239
Hikmətə demişdi ki, Arif Moskvadadır. Nazim deyib ki, ola bilməz, çünki o
gələndə mənə telefon açır. Mən Leninqraddan gəlib zəng vurdum, hiss elədim ki,
mənlə çox soyuq danışır. “Bin arabaya bu dakika gəl buraya-dedi-Mən səni oğul
kimi qəbul edirəm, elə bilirdim ki, sən də məni ata kimi qəbul edirsən”. Tez özümü
Nazimə çatdırdım. Üzr istədim. Ürəyi ağrıyırdı. Dedi ki, “Ataya telefon açmaq
üçün çokmu vaxt lazımdır?”. Təkrar üzr istədim. Onun o vaxtlar böyük arzusu
“Yusif və Züleyxa”nı səhnədə görmək idi. Bu arzusu yerinə yetsə, mən özümü
xoşbəxt hiss edərəm ki, bir oğul kimi borcumu yerinə yetirdim.
Aqşin Babayev: İnşallah, Nazimin bu arzusu da yerinə yetər. Nazim
Azərbaycana çox bağlı idi. “Nazim Hikmət və Azərbaycan” mövzusu ayrıca bir
elmi tədqiqat işidir və bu, işlənilib. Nazim Hikmət tədqiqatçıları Anar, Tofiq
Məlikli, Azər Abdulla, Qadir İsmayıl, Tofiq Abdin, Aytən Babayeva və başqaları
bu haqda yazıblar. Rəssamlarımız onun pyeslərinə tərtibat veriblər. Münəvvər
Rzayeva əvvəlcə onun büstünü, sonra da heykəlini yaradıb.
Bəzən mətbuatda, televiziyada, radioda belə fikirlər səslənir ki, guya Nazim
Hikmət təbliğ olunmur, unudulur. Elə şey yoxdur. Bayaq dediyim kimi, Nazim
Hikmətin ilk kitabı “Günəşi içənlərin türküsü” 1928-ci ildə Bakıda nəşr
olunmuşdu. Anar müəllimin təşəbbüsü ilə o əsər bəzi əlavələrlə yenidən nəşr
edildi. Mən istərdim ki, Anar müəllim, bu haqda danışasınız. Mənim yadıma gəlir,
həmin kitabın təqdimat mərasimi də Yazıçılar İttifaqında təntənəli şəkildə keçirildi.
Mən özüm də orda iştirak etdim, çıxış elədim. Nazim Hikmətin şeirlərini
səsləndirdik.
Anar: Yadınızdadırsa, Nazim Hikmətin 100 illiyi ərəfəsində biz özümüz
Yazıçılar İttifaqında komissiya yaratdıq. Komissiyaya Siz də, Aqşin müəllim, Arif
müəllim də daxil idi. Bu komissiya dövlətin komissiyası deyildi. Bizim
təşəbbüsümüz ilə yaradılmışdı. Bu komissiyada bəzi işlər planlaşdırıldı. Nazim
Hikmət haqqında televiziya verilişləri olsun, radioda çıxışlar edək, mətbuatda
yazılar çap olunsun. O cümlədən bizim rəhmətlik türkoloq, sənin də, Aqşin
müəllim, dostun Qadir İsmayıl Nazim haqqında Azərbaycanda çıxan şeirləri və
məqalələri tərtib eləmişdi. Bir kitab hazırlamışdı. Mən fikirləşdim ki, belə bir
240
kitaba Nazimin özünün də şeirlərini əlavə edək. Bunları Qadir müəllimlə
razılaşdırdıq. Kitabın da adını “Günəşi içənlərin türküsü” qoyduq. Nazimin ilk
kitabı kimi buraxdıq. Onda Yazıçılar Birliyi başqa bir məsələ də qaldırdı. Yazıçılar
Birliyinin tədbirinə Türkiyənin səfirini də dəvət etdik. Yazıçılar Birliyinin təklifi
irəli sürüldü ki, Nazim Hikmətə türk vətəndaşlığı qaytarılsın. Mən şəxsən səfirə
verdim o məktubu. Bu yaxında qəzetdə oxudum ki, Nazim Hikmətin
vətəndaşlığının bərpa olunması məsələsi yenidən qalxıb. Mən elə hesab edirəm ki,
Nazim Hikmətin vətəndaşlığı bərpa olunsa da, olunmasa da o, Türkiyənin, daha
doğrusu dünyanın XX əsrdə yetirdiyi ən böyük şairlərdən biridir. Yunis İmrədən
tutmuş bugünə qədər türk dünyasının ən böyük şairlərindəndir. Mənim bu barədə
mübahisələrim çox olub. Necə olur ki, türk ədəbiyyatını, türk dilini, türk
mədəniyyətini sevəsən və Nazimi sevməyəsən, bu dilin ən böyük daşıyıcısını
sevməyəsən. Onun 100 illiyində Türkiyədə oldum-Atatürk Kültür Mərkəzində, bir
az gecikmişdim, ayaq üstə qaldım. Bütün salon dolu idi. Nazim Hikmətin şeirləri
səsləndikcə salonda da o şeirləri təkrar edirdilər. Xüsusilə gənclər. İstiqlal küçəsilə
gedərkən dükanlarda Nazimin səsi, kassetləri səslənirdi. Yəni Türkiyədə Nazimi
sevənlərin sayı sevməyənlərin sayından yüz dəfə çoxdur. Elə bir vaxt gələcək ki,
onu sevməyən qalmayacaq. Mənim üçün Dədə Qorqudsuz, Nəvaisiz, Yunis
İmrəsiz türk dünyası olmadığı kimi, Nazimsiz də türk dünyası yoxdur. Nazim
Hikmət türk dünyasının ən böyük şəxsiyyətlərindən biridir. Azərbaycanda ona
sevgi çox böyükdür. Elə Arif Məlikovun baleti ona çox böyük, əziz bir yadigardır.
Onun haqqında atamın, anamın şeirləri var, rəssam Toğrul Nərimanbəyov onun
şəklini çəkib, Münəvvər xanım onun heykəlini yaradıb, tamaşaları gedir, filmləri
çəkilib. Yəni Türkiyə ondan imtina edəndə Azərbaycan ona sahib çıxdı. Və bugün
də Azərbaycan ona sahib çıxmağa hazırdır. Onun özü Azərbaycanı, Bakını çox
sevirdi. Gözəl şeirlər həsr edib Bakıya. Azərbaycan sənətkarları ilə dostluq edirdi.
Təbiidir ki, Nazim Hikmət hamımızın ürəyindədir.
Aqşin Babayev: Nazim Hikmətdən söhbət açarkən mənə elə gəlir ki, Əkbər
Babayevin adını biz xüsusi qeyd etməliyik. Nazim Hikmətin ölüm xəbəri kimi
Əkbər Babayevin vəfatı da məni çox sarsıtdı. Mənə “Ədəbiyyat qəzeti”ndən Baş
241
redaktor Ayaz Vəfalı zəng vurdu, dedi ki, Rəsul Rza Əkbər Babayev haqqında
“Bizim Əkbər” adlı çox təsirli bir yazı yazıb. Nekroloq əvəzi verəcəyik onu.
Amma şəklini tapa bilmirik. Mən baxdım foto arxivimə, gördüm ki, türk
müğənnisi Müşərrəf Tezcan Bakıya gələndə Arif Məlikov, mən və Əkbər Babayev
birlikdə şəkil çəkdirmişik. Həmin şəkli Ayaz müəllimə göndərdim. O şəkildən
Əkbərin fotosunu ayırıb çap elədilər. İndi mən istərdim ki, həm Arif müəllim, həm
Anar müəllim Əkbər Babayev haqqında bir-iki kəlmə söz desin. Mən bir şeyi də
xatırladım ki, Moskvaya gələndə Nazim Hikmət bilirdi ki, Əkbər Babayev onun
tədqiqatçısıdır və Nazim sonralar öz kitabını Əkbər Babayevə yadigar olaraq
verəndə yazmışdı: “Beni, bana tanıtana”, yəni “Məni mənə tanıdana”.
Arif Məlikov: Əkbər Babayev həmişə Nazim Hikmətin yanında olub. Bir
şeyi də deyəcəyəm ürək ağrısı ilə. Əkbər özünü Nazim Hikmətə həsr etdi. Əkbər
Babayev ədəbiyyat sahəsində, elm sahəsində çox böyük işlər görə bilərdi. Ona
dəfələrlə demişdilər ki, sən doktorluq dissertasiyasını gərək müdafiə edəsən.
Amma o, mübaliğə olmasın, günün iyirmi dörd saatını Nazim Hikmətə həsr edirdi.
Nazimin 8 cildliyini Əkbər Babayev hazırlayıb Bolqarıstanda çap etdirmişdi.
Şairin külliyatı indi yavaş-yavaş Türkiyədə çap olunmağa başlayır. Amma birdən-
birə o həcmdə, 8 cild ancaq Əkbər Babayevin sayəsində çap olunmuşdu. Əkbər
Babayev Nazim Hikmətin sağ əli idi. Çünki nəsə bir şey olanda o ilk növbədə
Əkbərdən soruşardı. Əkbər Babayev onun yaddaşı idi. Tərcüməçisi olmuşdu. Onun
işlərini aparan adam idi. Əkbər Babayevlə 1958-ci ildən sonra lap yaxın olduq.
Mən Moskvaya gələndə daha oteldə qalmırdım. Əkbərin evində yaşayırdım. Əkbər
Babayev mənim üçün qardaş kimi olmuşdu. Gözəl insan, gözəl şəxsiyyət idi.
Bir şeyi də qeyd etmək istəyirəm. Biz həmişə Nazim Hikməti türk şairi kimi
görürük. Mənim üçün Nazim Hikmət XX əsrin dünya miqyasında ən böyük
şairlərindən biridir.
Mən Türkiyədə tamaşalarımla bağlı tez-tez oluram. Dörd dəfə ancaq
“Məhəbbət əfsanəsi”ni qoymuşuq. Həmişə mən türklərə deyirəm ki, Nazim Hikmət
həm sizindir, həm də sizin deyil. Dünyanındır ! Mən Nazim Hikmətin İtaliyada
çıxmış iki cildlik kitabında Abidin Dinonun yüzlərlə rəsmini görmüşəm. Bu gün də
Dostları ilə paylaş: |