Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

163 
davanın  kabulünde  istem  sonucu  kabul  edildiği  halde,  ikrarda  talep  sonucunu  haklı 
kılan olaylara ilişkin bir kabul beyanı vardır.
637
 
TMK Md.  184/1,  bent  3’e göre, tarafların boşanma davasının dayandığı  olgu 
ve olaylara yönelik her türlü ikrarı hâkimi bağlamaz. Kanun, bu hükmüyle, tarafların 
önceden anlaşmak suretiyle boşanmak istemelerine engel  olmak istemiştir. Örneğin, 
evlilik  birliğinin  sarsılmasına  dayalı  olarak  açılan  bir  davada  davalının  “evet,  ben 
dövdüm”, zina sebebiyle açılan davada davalının “evet, ben zina yaptım”, haysiyetsiz 
hayat  sürme  nedeniyle  açılan  bir  davalının  “evet,  ben  haysiyetsiz  sürüyorum” 
şeklindeki  ikrarı  hukuki  sonuç  doğurmayacak;  hakim  davalının  gerçekten  dövüp 
dövmediğini, zina yapıp yapmadığını, haysiyetsiz hayat sürüp sürmediğini davacıdan 
kanıtlamasını  isteyecek,  boşanma  konusu  olay  ve  olguların  gerçekten  mevcut 
olduğuna vicdanen kanaat getirdikten sonradır ki, boşanmaya karar verecektir. 
638
 
Boşanma davalarında hâkimin ikrarla bağlı olmaması, tarafların dava konusu 
üzerinde tasarruf yetkisini yeterince haiz olmamalarından ileri gelmektedir. Taraflara, 
ikrarda  bulunma  haklarını  kullanarak,  yargılamada  etkili  olma  imkânı 
sağlanmamıştır.
639
 
Özel boşanma sebepleri ile evlilik birliğinin temelinden sarsılmasına sebebine 
dayanan  boşanma  davalarında  bu  kuralın  uygulanması  bakımından  bir  sorun 
bulunmamaktadır. Ancak TMK 166/son cümlede bizi anlaşmalı boşanma davasında, 
hâkimin tarafların ikrarı ile bağlı olacağı sonucuna götüren istisna hükmü ne şekilde 
anlamak  gerekecektir?  Burada  kanun  hükmünü  anlaşmalı  boşanma  davasında 
hakimin,  boşanma  konusu  olay  ve  olguların  gerçekliğinden  ziyade,  tarafların 
boşanma  konusundaki  iradeleri  ile  bağlı  olduğu  şeklinde  anlamanın  daha  doğru 
olacağını düşünüyoruz.
640
 
                                                           
637
   Pekcanıtez/ Atalay/ Özekes, s. 428.
 
638
   Gençcan, s. 1425; Akıntürk/Karaman, s. 281.
 
639
   Petek, s. 42.
 
640
   Benzer olarak bkz. Dural/Öğüz/Gümüş, s. 281; Ayrıntılı bilgi için bkz. yukarıda s. 103, 104.
 

---

164 
Zira, Yargıtay da böyle bir ayrıma giderek boşanma davasında tarafların her 
türlü  ikrarının  hakimi  bağlamayacağını  kabul  etmekle  birlikte
641
;  TMK  Md.  166/3 
maddesinin  koşulları  gerçekleştiği  durumda  davalının  boşanmayı  kabul  beyanına 
hukuki sonuç bağlanacağını ve boşanmanın gerçekleşeceğini kabul etmektedir.
642
 
Ortak  hayatın  yeniden  kurulamaması  sebebiyle  açılan  boşanma  davalarında 
anlaşmalı  boşanma  davalarında  olduğu  gibi  kanunen  getirilmiş  bir  istisna  hükmü 
bulunmamaktadır.  Bu  nedenle  Yargıtay’ın  743  sayılı  Türk  Kanuni  Medenisi’nin 
yürürlükte olduğu dönemden, yakın zamanlara kadar tarafların ilk boşanma davasının 
kesinleşmesinden sonra geçen üç  yıllık süre içinde bir araya gelmediklerine yönelik 
ikrarının  hakimi  bağlamayacağını  kabul  ettiği  söylenebilirse  de,  Yargıtay  şimdiki 
uygulamasında davalının bu yöndeki ikrarını kabul etmektedir.
643
 
 
4.  Delillerin Serbestçe Değerlendirilmesi 
Bir  hakimin  dosyada  bulunan  tüm  delilleri  serbestçe  değerlendirmesinin 
mümkün olup olmadığı, davanın ve dava konusu olaylara ilişkin delillerin niteliğine 
göre  değişecektir.  Zira,  kesin  delillerle  ispatın  geçerli  olduğu  davalarda  hâkimin 
delilleri serbestçe değerlendirmesi mümkün olmayacaktır, çünkü kesin deliller hâkimi 
bağlayıcı  niteliktedir.
644
  Hâkimin  delilleri  serbestçe  değerlendirmesi  ilkesi  ancak, 
takdiri delillerle ispatın söz konusu olduğu durumlarda geçerlidir.
645
 Ancak bu kabul 
sadece  dava  malzemesinin  taraflarca  getirilmesinin  uygulandığı  ve  dava 
                                                           
641
   “…Boşanma davalarında, tarafların bu konudaki her türlü ikrarları hakimi bağlamaz.(TMK Md. 
184/3). Taraflara delilleri sorulup, sonucu uyarınca karar verilmesi gerekirken taraf beyanları ile 
yetinilerek  yazılı  şekilde  karar  verilmesi  doğru  görülmemiştir.”(Y  2  HD,  1.6.2009,  8577-
10443(Gençcan, s. 1425, dn. 653)). 
642
   “…Davalının  boşanmayı  kabul  beyanı  sonuç  doğurmaz.  Türk  Medeni  Kanunu’nun  166/3 
maddesi  koşulları  da  gerçekleşmemiştir.  Davanın  reddi  gerekirken  kabulü  doğru  görülmemişse 
de  bu  yön  temyiz  edilmediğinden  bozma  nedeni  yapılmamış,  yanılgıya  işaret  etmekle 
yetinilmiştir.”(Y 2 HD, 20.07.2009, 12484-14401(Gençcan, s. 1426, dn. 659)).  
643
   Gençcan, s. 1426; Ayrıntılı bilgi için bkz. yukarıda s. 123 vd.
 
644
   Kuru/Arslan/Yılmaz s. 429.
 
645
   Pekcanıtez/ Atalay/Özekes, s. 264.
 

---

165 
malzemesinin getirilmesine ilişkin tüm sorumluluğun taraflara ait olduğu davalar için 
geçerli olacaktır.
646
 
Oysa  re’sen  araştırma  ilkesinin  geçerli  olduğu  boşanma  davalarında,  kanuni 
delillerin  bağlayıcılığı  kuralı  söz  konusu  olmayacaktır.
647
  Re’sen  araştırma  ilkesinin 
uygulama  alanı  bulduğu  davalarda  kanuni  delil  kuralları  uygulanmayacaktır.  Bu 
davalarda, medeni usul hukukunun gerçeğe ulaşma amacının sağlanabilmesi, hâkimin 
tarafların  getireceği  delillerle  bağlı  kalmaması  yolu  ile  sağlanabilecektir.
648
Çünkü 
kanuni delil, hâkimin maddi gerçeğe ulaşmasını sınırlar.
649
 
Boşanma  davalarına  özgü  olarak  TMK’de  düzenlenen,  hâkimin  delilleri 
serbestçe  değerlendireceği  hususu,  esasen  HMK’de  de  düzenlenmiş  olan  bir 
hükümdür.  Bu  husus  kanun  koyucu  tarafından  özel  olarak  TMK’  de  boşanma 
davalarında uygulanacak olan usul  kuralları kapsamında düzenlenmiş olmasaydı  da, 
hâkimin  delilleri  serbestçe  takdir  edeceği  hükmü,  HMK’  de  yer  alan  genel  kural 
sebebiyle boşanma davalarında uygulama alanı bulacaktı.
650
 
Bununla  birlikte  boşanma  ve  ayrılık  davalarında  hakimce  HMK  Md.  255’de 
düzenlenen  genel  kural  gereğince  tanıkların  gerçeği  söylemiş  oldukları  kabul 
edilecek,  taraflar  bu  durumun  aksini  iddia  ve  ispat  edebileceklerdir.  Bu  anlamda 
dosyada tanıkların olmamışı olmuş gibi ifade ettiklerini kabule yeterli kanıt ve olgu 
yoksa, hakim tanık beyanlarına değer vermek durumunda kalacaktır. 
Hakimin  hükmün  hangi  nedenlere dayandığını, ileri sürülen olguların  varlığı 
ya  da  yokluğuna  ilişkin  vicdani  kanaatini  oluştururken  hangi  delillere  itibar  edip, 
hangi  delillere  hangi  gerekçeyle  itibar  etmediği  hususlarını  gerekçeli  kararında 
açıklamış  olması  gerekmektedir.  Aksi  durum  mahkeme  kararlarının  gerekçeli 
                                                           
646
   Kuru/Arslan/Yılmaz s. 429; Yıldırım, s. 207.
 
647
   Yıldırım, s. 207.
 
648
   Yıldırım, s. 207.
 
649
   Yıldırım, s. 207.
 
650
   Petek, s. 42.
 

---