baxımından, Vaorani 
təcrübəsi dəyişiklik üçün yaradıcı liderliyin ayrılmaz transformasiya 
potensiallığını sübut etdi. Vaorani nə edə bilərsə, siyasət elmi də- sənət 
olaraq cəmiyyətə xidmətdə-onu edə bilər. Görüləsi çox iş var, nə 
Vaorani və nə də dünya üçün, əlbəttə, öldürməkdən azad olmaq üçün. 
Vaoraninin qonşuları tərəfindən basqınlara əlavə olaraq, enerji 
əməliyyatları ilə məşqul olan kənar adamlarln basqınlarl mənəvi idrak 
təsirləri daha qeyri-öldürücülüyə nail oluna bilmədi və bəzi 
qantökmələrə təkrarən gətirdi. Baxmayaraq ki qeyri-öldürücü anklavları 
mümkündür və qeyri-öldürücü qlobal dəyişikliyi üçün mühümdür, qeyri-
öldürücülüyün ruhu və təcrübəsi universal olmalıdır. 
Qlobal İmperativlik 
Qeyri-öldürücü siyasət elmi qlobal olmalıdır. Kəşfdə, yaradıcılıq 
potensialıda, müxtəliflikdə və effektivlikdə qlobal. İlhamda, elmdə, 
bacarıqlarda, mahnıda, quruculuq ifadələrində və resurslarda qlobal. 
Qlobal həyatı vurğulayan təşəbbüslərin nümayişi və dəstəkləmək üçün 
hamının yaradıcı liderliyinin və səlahiyyətinin tərbiyyələndirilməsində. 
İnsanın tələbatına cavab olaraq problemləri həll etmək üçün rəhmli 
öhdəlikdə qlobal. Hər yerdə öldürməyə son verməyə , əks halda heç 
kəsin haradasa salamat olmayacağına əmin olmada qloballıq. Heç bir 
intizam, qabiliyyət və ya cəmiyyətin ayrılıqda bütün müdriklik, 
bacarıqlar və resurslara malik olmamasının iştirakında qlobal olmaq. 
Yerli rifaha xidmət etmək, təfsilatlarda, azadlıq toxumlarının universal 
səpilməsi üçün qlobal olmaq. İnsanların müxtəlifliyinə və çoxsaylı 
loyallıqlara və başqa cəmiyyətlərə hörmət, qeyri-öldürücü rifahı üçün 
qloballıq. azadlığın, bərabərliyin, tərəqqinin və sülhün tam 
reallaşdırılmasına mane olan öldürücülük erasına son vermək üçün 
hərəkət edən, təhsil alanlar, dərs verənlər arasında qarşılıqlı qlobad 
dəstək Sankl aydan bizim planetar evimizə, milyonlar arasında bir 
əhəmiyyətsiz həyatın ani qığılcımları kimi deyil, bizim hər birimizin 

---