|
1. Um félagsfræði og skyldar greinar Um sögu félagsfræðinnarUppúr 1900 vildi launafólk semja sameiginlega um laun
|
səhifə | 10/10 | tarix | 05.02.2018 | ölçüsü | 164,31 Kb. | | #24674 |
| Uppúr 1900 vildi launafólk semja sameiginlega um laun Stéttarfélög semja um kaup og kjör félagsmanna í kjarasamningum Aðalkjarasamningar
- Lágmarkslaun og vinnutími Sérkjarasamningar
- ýmis atriði varðandi einstaka faghópta Báðir samningsaðilar verða að samþykkja kjarasamninginn Ef sátt næst ekki er deilan send til sáttasemjara Verkfallsréttur Launafólk hefur rétt til að boða til verkfalls, náist ekki sátt um kaup og kjör Nokkrir faghópar hafa ekki verkfallsrétt, s.s. Lögregla og brunaverðir Í verkfalli stöðvast starfsemi og fólk verður af launum Starfsfólk fær greitt úr verkfallssjóði Atvinnurekendur geta beitt verkbanni til að knýja launafólk til samninga Verkfallsréttur sem lýðræðisréttur til að knýja fram lögmæt kjör Kjaranefnd eða félagsdómur til að skera úr um kaup og kjör Umræða: Meira um verkföll bls. 245 Ríkið og vinnumarkaðurinn Áhrif ríkis á gerð kjarasamninga Bann við launahækkunum Þjóðarsáttarsamningur 1990
- launahækkunum stillt í hóf
- ríkisstj. lofaði stöðugu verðlagi og úrbótum í félags- og trygg.málum Launakjör tengd framboði og eftirspurn vinnuafls Kynbundinn munur - ,,kvennastéttir”, t.d. Leikskólakennarar Föst laun og árangurstengd Er bilið milli fátækra og ríkra að aukast? 15. Hvað eru stjórnmál? Hvað eru stjórnmál (pólitík)? Allar opinberar ákvarðanir sem hafa þýðingu fyrir okkur, ásamt allri starfsemi sem reynir að hafa áhrif á þessar ákvarðanir Vald: Hver fær hvað, hvenær og hvernig Einræði Lýðræði Lýðræði Lýðræði - Fólkið stjórnar og ákveður sameiginlega hvernig landinu skuli stjórnað. Allir hafa sömu tækifæri (þrátt fyrir stétt og stöðu) til að segja sína skoðun og taka þátt í ákvörðunum um mál er varðar samfélagið. Uppruni - Forn-Grikkir frá um 450 f.kr. Lýðræði í Aþenu - Allir frjálsir borgarar tóku sjálfir þátt (og voru skyldugir til) í öllum ákvörðunum sem snertu borgríkið Lýðræði þetta útilokaði þræla og konur Vald Max Weber – möguleiki á að stjórna hegðun annarra, með eða án samþykkis þeirra Lýðræðisríki – vald hjá meirihluta Mannréttindi tryggja vernd gegn valdníðslu Einræði – réttleysi þegna Beint og óbeint lýðræði Beint lýðræði (þjóðaratkvæðagreiðsla)
– Allir geta átt þátt í ákvörðun, t.d. Í þjóðaratkvæðagreiðslu sem sýnir beinan vilja meirihlutans. Óbeint lýðræði (fulltrúalýðræði)
– Fulltrúar eru valdir til að taka ákvarðanir hvað varðar þjóðfélagið. Þingmenn eru fulltrúar fólksins og eru kosnir á þing í almennum kosningum. Almenningur hefur þannig óbein áhrif á ákvarðanatökur en hefur enga tryggingu fyrir því að þeirra ákvarðanir nái í gegn. Einsflokks- og fjölflokkakerfi Fjölflokkakerfi – kjósendur geta valið milli tveggja eða fleiri flokka í kosningum, opnar umræður (Vesturlönd, þ.á m. Ísland) Tveggjaflokkakerfi – tveir stórir flokkar berjast um völdin ásamt nokkrum mun smærri (USA) Einsflokkskerfi – aðeins einn flokkur löglegur en kosið er á milli manna (Austur-Evrópa fyrir fall járntjaldsins, Norður-Kórea, nokkur íslömsk ríki) Hlutverk stjórnmála Skipting gæða á milli þegna Forgangsröð aðgerða – heilsugæsla, samgöngur, menntamál, stóriðja ofl. Fjárlög – fjárlagafrumvarp hvers árs, hvernig skuli nota tekjur Ríkissjóðs Tekjulind ríkisins – skattar og gjöld af framleiðslu, sala á vörum og þjónustu Útgjöld meiri en tekjur – skuldabaggi 16. Kosningar og stjórnmálaflokkar Kosningahegðun Fáir Íslendingar flokksbundnir Lítill áhugi á stjórnmálum hjá ungu fólki Flestir á miðjum aldri Málefnin sem ráða kosningum Markaðssetning stjórnmálanna Ímynd og framkoma frambjóðenda (USA) Kosningaþátttaka Karlar fá kosningarétt 1843 Konur fá kosningarétt árið 1915 Mjög takmarkaður réttur
– 1874-1903 aðeins 10% þjóðarinnar Kosningaþátttaka á Íslandi í dag: 85-90% Evrópa: 80-90% Bandaríkin: 50-60%
- Þarf þarf að skrá sig sérstaklega á kjörskrá Kosningar Almennur kosningaréttur á Íslandi
- réttur til að kjósa til Alþingis og sveitastjórna
- 18 ára og eldri Kjörgengi
- sá sem getur boðið sig fram til kosninga til Alþingis eða sveitarstjórnar
- 18 ára og eldri Norðurlandabúar sem hafa verið búsettir í 3 ár á Íslandi mega kjósa í sveitarstjórnakosningum Kjörskrá
- listi yfir þá einstaklinga sem hafa kosningarétt Framboð Framboðslisti – endurspeglun af kjósendum, samstaða framboðsmanna Prófkjör – valið á lista í atkvæðagreiðslu Uppstillingarnefnd – stillir upp lista, ekkert prófkjör – breiður hópur fólks Kynjakvóti – jöfnun á stöðu kynjanna Á Íslandi: 25-30% konur á þingi Konur og stjórnmál Umræða: lesið gráa gluggann á bls. 258-9 Hvað kemur ykkur helst á óvart? Hvað kemur ykkur ekki á óvart? Eru Íslendingar framarlega í jafnréttismálum? Finnst ykkur kyn þingmanna og ráðherra skipta máli? Af hverju? Kjördæmi (áður 8, nú 6) Suðurkjördæmi - Suðurland og Suðurnes
- 9 kjördæmakjörnir þingmenn
- 1 uppbótarþingmaður Suðvesturkjördæmi – Reykjanes án Suðurnesja
- 9 kjördæmakjörnir þingmenn
- 2 uppbótarþingmenn Reykjavík Suður – Vesturbær, Laugarnes, Hlíðar
- 9 kjördæmakjörnir þingmenn
- 2 uppbótarþingmenn Reykjavík Norður – Grafarvogur, Breiðholt, Vogar
- 9 kjördæmakjörnir þingmenn
- 2 uppbótarþingmenn Norðvesturkjördæmi – Vesturl., Vestf. og Norðurl. Eystra
- 9 kjördæmakjörnir þingmenn
- 1 uppbótarþingmaður Norðausturkjördæmi – Norðurland Eystra, Austurland og Siglufjörður
- 9 kjördæmakjörnir þingmenn
- 1 uppbótarþingmaður Misvægi atkvæða og uppbótarþingsæti Misvægi atkvæða kjósenda eftir kjördæmum Hlutfallskosning – framboðslistar fá fulltrúa í hlutfalli við atkvæðamagn sitt í hverju kjördæmi Uppbótarþingsæti – jöfnun á möguleika framboðslistanna að koma fulltrúa sínum að í réttu hlutfalli við fylgi listanna Ekki er skylda að bjóða fram í öllum kjördæmum 63 þjóðkjörnir þingmenn á Alþingi Stjórnmálaflokkar Barátta og málefni Framboðslistar Stefnuskrár – forgangsröð baráttumála Valdið kemur frá félagsmönnum Nýliðun – mikilvæg hverjum flokki Ungt fólk og konur hvattar til samstarfs Flokksfélög - kjördæmafélög, ungliðahreyfingar, kvennafélög o.s.frv. Íslenska flokkakerfið 4-6 stjórnmálaflokkar Gamla 4-flokkakerfið: Framsóknarflokkur, Alþýðuflokkur, Sjálfstæðisflokkur, Alþýðubandalag Nú: Framsóknarflokkur, Sjálfstæðisflokkur, Samfylkingin, Vinstri grænir, Frjálslyndi flokkurinn Samsteypustjórnir – 2 eða fleiri flokkar Vinstri/hægri – úr frönsku stjórnarbyltingunni, fór eftir því hvoru megin menn sátu í salnum Vinstri – jafnaðarstefna, breytingar Hægri – íhaldsstefna, varðveisla
17. Aðrar áhrifaleiðir í stjórnmálum Hagsmunasamtök Alþýðusamband Íslands (áður í samfloti með Alþýðuflokknum) Bandalag starfsmanna ríkis og bæja Bandalag háskólamenntaðra ríkisstarfsmanna Samtök Iðnaðarins Landssamband íslenskra útvegsmanna Verkstjórasamband Íslands Samband íslenskra bankamanna Kennarasamband Íslands Farmanna- og fiskimannasamband Íslands Kvótakerfið Fiskveiðar frjálsar fyrir 1977 Ofveiðar Sóknarmarkið – afnumið 1990 Kvótakerfi árið 1984 – hvert skip hefur ákveðna hlutdeild í heildaraflamarki hverrar fisktegundar – framseljanlegt og leigjanlegt Hindrun ofveiða – verndun fiskistofna Úthlutun kvóta – eign og samdráttur Á kvótakerfið rétt á sér? Hlutverk og áhrif hagsmunasamt. Þrýstihópar, s.s. Náttúruverndarsamtök Hagsmunasamtök, t.d. atvinnurekendur og stóriðjufrömuðir Verkfallsaðgerðir -
Greenpeace, World wildlife fund – aðalbaráttúmál: hvalveiðar Lobbyismi – þrýstihópar notfæra sér óformlegt samband við embættismenn og stjórnmálamenn til að hafa áhrif. Fjölmiðlar 4 ríkisvaldið – dagblöð, útvarp, sjónvarp ,,Varðhundar almennings” – mikið vald Miðlun upplýsinga Mikil áhrif á skoðanir almennings Kastljósinu beint að einu máli – önnur gleymast – val fréttastofunnar Fjölmiðlar geta óbeint þvingað eða knúið stjórnmálamenn til aðgerða í ýmsum málum með fréttaflutningi sínum Fjölmiðlar halda uppi gagnrýnni umræðu og veitir ráðandi öflum ákveðið aðhald Umræða: Hvaða skoðun hefur þú um setningu laga um eignarhald fjölmiðla? Ber fólk almennt virðingu fyrir fjölmiðlum og tekur umfjöllun þeirra trúanlega? Af hverju? Skyndihópar og ólögl. aðgerðir Skyndihópur – þverpólitískur hópur sem sameinast í baráttu um ákveðið málefni Fjöldamótmæli, undirskriftaherferðir, skyndiverkföll Kvennafrídagurinn 24. Október 1975: Konur lögðu niður vinnu til að sýna stjórnvöldum fram á mikilvægi starfa sinna Ólöglegar aðgerðir
- Greenpeace-samtökin – aðför að selveiðiþjóðum
- Sea-Shepherd-samtökin: Sökktu tveimur hvalveiðibátum í Reykjavíkurhöfn árið 1986 í mótmælaskyni við hvalveiðar Íslendinga. Litlu munaði að einn maður færist. Umræða: Hvað finnst ykkur um forgangsmál náttúruverndarsamtaka? Á málstaðurinn eða möguleikar á fjármagni að ráða?
(varúð: kennarinn er ekki hlutlaus í þessu máli) 18. Alþingi, ríkisstjórn og stjórnsýsla Fél 103 Einstaklingur og samfélag Lesið vel 18. Kafla. Löggjafarvald: Gerið grein fyrir hlutverki löggjafans, hvaða hlutverki þingflokkar og fastanefndir gegna. Athugið hugtökin þingflokksformenn, formenn fastanefnda og þingmenn. Framkvæmdavald: Gerið grein fyrir hlutverki ríkisstjórnarinnar sem handhafa framkvæmdavalds. Hverjir eru ráðherrar og úr hvaða flokkum eru þeir? Dómsvald, forsetavald og sveitarstjórnir: Gerið grein fyrir hlutverki dómstóla, bæði héraðsdóms og hæstaréttar. Hverjir eru handhafar forsetavalds á Íslandi? Gerið grein fyrir meginhlutverki sveitastjórna og helstu embætta innan stjórnsýslunnar. 19. Lýðræðið nú
– og í framtíðinni Lýðræðið er ekki sjálfgefið Í raun sjaldgæf mannréttindi Löng og erfið fæðing 150 ár á Íslandi Átök milli hópa Efnahagsbati og jafnari kjör í kjölfar lýðræðisþróunar NATO North-Atlantic Treaty Organization Varnarbandalag Evrópu Herstöð bandaríska sjóhersins í Keflavík Andstaða við NATO
- Samtök herstöðvarandstæðinga 1972
- Keflavíkurganga
- Vinstri grænir Að hafa ekkert vit á stjórnmálum Léleg afsökun Vanmáttarkennd grefur undan lýðræði Allir eiga að taka afstöðu Nauðsynlegt að fylgjast með Ekkert er okkur óviðkomandi hvað varðar stjórnun landsins Okkar framtíð er í húfi Hvað er hægt að gera: Lesa stefnuskrár stjórnmálaflokka, kynna sér uppbyggingu ríkisvaldsins, fylgjast vel með þjóðfélagsumræðunni ofl. Hver á að stjórna og hverjum? Áhrif alþingis- og sveitarstjórnamanna Sérfræðingar valdamiklir Persónuleg tengsl ýmissa hópa við stjórnmálamenn Áhrif fjölmiðla
- lesa í fréttaflutning með gagnrýni Vandamál framtíðar og lifandi lýðræði Fortíðarvandi – framtíðarvandi Kostnaður velferðarkerfisins Virkni lýðræðissins á ábyrgð hvers einstaklings Virk umræða Virk þátttaka borgaranna 20. Samfélag þjóða Stór ríki – smá ríki Ríki heimsins:
- 1945: 50 ríki
- 2001: um 200 Sovétríkin - stórríki
- liðuðust í sundur 1991
- til urðu 15 ný ríki Ísland er smáríki
- 280 þús. íbúar
- lítil völd í alþjóðamálum Samskipti ríkja Valdabarátta og spenna Þjóðarréttur – samskipti milli þjóða, verslun, viðskipti, nýting náttúruauðlinda og hernaður Ekkert ríki hefur rétt á að blanda sér í innanríkismál annars ríkis (USA að brjóta þetta?) Alþjóðasamningar - Alþjóðahvalveiðiráðið -
Vald og valdbeiting Hervald
- hótanir um hernaðaríhlutun
- vígbúnaðarkapphlaup Efnahagsvald
- viðskiptaþvinganir (Kúba, Serbía, Írak)
- efnahagsaðstoð við sum lönd Hugmyndafræðilegt vald
- dulið
- Menningarleg neysla - Bandarísk menning
- Trúarlegar hreyfingar
- Islam (Khomeni og byltingin í Íran 1979) Valdið er hverfult og óútreiknanlegt Umræða: Hryðjuverk - Umræða Lesið gráa kaflann um hryðjuverk. Getið þið sett ykkur í spor hryðjuverkamanna? Finnst ykkur málstaður þeirra eiga rétt á sér? Hvaða öðrum aðferðum ættu þeir að beita? Myndu þeir ná sama eða betri árangri? Verður einhvern tímann hægt að útrýma hryðjuverkum? Breytt heimsmynd frá lokum síðari heimsstyrjaldarinnar Seinni heimsstyrjöldin 1939-1944
- Bandamenn gegn Þjóðverjum og Japönum Kalda stríðið 1945-1991
- Austur gegn vestri / Kommúnismi gegn kapítalisma
- Vígbúnaðarkapphlaup
- Hætta á kjarnorkustríði
- Hrun Berlínarmúrsins – endalok kalda stríðsins Varnarmál: Íslendingar gera varnarsamning við USA árið 1941 (Keflavíkursamningurinn) Verkefni Athugið vel eftirtalin alþjóðasamtök, s.s. hlutverk þeirra, sögu, samtök og deildir innan þeirra og aðildarþjóðir Sameinuðu þjóðirnar Amnesty International Atlantshafsbandalagið (NATO) og Varsjárbandalagið 21. Alþjóðleg viðskipti Ástæður viðskipta Ólík náttúrleg skilyrði landa -
Ólíkt tæknistig þjóða Útflutningur nauðsynlegur þar sem þarf að framleiða ákveðin fjölda, t.d. Bíla svo framleiðslan borgi sig (dæmi: Svíþjóð – Saab og Volvo) Óskir neytenda um ólíkar vörur og –merki Þróun vörutegunda er dýr og kallar á stóran markað Afleiðingar viðskipta Aukin samskipti milli þjóða Sérhæfing Utanríkisverslun – aukinn hagvöxtur Fríverslun
- óháð viðskiptahindrunum á borð við innflutningshöft og tolla
- Dæmi: EFTA Tollur gerir vörur dýrari og dregur úr samkeppnishæfni þeirra við innlendar vörur Alþjóðleg samtök WTO – Alþjóðaviðskiptamálastofnunin
- Mótar reglur fyrir verslun og viðskipti milli 108 ríkja heims, þ.m.t. Ísland
- Stuðla að aukinni fríverslun
- Stuðla að tollalækkunum
- öll ríki við sama borð OECD – Efnahags- og framfarastofnun
- samtök 30 helstu iðnríkja heims
- Tryggja stöðugan hagvöxt aðildarlanda Evrópusambandið (ESB / EC) Stjórnmálalegur og efnahagslegur samruni Evrópulanda Rúmlega 20 aðildarríki Fjórfrelsi (Rómarsáttmálinn 1986):
- Frjálst framboð af vörum
- Frjálst framboð þjónustu
- Frjálst framboð af peningum
- Frjálst framboð vinnuafls Maastricht-samkomulagið (1992)
- Sameiginlegur gjaldmiðill fyrir öll aðildarríki fyrir árið 2000 -
Stjórn ESB Sambandsráðið – fulltrúar ríkisstjórna aðildarríkja – misjafnt vægi atkvæða eftir stærð ríkja – sér um hagsmunamál aðildarríkja Framkvæmdanefndin – 20 evrópskir embættismenn – sjá um hagsmunamál stofnana Evrópuþingið – Ráðgjafastofnun, fulltrúar kosnir af kjósendum í aðildarríkjum sambandsins – sjá um máefni er snerta íbúa aðildarríkjanna Yfirþjóðleg stofnun – ríki verða að beygja sig undir ákvarðanir þess, þótt það stríði gegn hagsmunum þeirra Umræða: Ætti Ísland að sækja um aðild að ESB? Hverjir eru kostir þess og gallar? EFTA, EES og Schengen Fríverslunarsamtök Evrópu Milliríkjaverslun með iðnaðarvarning og sjávarafurðir Aðildarríki: Ísland, Sviss, Lichtenstein og Noregur Mikil samvinna milli Norðurlanda Evrópska efnahagssvæðið Engar takmarkanir á vinnuafli, peningum, vörum og þjónustu í stærstum hluta Evrópu Schengen – ekkert vegabréfaeftirlit en hert eftirlit á ytri landamærum Schengen Óbreytt tollaeftirlit Aukið öryggi – aukið samstarf Aðrir þættir í alþjóðasamfélagi Áhrif og þróun viðskiptablokka Norður-Suður átök
- Þróunarlöndin vs. Vesturlönd Óréttlát skipting milli ríkra og snauðra Vandamál þróunarlanda Mikil fólksfjölgun í 3ja heiminum – fækkun á Vesturlöndum (t.d. Ítalía) Umræða: Hvaða orsakir liggja á bak við auknum barneignum? En hvað veldur því að barneignum fækkar? Af hverju?
Dostları ilə paylaş: |
|
|