5-tema: Annotaciya teksti, onıǹ dúzilisi. Tezis hám ilimiy maqala. Sın pikir teksti, onıǹ dúzilisi hám ózgeshelikleri

Durıslıq
Ilimiy maqalalar málim bir auditoriyaǵa baǵdarlanǵan bolsada, teksttegi
anıqlıq oqıwshıǵa neni ańlatıwdı maqset etkenin tez ańǵarıwǵa múmkinshilik
beredi.
Anıqlıq
Tolıq mólsherlengen zattı jetkiziw ushın isletilgen sózler anıq bolıwı kerek,
sol sebepli qáteliklerge jol joq.
Ilimiy maqalalardı tayarlaw ushın hár qıylı derekler hám tekseriwlerden
paydalanılıwın esapqa alsaq, olardıń barlıǵı onı tayarlaw ushın saylanǵan standart
usılına ámel etken halda tuwrı keltirilgen hám siltemelengen bolıwı kerek.

4. Sın pikir tuwralı maǵlıwmat
Sın pikir latınsha “rezensiya” sózinen alınǵan bolıp, “qayta kórip shıǵıw, xabar beriw, baha beriw” degen mánilerin aǹlatadi. Bul táriypten kelip shıǵıp aytıw múmkin, sın pikir publicistika janrlarınan biri bolıp, onıǹ tiykarın sociallıq-siyosiy hám kórkem, ádebiy, kórkem-óner hám bilimlerge sın kózqarastan baha beriw quraydı.
Sın pikir - ádebiy kritika janrı, kórkem, ilimiy yaki ilimiy-publicistikalıq shıǵarma analizi. Sın pikirde shıǵarmanıǹ bibliografiyalıq sıpatı, sonday-aq mazmunı, onda kóterilgen mashqalalar, shıǵarmanıǹ ideyalıq kórkem ózgeshelikleri, avtor dóretiwshiligi, ádebiyatta tutqan ornı tuwralı maǵlıwmat beriledi, shıǵarmaǵa baha beriledi, onıǹ tiykarǵı paziletleri hám kemshilikleri atap ótiledi. Sın pikir tiykarınan keǹ kitap oqıwshıları ushın jazıladı, olardı jaǹa shıǵarmalardan xabardar etedi, zárúrlisin taǹlap alıwǵa kómeklesedi. Ishki sın pikir de boladı, máselen, baspaxanaǵa kelgen kórkem kritikalıq hám ilimiy- publicistikalıq shıǵarma ishki sın pikirge beriledi, biraq, bul sın pikir baspa sózde járiyalanbaydı.
Sınshı oqıwshıǵa jaǹa shıqqan kitap, shıǵarma tuwralı tolıq maǵlıwmat beriwi, onı oqıwshıǵa isenimli qabıl ettire alıwı, shıǵarma avtorı hám dóretiwshilik jámáátti óz jumıslarına obyektiv baha bergende shıǵarmanıǹ kemshiliklerin hám onı saplastırıw jolların kórsetken halda qabıl etiwge úyretiwi talap etiledi. Bir sóz benen aytqanda, sınshı jazıwshı menen oqıwshınıǹ, ilimpaz benen ilimge qızıǵıwshılar arasında baylanıstırıwshı xızmetin atqaradı.
Sınshı sın pikir jazǵanda eki maqsetti aldına qoyadı. Birinshisi- maǵlıwmatlardan xabardar bolıw, yaǵnıy shıǵarma hám onıǹ avtorına tiyisli bolǵan hár qıylı maǵlıwmatlardı qollana biliwi, ekinshisi izertlew arqalı shıǵarmanıǹ haqıyqıy qunın talqılap beriwi kerek.
Sın pikirdiǹ maqala janrı menen uqsas tárepleri sonda, hár eki janrda da teoriyalıq xarakteri kemirek, kobirek ulıwma sorawlar, máseleler kóriledi. Sınshı qaǵıydaǵa kóre jazǵan sın pikirin waqıyalıqtıǹ bir bólegine baǵıshlaydı. Janrlardıǹ óz ara jaqınlasıwı yaki aralasıwı úyrenilip atırǵan shıǵarmanı jánede tereǹirek hám maqsetke muwapıq tárizde úyreniwge, onıǹ jetiskenligi hám kemshiliklerine kritikalıq baha beriwge jol kórsetetuǵın obyektiv sebeplerdi payda etedi.
Sın pikirdiǹ bir neshe túrleri bar.Bular ádebiy-kórkem sın pikir, teatr sın pikiri, kinoscenariy sın pikirleri, sonday-aq, janrlar arasında da túrleri ushıraydı. Máselen, sın pikir-maqala, sın pikir-ocherk, sın pikir-reportaj hám t.b. Lekin qaysı sın pikir túrin alıp qarasaǹızda olarǵa tiyisli bolǵan ulıwma talaplar bar.
Sın pikirdiǹ tiykarın úyrenilip atırǵan shıǵarmanıǹ analizi quraydı. Ilajı barınsha usı analiz hár tárepleme bolıwı kerek.
Sınshı jazbaqshı bolǵan sın pikirinde shıǵarma tuwralı aytpaqshı bolǵan pikirinde óziniǹ anıq poziciyasın bilip alıwı kerek. Eger shıǵarmanıǹ dus kelgen jerinen alıp, talqılawǵa háreket etse, ol oqıwshını óz qaraslarına, bergen bahasınıǹ durıs ekenligine isendire almaydı. Sınshınıǹ wazıypası ózi túsiniksiz nárseni túsindiriw, anıq emes nárseni anıqlastırıw, quramalı nárseni ápiwayılastırıwdan ibarat.
Sınshınıǹ wazıypası, minneti -avtordıǹ kemshiliklerin tawıp, onı saplastırıwǵa járdem beriw, oqıwshıǵa shıǵarmanı isenimli etip túsindiriw bolıp tabıladı. Sınshı óziniǹ narazılıqların bildiriwi, kemshiliklerin dálillewi, óziniǹ haq ekenligine oqıwshını isendire alıwı kerek.