1 vaqif aslan
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
10 Rostom Qeorqiyeviç və yaxud Mexrabens Rostom Qeorqiyeviç yaxud da Valeriyan (Rustam) Madatov Qeorqiyeviç və yaxud da ki, Qriqoryan Rostom Qeorqiyeviç tərəfindən zəhərlənib öldürülən sonuncu Şəki xanı İsmayıl xanın da nəşini Xoya aparmışdılar. İsmayıl xanın ölümündən sonra xan ailəsini və yaxınlarını Yelizavetpola və İrana köçürməyi qərara aldılar. Şəhərdəki 50 erməni ailəsi isə Şəkidə saxlandı. Beləliklə, Şəkidəki ermənikənd yerində qaldı. 1807-ci ildən 1918-ci ilədək keçən 111 il ərzində Nuxaya köçürülən ermənilər də alaq otları kimi çoxaldılar. 2 noyabr 1917-ci ildə bolşevik Bakı Sovetinin yaradılması ermənilərin və rusların daha da qol-qanad açmasına səbəb oldu. Rus çarı olmasın, rus bolşeviki olsun?! Erməni və ruslar üçün nə fərqi vardı? Dövlət ki xaçlıların dövləti idi! Azərbaycan türkü müdafiə olunmurdu... Bakıda və Şamaxıda türk-müsəlman əhalini, böyük-kiçik demədən, bir ucdan qırırdılar. Çar hakimiyyət orqanları isə Şamaxıdan çıxanda silah anbarını gizlincə Şamaxıdakı ermənilərə və ruslara vermişdilər. Bolşevik Bakı Sovetinin sədri Stepan Qriqoryeviç Şaumyan, hərbi-dəniz işləri üzrə xalq komissarı Qriqori Nikolayeviç Korqanov dinc və əliyalın türk- müsəlman əhalini sonuncu nəfərinə qədər yer üzündən silmək üçün Şamaxıya artilleriya və pulemyotlarla təzhiz edilmiş üç min nəfərdən ibarət hərbi dəstələr göndərmişdilər. Ermənilərin və rusların başında Şaumyanın yaxın silahdaşları olan Stepan Lalayev (Lalayan) və Tatevos Əmirov (Əmiryan) dururdular. Sən demə, Şamaxı soyqırımından bir gün əvvəl erməni yepiskopu Baqrat və malakan keşişi Karabanov əllərində xaç və “İncil” müsəlman-türklərlə qardaşcasına yaşayacaqlarına və heç vaxt onlara qarşı silah qaldırmayacaqlarına and içiblərmiş. Bir gün sonra isə ermənilər və malakanlar yandırılmış evlərindən çıxıb qaçanları da kişi, qadın və uşaq demədən güllələyiblərmiş. Yelizavetpol quberniyası tərəfdən silahlı azərbaycanlıların gəldiklərini eşidib Şamaxının Qozluçay malakan kəndinə çəkilsələr də, silahlı azərbaycanlılar gedən kimi yenidən Şamaxıya və onun səksən altı kəndinə od vurublarmış. Şimal tərəfləri istisna olmaqla, cənub və cənub –şərq tərəfdən Nuxa da bir neçə erməni məntəqələri ilə həlqələnmişdi. Amma Nuxanın yerli əhalisi sayca ermənilərdən qat-qat çox idi... Bununla belə, Vartaşen (İndiki Oğuz rayonu) , Qayabaşı və digər kəndlərdə yerləşdirilən ermənilərin Ter-Qriqoryan adlı bir nəfər daşnakın rəhbərliyi ilə erməni hökuməti yaratmaq çağırışları Nuxada da açıq şəkildə etiraf olunurdu. Onun çağırışına görə, Nuxadakı ermənilər Müsavat hökumətinin yaratdığı Milli Komitənin əsgər yığmaq təşəbbüsünün qarşısını almalı idilər. İş o yerə gəlib çatmışdı ki, onlarNuxanı ermənilərə təhvil vermək təklifi ilə, hətta, Milli Komitə qarşısında məsələ qaldırmışdılar. Ter-Qiqoryana arxalanan ermənilər Nuxada xüsusi komitə və komissiyalar yaratmışdılar. Bu arada Gürcüstan tərəfdən erməni qoşunlarının Şəkiyə gəlməsi xəbəri yayılmışdı.Çox təəssüflər olsun ki, Milli Komitənin məsləhəti ilə Şəkiyə xəbərsiz gələn bu ordunun qarşısına barışıq üçün göndərilən heyətin başında ermənilərin nümayəndəsi dururdu. Milli Komitənin qərarı üzrə türklərdən gedəcək nümayəndələrdən birisi Xan İlisuyski olmalı idi, lakin bu heyət Xan İlisuyskinin əvəzinə göndərilən Əmircanov Haşım bəydən, Mixak Boyaqçı oğlundan, Şaşaməlik Allahverdovdan, bələdiyyə idarəsinin rəis müavini Məhəmməd bəy Fərzəlibəyovdan və 11 iki mühafizdən ibarət olmuşdu. Çox qəribə idi ki, başında ermənilərin nümayəndəsi duran bu heyətin üzvlərini Kiş çayının aşağı axarındakı dəmir körpünün bəndi yaxınlığında, hələ gedəcəkləri yerə çatmamışdan qətl etmişdilər. Nümayəndə heyətindən təkcə Məhəmməd bəy Fərzəlibəyov və mühafizlərdən təkcə Məşədi Cabbar Dadanov sağ qalmışdılar. Bir tərəfdən də Osmanlı-türk ordusunun Gəncə tərəfdən Bakıya doğru irəliləməsi Nuxada ermənilərin digər yerlərdə olduğu kimi əl-qol açmasına imkan verməmişdı. İş elə gətirmişdi ki, Müsavat hökuməti gedib Bakıya çıxmamışdan Yelizavetpoldan Bakıya doğru hərəkət edən Osmanlı-türk ordusunun bir hissəsi Nuru Paşanın rəhbərliyi ilə gəlib Nuxaya çıxmışdı. Bu da yerli əhalinin kökündən qazınmasının qarşısını almışdı. Yeni yaradılan Müsavat Hökuməti də öz növbəsində xilaskar Osmanlı-türk ordusunun köməyi ilə erməni qaniçənlərinin qarşısını, axır ki, ala bildi. Amma ki, ermənilər Azərbaycan türklərinin çox böyük bir hissəsini məhv etmişdilər. Qarabağda isə vəziyyət daha da ağır olmaqda davam edirdi. Müsavat hökuməti ordu yaratmaq, erməni-rus vandalizmindən xalqı qorumaq zorunda qalmışdı. 1918-ci ildən rus general- mayoru qulağıkəsik Andranikin canfəşanlığı şəraitində Qarabağda Azərbaycan türkləri məhv edilirdilər ... Buna görə də uyezd naçalniki Əyyub bəy Rəfibəyovun dediyi kimi Nuxadan böyük bir dəstə Qarabağa müsəlman-türklərin köməyinə göndərilmişdi. ... ********** ***** 1920 IV Bu səhər Hacı Lətif kişi yenə də fikirli idi. Sükutu Güllü xanım pozdu: - Ay kişi, dünyanın bacını-xəracını səndənmi alırlar? - Elə olsaydı, nə vardı ki? Bu sözləri deyib Hacı Lətif kişi yenə də fikrə getdi. Güllü xanıma mənalı- mənalı baxaraq köksünü ötürdü. - Ahın dağlara-daşlara, ay kişi! De görək nə olub? Nə görüb, nə eşitmisən? - Nə görüb, nə eşidəcəyəm ki? Dünya qudurub. Dünya qolu zorluların dünyasıdır. Güllü xanım ərinin dediklərindən bir şey başa düşməsə də, xoşagəlməz hadisələrin baş verdiyini anladı. Yazıq-yazıq ətrafına göz gəzdirdi, sanki otaqdakı sakitlikdə nəyi isə eşitmək, nəyi isə görmək istəyirdi. Qadınının gözünü döyə-döyə ona baxdığını görən Hacı Lətif kişi kövrəldi. Kövrəldiyini bildirməmək üçün üzünü yana çevirdi. Bir az toxdayan kimi özünü ələ alıb sözünə davam etdi: - Bir-iki il idi ki, bir növ qulağı dinc yaşayırdıq. Müsavatın adı da, özü də bərabərlikdən xəbər verirdi. Hər millətdən olan vətəndaşını qoruyurdu. İndi bizi kim qoruyacaq? - Bəyəm bizi öldürürlər? - Güllü, desəm, bəli, öldürürlər, qorxmazsan ki? - Oləndən sonra qorxmaq olurmu? Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|