1. Um félagsfræði og skyldar greinar Um sögu félagsfræðinnar

Áhrifamiklir leiðtogar (t.d. Martin Luther King og Mahatma Gandhi)

Villt börn

• Anna – tjóðruð niður í risherbergi, þroskaheft móðir, ofsareiður faðir – 5 ára einangrun

• Kaspar Hauser – Prins, innilokaður í 16 ár

• Gaselludrengurinn

• Móglí

• Tarsan

Mergur málsins . . . . !!!

• Menning er lærð og áunnið fyrirbæri

• “Eðlilegt er menningarlegt”

• Þeir einir eru “mennskir” er alast upp meðal manna

• Munur milli ólíkra hópa er ekki meðfæddur, heldur stjórnast af umhverfi, samfélagi og menningu

5. Samfélag

Í himnaríki og helvíti

Himnaríki

• Breskir lögreglumenn

• Þýskir vélvirkjar og tæknimenn

• Franskir kokkar

• Ítalskir elskhugar

• Svisslendingar sjá um allt skipulag

Helvíti

• Þýskir lögreglumenn

• Franskir vélvirkjar og tæknimenn

• Breskir kokkar

• Svissneskir elskhugar

• Ítalir sjá um allt skipulag!!!

Skilgreining á samfélagi

Samfélag er hópur fólks sem býr saman í skipulögðum félagsskap og það eru samskiptahættirnir sem tengja saman fólk með sömu menningu

Samfélög og hópar

• Allir tilheyra ákveðnum hópum og samfélögum

• Allir hafa áhrif innan hópa og samfélaga

• Samskiptaferli og rammi

• Félagsleg festi – misjöfn eftir samfélögum

Grundvallarþarfir einstaklinga

• Öryggi

• Vernd gegn óvinum

• Lög og reglur

• Félagsmótun

• Menntun

• Þörf fyrir fæði, klæði og húsaskjól

Félagsleg festi (social institution)

• Ákveðnir þættir samfélagsins í föstu formi

• Öllum samskiptum stýrt af viðmiðum og félagslegu taumhaldi

• Fjölskyldan: Öryggi (einnig trúarbrögð)

Félagsleg festi í vestrænum samfélögum (sjá töflu bls. 100)

• Fjölskyldan

• Trúarbrögð

• Stjórnarkerfi

• Menntun

• Efnahagskerfi

• Dómskerfi

• Heilbrigðiskerfi

• Vísindi

• Her

• Fjölmiðlar

• Listir

Félagsleg festi í frumstæðum samfélögum

• Menntun – minni sérhæfing

• Undirstöðuatriðin í að lifa af

• Veiðar

• Matreiðsla

• Búa til fatnað

• Slá með orfi, spinna, vinna mjólkurmat (Ísland í byrjun 20. aldar)

Hornsteinar samfélagsins

• Nýliðun – börn fæðast, gamalt fólk deyr – samfélagið “endurnýjast”

• Félagsmótun – einstaklingar læra “rétta” hegðun, tileinkar sér leikreglur samfélagsins

• Framleiðsla og skipting vara og þjónustu – skipting efnislegra gæða (mismunandi eftir þjóðum og samfélögum)

• Verkaskipting

• Skipting valda og miðstýring (stéttskipting)

Helstu gerðir samfélaga

• Safnara- og veiðimannasamfélag

• Hirðingjasamfélög og pálbúskapur

• Landbúnaðarsamfélög

• Iðnaðarsamfélög

• Upplýsingasamfélagið

Safnara- og veiðimannasamfélög I

• 50.000 ára saga

• Frumstæðustu samfélögin

• Minnst tæknivædd

• Algeng fyrir 100 árum

• Nú fámenn, helst í Mið-Afríku, frumskógum Suður-Ameríku, frumbyggjar Ástralíu og nokkrar eyjar í Kyrrahafi

Safnara- og veiðimannasamfélög II

• Flestum þörfum fullnægt með veiðum og söfnun matvæla

• Verkaskipting: Karlar sjá um veiðar, konur sjá um söfnun á jurtum, grænmeti og öðrum nytjagróðri

• Framlag karla virðingarverðara

• Fjölskyldan mikilvæg, sér alfarið um félagsmótun og umönnun gamalla og sjúkra

• Fámenn samfélög – 30-40 einstaklingar

• Háð náttúrunni og breytingum hennar

• Takmarkaðar veraldlegar eigur

Hirðingjasamfélög I

• 11.000 ára saga

• Hirðingjasamfélög – flest í Afríku, Mið-Asíu og Austurlöndum nær

• Dæmi: Masaiar í Austur-Afríku – litríkir og tígullegir– lifa á mjólk og blóði sem þeir taka úr hálsæð lifandi dýra

• Maðurinn tekur villt dýr og temur þau (geitur, sauðfé, hreindýr, nautgripir og kameldýr)

• Á svæðum þar sem erfitt er að stunda jarðyrkju

Hirðingjasamfélög II

• Föst búseta í takmarkaðan tíma

• Fylgja hjörðinni eftir í leit að beitilandi og vatnsbólum

• Meiri stéttaskipting en í safnara- og veiðimannasamfélögum

• Samfélaginu stjórnað af höfðingja

Pálbúskapur

• 11.000 ára saga

• Ræktun – aukin uppskera

• Ýmis verkfæri – páll

• Aukin jarðvegsvinna

• Löng þróun úr safnara- og veiðimannastigi yfir í pálbúskap

• Hægt að sinna öðrum störfum, t.d. Framleiðsla verkfæra, vopna, skartgripa

• Önnur “embætti”, s.s. Trúarleiðtogar (prestar) eða læknar (töframenn

Landbúnaðarsamfélög

• Landbúnaðarbyltingin – uppfinning plógsins f. 6000 árum

• Aukin frjósemi jarðvegarins

• Ræktun fjölbreyttari korntegunda

• Notkun dráttardýra

• Sérhæfðari verkaskipting

• Tilkoma heimspeki, lista, bókmennta og arkitektúrs

• Aukin stéttaskipting og ójöfnuður

• Grundvöllur fyrir stjórnmálaleiðtoga og fyrsta ríkjamyndunin

Iðnaðarsamfélag

• Iðnbyltingin um miðja 18. Öld – róttækar samfélagsbreytingar

• Framleiðsla vara með vélum er ganga fyrir eldsneyti en ekki vöðvaafli

• Fjöldaframleiðsla iðvarnings og matvöru fyrir markað (í stað vöruskiptaverslunar)

• Aukning í verslun og viðskiptum

• Ný tækni í samgöngum (gufuskip)

Iðnaðarsamfélag II

•