3 I fəsil. Reklam fəaliyyətinin inkişafında təşkilati işlərin məqsədi və nəzəri əsasları

R_s = . - R_x

Burada,

R_{s -} reklamın iqtisadi səmərəliliyi;

O_m - reklama qədərki dövrdə orta günlük mal dövriyyəsi, (manatla);

M_a - reklam tətbiq edilən və günlük mal dövriyyəsinin artımı, ( %-lə );

K_s - reklam tətbiq edən və reklamdan sonrakı dövrdə mal dövriyyəsi hesablanılan günlərin sayı, ( gün );

T_k – mallara verilən ticarət güzəşti, ( %-lə );

R_x – reklam xərcləri;

Bununla yanaşı, marketinq tədqiqatlarına ticarət reklamı fəaliyyətinin iqtisadi səmərəliliyinin ümumiləşdirilmiş nəticələri aşağıdakı düsturla hesablanıla bilər :

R_s =

Burada,

R_s – reklamın iqtisadi səmərəliliyi;

T_ə - realizə olunan ticarət əlavəsi, (%-lə );

M₂ – reklam tətbiq edilən dövrdəki mal dövriyyəsi, (manatla);

M₁ – reklam tətbiq edilənə qədərki dövrdə mal dövriyyəsi, (manatla);

R_x – reklam xərcləri, (manatla);

Bu formullardan bazar şəraitində ticarət reklamının rentabelliyinin hesablanması üçün geniş istifadə etmək mümkündür.

Ticarət reklamının iqtisadi səmərəliliyi daha çox onun mal dövriyyəsinin həcminə göstərdiyi təsirlə qiymətləndirilir. Reklam tətbiq edilən dövrə qədərki həcminə göstərdiyi təsirlə qiymətləndirilir. Reklam tətbiq edilən dövrə qədərki və reklam tətbiq edilən dövrdən sonrakı eyni müddətdə orta günlük mal satışı və mal dövriyyəsinin müqayisə olunması reklam tədbirlərinin iqtisadi səmərəliliyinin müəyyənləşdirilməsinə imkan verir. Ticarət reklamı tədbirlərinin iqtisadi səmərəliliyini daha dəqiq hesablamaq üçün aşağıdakı düstürdan istifadə olunur :

Burada,

M_o – reklam tətbiq edilən və reklamdan sonrakı dövrdə orta günlük mal

dövriyyəsi, (manatla);

M₂ – reklam tətbiq edilən dövrə qədərki orta günlük mal dövriyyəsi,

(manatla);

T_g – mallara verilən ticarət güzəşdi, (% -lə);

R_x – reklam xərcləri, (manatla);

K_s – reklam tətbiq edilən və reklamdan sonrakı dövrdə mal mal dövriyyəsi

hesablanan günlərin sayı, (gün);

Bu düstürün sol tərəfi götürülən günlər (K_s) ərzində reklamın tətbiqi nəticəsində ticarət müəssisəsinin əldə etdiyi əlavə ümumi gəliri, sağ tərəfi isə reklama sərf edilən xərcləri əks etdirir. Tətbiq edilən reklam o halda səmərəli sayılır ki, onun tətbiqindən əldə edilən gəlir reklama sərf edilən xərclərə bərabər və ya ondan çox olsun.

Reklama ayrılan vəsaitdən daha səmərəli istifadə etmək üçün reklam tədbirlərinə çəkilən xərclərin ödənilməsi göstəricisinin hasablanması məqsədə uyğundur. Bununla reklama ayrılmış xərclərin ödənilmə vaxtı müəyyən edilir. Reklam tədbirlərinə sərf edilən xərclərin ödənilməsi göstəricisi aşağıdakı düsturla hasablanılır :

O_v - reklam xərclərinin ödənilməsi vaxtı, (günlə);

R_x – reklam xərcləri, (manatla);

M_a – müəssisə mənfəətinin artımı, (manatla);

Reklamın psixoloji təsiri səmərəliliyi – reklam informasiyasının adamların şüuruna təsiri, insanların yaddaşda iz buraxması, təəssuratının dərinləşməsi göstəriciləriciləri ilə xarakterizə olunur. Bu göstəricilər daha mürəkkəb xarakterli olub, öz tərkibində kompleks sosial –psixoloji amilləri birləşdirir.

Ümumiyyətlə, reklam bazarının səmərəliliyinin müəyyənləşdirilməsi sahəsində çoxlu metod və üsullar tətbiq edilə bilər. Bunların dərindən öyrənilməsi, daha mütərəqqi formalarının axtarıb tapılması müəssisə və təşkilatın ən ümdə vəzifəsidir. Qeyd etmək lazımdır ki, beynəlxalq bazarda da reklam marketinq kommunikasiyasının mühüm elementi hesab edilir. Odur ki, reklamın iqtisadi səmərəliliyi və fəaliyyət xüsusiyyətləri beynəlxalq standartlar səviyyəsində olmalıdır.

Reklamın mal dövriyyəsinin həcminə nə qədər təsir etdiyini öyrənmək üçün operativ və mühasibat sənədləri analiz edilir. Qeyd etmək lazımdır ki, əmtəənin reallaşdırlıması üçün onun tələbat xüsusiyyətləri, qiyməti, xarici görünüşü, eləcə də firmanın yerləşdiyi ərazi, alıcılara xidmət mədəniyyətinin səviyyəsi mal satışına müsbət təsir göstərir. Reklamın təsiri ilə əlavə mal dövriyyəsi aşağıdakı düsturla hesablanır:

_=_

Burada _- reklamın təsiri ilə əlavə mal dövriyyəsi, M- reklam perioduna qədər orta gündəlik mal dövriyyəsi, A- reklamdan əvvəl və sonra orta gündəlik mal dövriyyəsi artımı (% ilə), G- reklamdan əvvəl və sonra gündəlik mal dövriyyəsi günlərinin uçota alınması.

Reklamın mal dövriyyəsinin inkişafına nə dərəcədə təsir göstərdiyini müəyyənləşdirmək üçün bütün mühasibat sənədləri ətraflı və operativ şəkildə hər tərəfli təhlil edilməlidir. Bu materialları təhlil edərkən yadda saxlamaq lazımdır ki, mal dövriyyəsinin inkişafına həm də malın keyfiyyəti, qiyməti, xarici görkəmi, müəssisənin hansı ərazidə yerləşməsi, xidmətin səviyyəsi və həm də satışda olan məhsulların miqdarı da təsir göstərir. Bunları təhlil edən zaman müəyyənləşdirmək lazımdır ki, reklamla yanaşı hansı amillər də mal dövriyyəsinin inkişafına təsir göstərir.

Beləliklə, bütövlükdə və tamamilə reklamın nə dərəcədə iqtisadi faydaya malik olmasını müəyyən etmək mümkün deyildir. Bunlarla yanaşı, aparılmış müşahidə və təhlillər, hesablamalar göstərirki, reklam kampaniyasının aparılması mal satışı və xidmətlərin göstərilməsinə əhəmiyyətli dərəcədə öz təsirini göstərir. Reklamın təsiri altında əlavə mal dövriyyəsinin inkişafı aşağıdakı düsturla müəyyən edilir:

_=_

Burada,

T_d- reklamın təsiri altında əldə olunan mal dövriyyəsi, manatla;

T_s –reklama qədər olan orta mal dövriyyəsi, manatla;

P –reklama qədər və reklamdan sonrakı dövrə qədər olan orta mal dövriyyəsinin inkişafı, %-lə;

D –reklam edilən və reklamdan sonrakı dövrdə mal dövriyyəsinin uçotu, günlə.

Reklamın iqtisadi faydalılığını tədbiq edilən reklam vasitələri və aparılan reklam kampaniyaları ilə də müəyyənləşdirmək olar. İqtisadi nəticə əlavə mal dörviyyəsindən əldə edilən gəlirlə istehlaka və ona çəkilən reklam xərclərinə olan nisbətilə müəyyənləşdirilir.

İqtisadi faydalılıq aşağıdakı düsturla hesablanır:
E=_ - (U_r + U_d)

Burada,

E-reklam etmənin iqsadi faydalılığı, manatla;

Nt –satılan malların qiymətinə əlavə ticarət güzəşti, %-lə;

U_r –reklama çəkilən xərclər, manatla;

U_d –mal dövriyyəsinin inkişafı üçün əlavə xərclər, manatla.

Bunun üçün biz reklam kampaniyasının faydalılığını və ona çəkilən xərcləri müqayisə edirik. Belə müqayisənin nəticəsi 3 variantda əks edə bilər.

1. 
   Reklam kampaniyasından əldə olunan fayda, onun keçirilməsi üçün çəkilən xərclərə bərabərdir.
   
2. 
   Reklam tədbirlərindən əldə olunan fayda daha gəlirlidir.
   
3. 
   Reklam tədbirlərinin faydalılığı azdır (əlverişli olmamışdır).
   

Bunlarla yanaşı, əldə olunan məlumatlar reklam kampaniyalarının keçirilməsi nəzərdə tutulan tədbirlər planını tutulması üçün kifayət deyildir. Reklam üçün çəkilən xərclər onun rentabelliyi ilə müəyyən edilir.

Reklamın rentabelliyi alınan gəlirin çəkilən xərcə olan nisbətidir. Bu aşağıdaki düsturla hesablanır:

R=_

Burada,

R –malların reklam edilməsinin rentabelliyi, %-lə;

P –malların reklam edilməsindən əldə edilən gəlir, manatla;

u –konkret malın reklam edilməsi üçün xərclər manatla.

Reklam vasitələrinin psixoloji təsir etməsinin faydalığı çox saylı alıcı kütləsini əhatə etməklə onların istehlak qabiliyyətlərinə təsir göstərməsi, onların yaddaşında müəyyən işin qalması və özünə cəlb etməsi və s. keyfiyyətləri ilə xarakterizə edilir.

Reklamın istehlaka psixoloji təsir göstərməsinin effektivliyini müəyyən tədqiqatlar və sorğular aparmaqla müəyyənləşdirmək olar.

Müşahidə metodu – ayrı-ayrı reklam vasitələrinin istehlaka təsir göstərməsi üzrə tədqiqatların aparılmasıdır.

Bu metod passiv xarakter daşıyır, çünki bu zaman müşahidəçi alıcıya heç bir təsir göstərmir, əksinə, bunun alıcıya necə təsir etdiyini müşahidə edir. Müşahidəçi əvvəlcədən işlənib-hazırlanmış sxem üzrə müşahidə aparır, toplanmış məlumatları hərtərəfli təhlil edir. Məsələn, müşahidəçi hansı sərgi-satışa, yarmarkalara, mallar nümayiş etdirilən vitrinlərə alıcıların daha çox seyr etməsini, yaxud da baxmasını müşahidə etməklə özündə müəyyən qeydlər aparır. Sonralar isə bu materialları təhlil edir.

Müşahidə metodu təbii şəraitdə müxtəlif reklam vasitələrinin alıcılıq qabiliyyətinə psixoloji cəhətdən necə təsir göstərməsini müəyyənləşdirməyə imkan verir.

Beləliklə, xarici reklam vasitələrin alıcıların diqqətini nə dərəcədə cəlb etməsini aşağıdaki düsturla müəyyənləşdirmək olar:
V=_

Burada,

V –küçədən gedənlərin diqqətinin nə dərəcədə cəlb edilməsi;

O –müəyyən dövr ərzində xarici reklam vasitələrinə (vitrinə) müraciət edən (diqqət yetirən) adamların sayı;

P –müşahidə dövründə vitrində yan keçən adamların ümumi sayı.

Reklam verənlərin kütləvi informasiya vasitlərində dərc etdirdikləri informasiyaların konkret mağazaya təsir qüvvəsini aşağıdakı düsturla hesablamaq olar:

D=_
Burada,

K –reklam edilən malları alanların sayı;

S –mağazada mal alan alıcıların ümumi sayı.

Belə məlumatları kassa aparatlarında vurulan mal çeklərinin ümumi məbləğ göstəricilərindən, nəzarətçi-kassirlər tərəfindən reklam edilən malların alınması üzrə aparılmış qeydlər vasitəsilə əldə etmək olar.

Bu məlumatların nə dərəcədə düzgün olub-olmadığını müəyyənləşdirmək üçün reklam edilən müəssisənin buraxdığı məhsulların müşahidə dövründə konkret mağazaya mal almağa gələn alıcıların gün ərzindəki sayı ilə müəyyənləşdirmək olar. Bu məlumatları müşahidəçi tərəfindən, yaxud da fotoelement tətbiq etməklə əldə etmək olar.

Yuxarıda istifadə edilən üsulların nəticəsi olaraq, bütün hallarda aşağıdaki şərtlərə riayət etmək lazımdır:

1. 
   Müşahidənin izdihamlı günlərdə deyil, adi iş günlərində aparılması daha məsləhətdir (yaxşı olar ki, həftənin ortalarında müşahidə aparılsın).
   
2. 
   Müşahidənin aparılması müddəti reklam vasitələrinin xüsusiyyətindən asılı olaraq müəyyənləşdirilməlidir.
   

Müşahidə metodu ilə yanaşı, sınaq metodu da geniş tətbiq edilir. Bu üsul (metod) daha fəal hesab olunur. Burada reklamın psixoloji təsir forması eksperimental qaydada yaradılan süni şəraitdə yoxlanılır. əgər müşahidə dövründə alıcının (istehlakçının) ancaq mala münasibəti öyrənilirsə (qeydiyyatı aparılırsa), məsələn, malların hansı formada yığılması, yerləşdirilməsi nəzərdə tutulursa, onda müşahidəçi əvvəlcə malı alıcıya təqdim edir, daha sonra isə, müşahidəçi alıcının mala reaksiyasının dəyişib-dəyişmədiyini və s. tipli münasibətləri öyrənir. Beləliklə, müşahidəçi reklam vasitələrinin müxtəlif kombinasiyalarından müqayisəli şəkildə istifadə etməklə, ən əlverişli reklamları və məqamları seçə bilir.

Xarici ölkələrdə reklamın psixoloji təsirinin faydalılığı haqqında daha çox müşahidələr aparılmışdır. Onları, alıcıları vitrinlə nümayişetdirmənin, qablaşdırmanın, mətbuatda elanların, radio və televiziya reklamlarının necə təsir etməsini müəyyənləşdirən zaman tətbiq edirlər. Əgər alıcıya malın qablaşdırılmasının psixoloji təsirini yoxlamaq və qiymətləndirmək lazımdırsa, onda eyni eyni malı taralarda qablaşdırırlar və müşahidə aparırlar. İstər qəzetlərdəki və ya istərsədəki jurnaldakı elanların – reklamların psixoloji faydalığı aşağıdakı sınaq aparmaq yolu ilə müəyyən edilir. Elanda hər hansı prospektlərin, kataloqların və nümunələrin göndərilməsi sorğu mətni ilə göstərilir (dərc edilir). İstehlakçılardan gələn (oxuculardan) sorğu-talonlarına əsaslanaraq qəzet və jurnallarda dərc edilənlərin alıcıların (oxucuların) münasibətlərini öyrənirlər.

Sorğu metodu. Bu üsul da reklamın psixoloji təsir formasının fəal metodu sayılır. Bu üsul ağır əmək tələb edən iş olsa da, başqa üsul və formalardan bilavasitə üstünlüyü ilə daha çox fərqlənir. Onun üstünlüyü, bilavasitə istehlakçılarla kontaktda olaraq, canlı şəkildə onların reklam edilən mallara və xidmətlərə münasəbitələrini öyrənməklə xarakterizə olunur.

Bu və ya digər reklam vasitələrinin faydalılığını müəyyənləşdirmək üçün əvvəlcədən yazılı proqramlar hazırlanır, adamlarla şəxsən söhbət aparılır, radio və televiziya vasitəsilə lazım olan məlumatları adamların diqqətinə çatdırırlar.

Sorğu yolu ilə hansı reklam vasitələrinin (plakat, reklam filmi, elan, malların yığılması və s.) daha çox alıcıların istehlak qabiliyyətlərinə psixoloji cəhətdən təsir görstərməsini müəyyənləşdirmək olar. Məsələn, hansı reklam vasitəsinin yeni mallara alıcıların diqqətini daha çox cəlb etməsini müəyyən etmək aşağıdakiisorğu anketindən istifadə etməklə olar:

Siz yeni malların satışa daxil olmasını necə (haradan) bildiniz:

1. 
   Tanışlardan;
   
2. 
   Radio və qəzetlərdə verilən elanlardan;
   
3. 
   Mağazanın vitrinində gördüm;
   
4. 
   Mağazadakı mallara baxan zaman;
   
5. 
   Televiziyadaki veriliş vasitəsilə.
   

Sorğunun aparılması çox vaxtın sərf edilməsini və əməliyyata çoxlu sayda adamların cəlb edilməsini tələb edir. Bununla yanaşı, həm də toplanmış məlumatlar kifayət edici hesab olunmamalıdır. Çünki, alıcı özü müəyyən edə bilmir ki, o hansı reklamın psixoloji təsiri altında bu və ya digər malı almışdır.

Bir çox hallarda aparılan sorğuları eksperiment (müşahidə, sınaq) hesab edirlər. Radio və televiziya reklamı vasitəsilə aparılan təbliğatın faydalılığı aşağıdakı üsulla öyrənilir: Veriliş studiyasına qrup halında adamlar dəvət olunur, onlara kiçik formatda anket verilir və onlardan həmin anketdə, peşəsi və s. haqqında qısaca məlumatları yazmağı xahiş edirlər. Daha sonra həmin adamlar reklam verilişlərinə baxır, yaxud da qulaq asırlar. Sonra öz iradlarını və təəssüratlarını xüsusi vərəqələrdə qeyd edirlər. Bütün iradlar uyğun motivlərlə əsaslandırılır. Sonra proqramın müzakirəsi təşkil edilir. Bəzən reklamın nə dərəcədə faydalı olmasını adi səsvermə yolu ilə müəyyən edirlər. Bu qayda ilə müxtəlif reklam vasitələrinin radio və televiziya verilişlərinin faydalılığını müəyyən etmək daha düzgün olur.

Beləliklə də, reklamın psixoloji təsiretmə dairəsini müəyyənləşdirməklə onun haqqında real proqnoz vermək olar.


III fəsil. Müəssisədə reklam işinin tədqiqatı və

təkmilləşdirilməsi yolları.
3.1. Reklam fəaliyyətində tədqiqat işlərinin aparılması.

Əgər qəbul edilmiş qərar firmanın xarakteri miqyasında prinsipial mövqe güdmürsə, sırf reklamla məşğul olmayan menecerlərin və əməkdaşların intuisiya ilə qəbul olunmuş qərarlar müsbət təsir göstərə bilər. Lakin, riskin səviyyəsi yüksək və vasitələr xərclərinin həcmi müəyyən çərçivədə olarsa, o zaman irimiqyaslı qərarların qəbul olunmasında intuisiya kifayət etmir. İntuisiya ilə qəbul edilmiş irimiqyaslı qərarların qəbulu Ford Motors Co. Firmasının 1965-ci ildə “Edsel” avtomobili üçün təşkil etdiyi reklam kampaniyasına 350 milyon dollar ziyan vurmuşdur. Ən faciəvi maliyyə itkisi “Concorde” beynəlxalq Avropa konsorsiumunun itkisidir. Bu konsorsium bazara iri tutumlu sərnişin təyyarəsini təqdim edərkən təxminən 2 milyard dollar ziyan etmiş oldu.

Reklam fəaliyyətinin aparılması, xüsusilə də beynəlxalq arenada ciddi maliyyə resurslarını tələb edir. ABŞ-da beynəlxalq reklam kampaniyasında ( pepsi-nin 2003-cü ildəki Britni Spirslə çəkdirdiyi reklamı) 70 milyon dollar vəsait xərclənmişdir. Buna görə də, kommunikatorlar hazırki dövrdə riskin səviyyəsini aşağı salmaq və reklamın effektivliyini artırmaq məqsədilə marketinq tədqiqatları aparırlar və əlavə olaraq bazarlar haqqında informasiyalar toplayırlar. Təşkilatın fəaliyyətinin yeni istiqamətlərini və müştərilərin marketinq problemlərini aşkara çıxarmaq üçün tədqiqat layihələrinə nəhəng vasitələr xərclənir. Bundan əlavə tədqiqatlar hansı məqsədlərə çatmaq lazım olduğunu müəyyən edir. Bunlar aşağıdakılardır:

• 
  İmkanları müəyyən etmək və nəhayət informasiyanı əldə etmək;
  
• 
  Əldə olunan informasiyaları problemi həll etmək və mövcud imkanlardan istifadə etmək;
  

Dünya sənayesinin dövretməsi zamanı ESOMAR ekspertlərinin hesablamalarına əsasən marketinq araşdırmalarına 2007-ci ildə 24,918 milyard dollar vəsait xərclənmişdir (illik artım 6,8%). 2007-ci ildə ən nəhəng bazar ABŞ bazarıdır ki, burada marketinq tədqiqatlarına 8, 239 milyard dollar pul xərclənmişdir.

Postsovet ölkələrinin ərazilərdində marketinq tədqiqatları formalaşma mərhələsini keçmiş və ciddi inkişaf perspektivləri əldə etmişdir. Beləki, Rusiya federasiyasında 2007-ci ildə “Hildiya” ekspertlərinin rəyinə əsasən marketoloqlar 220-yə qədər tədqiqat kampaniyaları aparmışlar. Bazarda ümumi marketinq və sosialoji tədqiqatların həcmini mütəxəsislər 186 milyon dollar olduğunu açıqlamışlar. Bu göstərici digər illərə nisbətən 15% artmışdır. Marketinq (həmçinin reklam) araşdırmaları prosesinin mərhələlərinə nəzər yetirək və onların aparılması üçün lazım olan alətləri müəyyənləşdirək:

Marketinq tədqiqatlarını sistemləşdirilmiş bir toplu şəklində, müəyyən edilmiş sənədlər əsasında analizin və təqdimatın hazırlanması, bu prsedur üçün lazım olan xüsusi və vacib olan məsuliyyətli idarəetmə qərarlarının qəbulu kimi təsəvvür etmək olar. Ümumiyyətlə, marketinq tədqiqatlarının aparılmasının məzmunu və tədqiqatın aparılması metodları aşağıdakı cədvəldə aydın şəkildə öz əksini tapmışdır (Şəkil 11).

Şəkil 11: Marketinq tədqiqatlarının aparılmasının məzmunu və metodları

Tədqiqatın istiqaməti	Tədqiqatın məqsədi	Tədqiqatın aparılması metodları
Bazarın ölçüsü (tutumu)	Bazarda təşkilatın fəaliyyətinin genişləndirilməsi hüdudunu göstərmək. Bazar potensialının artımının mümkün həddini müəyyən etmək	Hökumət və KİV məlumatı əsasında kabinet tədqiqatı istehlakçıların mal alışı vərdişini öyrənmək. Rəqabətin səviyyəsini müəyyən etmək
Bazarın payı	Rəqabət mübarizəsində mövqeyi aşkar etmək	Sorğu yolu ilə alınmış məlumatların ümumiləşdirilməsi. Mal dövriyyəsi haqqında məlumatı öyrənmək və s.
Bazarın dinamikası	Bazarda satıç siyasətini müəyyən etmək	Bazarı xarakterizə edən statistik məlumatların icmalı. Rəqib şirkətlərin mal dövriyyəsinin təhlili və s.
Mal yeridilişi kanalı	Məhsulun bazara daha səmərəli vasitələrlə çatdırılmasını aşkar etmək	Istehlakçıların malı haradan alması və bölgü kanalı seçməsini müəyyən etmək üçün sorğunun aparılması və s.
Alıcılıq qərarı	Mal alışı haqqında qərar qəbulunu aşkar etmək	Alıcı və vasitəçilərin sorğusunu aparmaq (müşahidə)
Qiymət	Rəqib qiyməti müəyyən etmək	Preys kurant qiyməti almaq və s.
Məhsulun hərəkəti	Bazarda malın necə hərəkət etdiyini müəyyən etmək	Jurnal, televiziya, reklam-sərgi vasitəsi ilə

Cədvəldən də göründüyü kimi tədqiqatçılar məhsulun hərəkəti zamanı reklam bazarını, onun tərkib hissələrini, müxtəlif reklam vasitələrinin kompleks tədqiqi ilə məşğul olurlar.

Marketinq tədqiqatlarının həyata keçirilməsi ilə əsasən təşkilatlar məşğul olur. Bu təşkilatların sırasına əsasən aşağıdakıları aid etmək olar:

İstehsalçılar. Marketinq tədqiqatlarından istifadə edən və bu məqsədlə ən müxtəlif tipli tədqiqatlar aparan təşkilatlardan biri və ən əsası istehsalçı hesab edilir.

Reklam agentlikləri. Marketinq tədqiqatlarından ən çox istifadə edən təşkilatlardan biri də reklam agentlikləridir. Belə ki, orta və böyük ölçülü reklam agentliklərində ayrıca tədqiqat şöbələri fəaliyyət göstərir. Məhs onlar reklam bazarının kompleks tədqiqi ilə məşğul olurlar. Bu şöbə marketinq tədqiqatlarını, reklam olunan mallar və ya xidmətlər haqqında bazarların təhlili, sifarişçi – müştərinin malı və özü haqda məlumatların toplanması işinin təşkili, reklam kompaniyalarının effektivliyinə nəzarət və s. kimi əməliyyataları yerinə yetirir. Bəzi hallarda reklamların yerləşdirilməsi və efirdə yer alınması funksiyası da bu şöbənin öhdəsinə düşür.

Marketinq Tədqiqatları Mərkəzləri. Marketinq tədqiqatlarının aparılmasında bu “Mərkəzlərin” müstəsna rolu vardır.

Dövlət Stasistika Komitəsi.

Sənaye və Ticarət Palatası.

Elmi tədqiqat mərkəzləri, institutlar və s.

Reklam tədqiqatları özündə marketinq araşdırmalarının müxtəlifliyini, reklam menecmenti çərçivəsində ilkin informasiyaların əldə olunması üçün məqsədlərin müəyyən edilməsini birləşdirir. Bunlar marketinqin digər sferalarında tədqiqatların metodoloji əsaslarını müəyyən edir və növbəti əsas və vacib məqsədləri təyin edir:

• 
  Konkret marketin kommunikasiyası tədbirində effektivliyin müəyyən edilməsi və ona nəzarət (reklam sahəsində);
  
• 
  Reklam büdcəsinin effektivliyinin və reklam qarşısında qoyulmuş məqsədlərə nail olmaq səviyyəsinin qiymətləndirilməsi;
  
• 
  Reklamın yerləşdirilməsinin daha da effektli olması üçün reklam daşıyıcıları auditoriyasının xarakteristikasının müəyyənləşdirilməsi;
  
• 
  Əmtəə yeridilişi fəaliyyəti üçün ssenarinin (ideya, konsepsiya, hazırlanma, variantlar və s.) testdən keçirilməsi;
  
• 
  Kommunikativ məqsədlərin maksimum şəkildə yerinə yetirilməsi üçün reklam vasitələrinin və daçıyıcılarının optimal xarakteristikasının təyin edilməsi;
  
• 
  Reklam ismarıclarının qəbuledicilərə (yəni, istehlakçılara) təsir etmə səviyyəsinin tədqiq edilməsi;
  
• 
  Müəssisənin təsərrüfat fəaliyyətinin normal getməsini təmin etmək;