Akme túsiniginiń áhmiyeti

9. Professionalizm akmeologiyanıń áhmiyetli túsinigi sıpatında.

Professionalizm - insan miynet iskerliginiń integral psixologiyalıq xarakteristikası bolıp, onıń kásipti qanday ózlestirlıgi, sol kásiptiń zamanagóy basqıshına tán úlgiler tiykarında miynet iskerligin ámelge asırıw múmkinshiliklerin ózinde sáwlelendiredi. Professionalizm óz ishine kisiniń joqarı dárejedegi miynet natiyjeliligine jetiwi, basqalar menen óz-ara tásir processinde kásiplik iskerlikti tabıslı atqara alıwı, miynet kisisine tán bolǵan zárúrli kásiplik sapalardıń bar ekenligin óz ishine aladı. Sol sebepli de professionalizm miynet iskerliginiń ush tárepin - kásiplik iskerlik, kásiplik baylanıs hám qánige shaxsın óz ishine aladı. Kásiplik iskerlik - kisiniń social hám jeke, materiallıq hám ruwxıy mútajliklerdi qandırıwǵa qaratılǵan naǵıymetler jaratıw ushın jóneltirilgen, miynet predmetlerin qayta ózgertiwge qaratılǵan aktivligi bolıp tabıladı. Kásiplik baylanıs miynet predmetlerin qayta ózgertiw processinde basqalar menen óz-ara tásir etiw hám sheriklik etiwge jóneltirilgen aktivligi bolıp tabıladı. Ol kásiplik iskerlik natiyjeliligin asırıw qurallarından biri retinde kórinetuǵın bolıwı múmkin.Qánige (professional - óz jumısınıń ustası ) shaxsı - miynet kisisiniń psixik qásiyetleri, sapaları hám jaǵdayları jıyındısınan ibarat bolıp, ol kásiplik iskerlikti tabıslı orınlawı ushın múmkinshilik jaratadı hám de miynet processinde ózgeredi hám rawajlanıwlasıp baradı. Shaxstıń turmıslıq hám kásiplik qáliplesiwiniń dinamikalıq xarakterin, shaxstıń ayriqsha filogenetik hám ontogenetik qásiyetlerin, qolaversa, odaǵı miynet iskerliginiń rolin, sub'ekttiń kásiplik qáliplesiwiniń ayriqsha qásiyetlerin esapqa alǵan halda bul processni “professiogenez” termini menen ataw múmkin. Shaxs iskerligin shólkemlestiriw hám analiz etiwge salıstırǵanda professiogenetik jantasıw shaxs miynet iskerligin uyreniwshi psixologiyaning qatar tarawları hám basqa pán tarawları ushın metodologik, teoriyalıq hám metodikalıq tiykar bolıp xızmet etedi.

10. Pedagogtıń professionalizmi hám psixologiyalıq-akmeologiyalıq kompetentliligi
Kásiplik baylanıs miynet predmetlerin qayta ózgertiw processinde basqalar menen óz-ara tásir etiw hám sheriklik etiwge jóneltirilgen aktivligi bolıp tabıladı. Ol kásiplik iskerlik natiyjeliligin asırıw qurallarından biri retinde kórinetuǵın bolıwı múmkin. Qánige (professional - óz jumısınıń ustası ) shaxsı - miynet kisisiniń psixik qásiyetleri, sapaları hám jaǵdayları jıyındısınan ibarat bolıp, ol kásiplik iskerlikti tabıslı orınlawı ushın múmkinshilik jaratadı hám de miynet processinde ózgeredi hám rawajlanıwlasıp baradı. Shaxstıń turmıslıq hám kásiplik qáliplesiwiniń dinamikalıq xarakterin, shaxstıń ayriqsha filogenetik hám ontogenetik qásiyetlerin, qolaversa, odaǵı miynet iskerliginiń rolin, sub'ekttiń kásiplik qáliplesiwiniń ayriqsha qásiyetlerin esapqa alǵan halda bul processni “professiogenez” termini menen ataw múmkin. Shaxs iskerligin shólkemlestiriw hám analiz etiwge salıstırǵanda professiogenetik jantasıw shaxs miynet iskerligin uyreniwshi psixologiyaning qatar tarawları hám basqa pán tarawları ushın metodologik, teoriyalıq hám metodikalıq tiykar bolıp xızmet etedi. Qánige shaxsınıń qáliplesiwiniń ayriqsha qásiyetleri miynet sub'ektiniń kásiplik qáliplesiwine salıstırǵanda professiogenetik jantasıwdıń tiykarǵı qásiyetlerin anıqlap beredi. Bul jantasıw miynet sub'ektiniń kásiplik iskerligi dawamında social hám psixologiyalıq rawajlanıw nizamlıqların úyreniw tiykarına qurılǵan. Bunda kásiplik rawajlanıw procesin aktiv basqarıw múmkinshilikleri hám shaxstıń miynet iskerligine jaramlılıǵı kórip shıǵıladı. Ol tek ǵana shaxs rawajlanıwı qásiyetlerin hám qánige qáliplesiwin úyreniwge qaratılǵan bolmay, bálki ámeldegi iskerlik túrlerin, iskerlikke iykemlesiw procesin psixik basqarıw mexanizmleri hám shaxstıń ámeldegi múmkinshilikleri hám de kásiplik talaplar arasındaǵı muwapıqlıqtı psixologiyalıq analiz etedi, qolaversa, abroylı kásip hám iskerlik túrleriniń psixologiyalıq qásiyetlerin shama etedi. Ǵalabalıq hám abroylı kásiplik iskerlik túrlerin psixologiyalıq analiz qılıwdıń natiyjeliligi iskerlikti joybarlaw daǵı texnikalıq hám texnologiyalıq qararlar hám usınıń menen bir qatarda, shaxsqa salıstırǵanda kásiplik talaplar xarakteri hám de iskerliginiń psixologiyalıq teoriyaleri