Aqşin Babayev
Yüklə 2,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
224 Doğrudur, Nazimin şeirləri, pyesləri, məqalələri Bolqarıstanda türk dilində işıq üzü görürdü. Azərbaycanda da Nazim Hikmətin azəri türkcəsində nəşr olunmuş əsərləri, “Kəllə”, “Qəribə adam”, “Şöhrət və ya unudulan adam”, “Türkiyədə”, “Damokl qılıncı” pyesləri oxucu və tamaşaçı rəğbəti qazanmışdı. Nazim Hikmətin dram əsərlərinə Adil İsgəndərov, Tofiq Kazımov, Məhərrəm Haşımov kimi məşhur rejissorlar quruluş vermişdilər. Onun yaratdığı surətlər teatr səhnələrində azəri türkcəsində danışırdılar. Ancaq bütün bunlar Nazim üçün ana vətəni Türkiyəni əvəz edə bilmirdi. Türkiyə isə susurdu, Nazimin əsərlərini nəşr etmirdi. Şair belə deyirdi: “Əsərlərim Türkiyədə mən öləndən sonra nəşr olunacaq. Ona görə də ölmək zorundayam”. Dünya nəşriyyatlarında Nazimin şeirləri müntəzəm çap edilir, pyesləri səhnələri bəzəyirdi. Bu şeirlərin və pyeslərin ruhu, mayası dünyəvi, bəşəri mövzular idi: azadlıq, sülh, bərabərlik, qardaşlıq! Nazimin amalı bütün dünyada əbədi sülhün bərqərar olması idi. Şair təkcə əsərlərində yox, çıxış və məqalələrində də sülhün, təkcə ayrılıqda götürülmüş bir ölkədə yox, bütün yer üzündə bərqərar olmasını arzulayır və sülh uğrunda mübarizəni belə mənalandırırdı: “Sülh uğrunda mübarizə dünya xalqlarını birləşdirmişdir. İndi hər addımda sülh uğrunda mübarizə aparılır. Cavan bir oğlanın bir qızı sevməsi-sülh uğrunda mübarizədir! Kəndlinin öz torpağını əkib-becərməsi-sülh uğrunda mübarizədir! Nə vaxt ki, uşaqlar doğulur,-bu, sülh uğrunda mübarizədir. Nə vaxt ki, Türkiyədə xalqın sədaqətli oğulları, öz cəlladlarını görərkən məğrur başlarını əymirlər-bu, sülh uğrunda mübarizədir! Nə vaxt ki, Vyetnamda adamlar əldə silah, azadlığı müdafiə edirlər,- bu, sülh uğrunda mübarizədir! Nə vaxt ki, qaralar dünyası Afrika ayağa qalxır və zəncirlərini qırır,-bu, sülh uğrunda mübarizədir! Nə vaxt ki, biz yaxşı, namuslu və mərdanə şeirlər yazırıq,-bu, sülh uğrunda mübarizədir!” 225 Nazimin dünyəvi şeirlərinin sadəcə adlarını sadalasaq, onun poeziyasının mövzu dairəsi aydın nəzərə çarpar: “Sözüm sizədir, fransızlar”, “Lehistan məktubu”, “Macarıstan notları”, “Yapon balıkçısı”, “Faustun evi”, “Varna şeirləri”, “Paris üstünə bilməcələr”, “Berlində Astoriya lokantasında”, “ Havana reportajı”, “İspanya”, “Tanqanika reportajı”, “Kız çoçuğu”... Sonuncu şeir Xirosima faciəsindən söz açır. Atom bombasından “kağız kimi yanmış” yeddi yaşlı qızcığaz bütün bəşəriyyətə üz tutur: Kapıları çalan benim Kapıları birer- birer. Gözünüze görünemem Göze görünmez ölüler... Xirosimada öleli Oluyor bir on yıl kadar. Yeddi yaşında bir kızım, Büyümez ölü çoçuklar... Bu şeir bir çox dünya dillərinə, o cümlədən yaponcaya da çevrilmiş və geniş yayılmışdır. Xalq şairi Rəsul Rza “Canlı Nazim” adlı məqaləsində yazırdı: “Bir il idi ki, böyük şairin yaralı qəlbi əbədi susmuşdu. Nazimin Moskvadakı mənzilində onun bir neçə yaxın dostu ilə oturub Nazimin şeirlərini oxuyur, ondan danışırdıq. Bu vaxt bir kağız qovluq gətirdilər. Yaponiyadan idi. Qovluğun içində bir məktub və rəngli kağızdan kəsilib ipək sapa düzülmüş durna ülgüləri vardı. Bunları tokiolu uşaqlar-“Min durna” klubunun üzvləri göndərmişdilər. Xirosima faciəsindən sonra Yaponiyada belə klublar yaradılmışdı. ... Maraqlı orası idi ki, yaponiyalı uşaqlar Nazimə “Əziz Nazim, sən bilirsən ki, biz ilk atom bombasının dəhşətinə hədəf olmuş ölkənin uşaqlarıyıq”-deyə yazırdılar. Bu məktub canlı, diri Nazimə yazılmışdı. Məktubdan aydın görünürdü ki, onlar Nazimin bir il əvvəl vəfat etdiyini bilirlər. Lakin tokiolu balalar varlığın bu amansız hökmünü qəbul etmək istəmirdilər. Onlar yazırdılar: “Böyük şair, sənin Xirosimalı Ölü çoçuq- yəni ölü qız haqqındakı şeirini heç bir şair təkrar yazmalı 226 olmasın deyə, biz mübarizə edirik. Bu mübarizədə sən də bizim sıramızdasan, bizim dəstəbaşımızsan”. ... Yaponiyalı balalar “Min durnanın üzvləri haqlıdırlar, Nazim Hikmət haqqında həmişə sıramızda olan mübariz, humanist, novator bir şairdən, canlı bir insandan danışan kimi danışmalıyıq”. Mənə elə gəlir ki, tokiolu uşaqların məktubundan və Rəsul Rzanın sözlərindən sonra əlavə şərhə ehtiyac yoxdur. Bu sözlər Nazim Hikmətin adına, sənətinə, şəxsiyyətinə verilən ən yüksək qiymətdir. Nazim Hikmət türk dünyasının pasibanı, təəssübkeşi idi. Onu ən çox narahat edən problemlərdən biri bolqar türklərinin acınacaqlı vəziyyətiydi. Nazimşünas Mehmet Fuad “Nazim Hikmət” adlı kitabında Bolqarıstanda yaşayan türklərin başına gətirilən müsibətləri belə şərh edirdi: “...Türkləri dillərindən, dinlərindən uzaqlaşdırmağa çalışırdılar. Türk məktəbləri bağlanmışdı. Bolqar məktəblərində həftədə iki saat türkcə tədris olunmaqla kifayətlənirdilər. İstəyənin evində namaz qıla biləcəyi, məscidlərə gələn olmadığı irəli sürülərək məscidlər də bağlanırdı. Nazim Hikmət, istirahət üçün gəldiyi Bolqarıstanda bu vəziyyəti görüncə, onunla təkcə bir kommunist şair deyil, Moskvadan gələn bir şəxs olaraq da hörmətlə davranan partiya yetkililəriylə, hökümət adamları ilə açıq savaşa girmişdi”. Ümumiyyətlə, Nazim Hikmət səfər etdiyi ölkələrdə, əgər orada türk toplumu varsa, mütləq onlarla maraqlanar, yardımını əsirgəməzdi. Azərbaycanda, Orta Asiya respublikalarında da olarkən Nazim qələm sahiblərinin problemlərini öyrənir, ev şəraitlərinin yaxşılaşması üçün çalışır, əlindən gələni edirdi. Və heç vaxt onun sözünü yerə salmırdılar. Nazim Hikmətin Türkiyədən sonra ən çox sevdiyi ölkə Azərbaycan idi. Nazimin dünya miqyasında tanınmasında Azərbaycanın sənət adamlarının da, kiçicik də olsa rolu vardır desəm, zənnimcə səhv etmərəm. Hamıya məlumdur ki, məşhur bəstəkarımız Arif Məlikov “Məhəbbət əfsanəsi” baletini Nazim Hikmətin “Bir aşk masalı” əsəri əsasında yaratmışdır. Dünyanın 65 ölkəsində, o cümlədən şairin vəfatından sonra onun vətəni Türkiyədə də böyük uğurla tamaşaya qoyulan Yüklə 2,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|