1
Aydın Əli-zadə
XRĠSTĠANLIQ
TARĠX VƏ FƏLSƏFƏ
(ilk çağlar)
Bakı - 2007
2
AMEA-nın Fəlsəfə və Siyasi-Hüquqi tədqiqatlar institutunun Elmi
Ģurasının 7 fevral 2007 il tarixli iclasının 2 saylı protokoluna əsasən
çapına icazə verilmiĢdir.
Elmi redaktor: fəlsəfə elmləri doktoru, professor Y. Rüstəmov.
Rəyçilər: fəlsəfə elmləri doktoru, professor G. Abdullazadə; fəlsəfə elmləri
doktoru Z. Quluzadə; fəlsəfə elmləri namizədi E. Quliyev; fəlsəfə elmləri
namizədi Y. Abdulla; filologiya elmləri namizədi S. Mir-Bağırzadə.
AYDIN ARĠF OĞLU ƏLĠ-ZADƏ
XRĠSTĠANLIQ: TARĠX VƏ FƏLSƏFƏ (ilk çağlar)
Baki, «Əbilov, Zeynalov və oğulları» nəĢriyyatı, 2007, 172 səh.
Təqdim olunan kitab Xristianlığın birinci on əsrini əhatə edən fəlsəfə tarixi
mövzusunda Azərbaycan dilində yazılmış ilk əsərdir. Burada Xristianlığın
yaranması və inkişaf mərhələləri haqqında söhbət açılır, müxtəlif
xristianyönlü dini-fəlsəfi cərəyanların dünyagöruşləri izah edilir, xristian
mütəfəkkiirləri və onların fikirləri haqqında məlumat verilir. Kitab, ali
məktəblərin fəlsəfə, ilahiyyat, kulturologiya və başqa humanitar
fakultələrinin tələbələri, fəlsəfə üzrə mütəxəssislər və ümumiyyətlə dini
fəlsəfə ilə maraqlanan, geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuşdur.
ISB 5-87459-013-7
© Aydın Arif oğlu Əli-zadə 2007
© “Əbilov, Zeynalov və oğulları ” 2007
3
MÜNDƏRĠCAT
ÖN ÖZ..................................................................................................5
I fəsil. XRĠSTĠANLIĞIN YARANMASI,
MƏNBƏLƏRĠ VƏ ĠNKĠġAF MƏRHƏLƏLƏRĠ....................................9
Ġlk Xristianlığın qısa tarixi icmalı................................................................9
Müqəddəs Kitablar – xristian fəlsəfəsinin mənbəyi kimi............................15
Patristika dövrü..........................................................................................18
II fəsil. XRĠSTĠANLIQ VƏ ROMA
ĠMPERĠYASINDA YAYILMIġ BAġQA
DĠNĠ-FƏLSƏFĠ TƏLĠMLƏR...................................................................20
Antik fəlsəfənin və müxtəlif dini ənənələrin
xristian dünyagörüĢünün formalaĢmasına təsiri..........................................20
Ġsgəndəriyyəli Filonun fəlsəfəsi..................................................................23
Qnostisizm....................................................................................... ..........27
Mitraizm........................................................................................... ..........35
Manilik.................................................................................................37
III fəsil. APOLOGETLƏRĠN
FƏALĠYYƏTĠ DÖVRÜ........................................................................40
Yunandilli apologetika..........................................................................40
Qnostisizmlə mübarizə..........................................................................46
Ġsgəndəriyyə ilahiyyat məktəbi...........................................................,..50
Latın apologetikası................................................................................56
IV fəsil. XRĠSTĠANLIĞIN DÖVLƏT
DĠNĠNƏ ÇEVRĠLMƏSĠ.........................................................................68
Xristian ehkamlarının formalaĢması dövrü və daxili çəkiĢmələr……….68
Rəsmi xristian təliminin yaranması. Kappadokiyalı kilsə ataları..........73
Yohannes Xrisostomos.........................................................................82
V fəsil. XRĠSTOLOJĠ MÜBAHĠSƏLƏR...............................................84
Xristioloji mübahisələrin baĢlanması.....................................................84
Nestorianlara qarĢı mübarizə.................................................................85
Monofizitlərə qarĢı mübarizə................................................................87
4
Origençilərə qarĢı mübarizə...................................................................90
Monofelitlərə qarĢı mübarizə................................................................90
Ġkonaların əleyhdarlarına qarĢı mübarizə..............................................92
Ümumdünya Kilsə Məclisləri................................................................94
«Korpus Areopaqitikum».....................................................................96
VI fəsil. QƏRBDƏ KĠLSƏ ATALARI................................................102
IV-V əsrlərdə kilsə ataları....................................................................102
Avqustinus Avrelius............................................................................104
Avqustinusdan sonra Avropa fəlsəfəsi.................................................114
Severinus Boetsius...............................................................................116
Flavius Kassiodorus............................................................................120
VII fəsil. XRĠSTĠANLIQDA MĠSTĠSĠZM............................................123
Rahibliyin qısa tarixi...........................................................................123
ġərq xristianlığında mistisizm. Hesixazm…………………..…………..126
VIII fəsil. SONLUQ ƏVƏZĠ...............................................................131
Qərb və Ģərq arasında ixtilaflar
və xristian kilsəsinin parçalanması.......................................................131
ƏLAVƏLƏR.......................................................................................135
Pifaqorçular və yeni pifaqorçuluq.......................................................135
Stoyaçılar............................................................................................140
Plato fəlsəfəsi və yeni platoçuluq.........................................................144
Xristianlığın simvolları........................................................................157
ĠSTĠFADƏ OLUNMUġ ƏDƏBĠYYAT…………................................162
Dostları ilə paylaş: |