03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)

24 
 
sayısı yirmi iki olarak karşımıza çıkmaktadır.
102
Demekki yüz yılı aşan bir süre 
içerisinde Aydın’da büyük bir gelişme meydana gelmiştir. Bu süreç içerisnde Aydın 
Güzelhisarı çevreden büyük göçler alarak bölgenin en önemli şehirlerinden birisi 
konumuna gelmiştir. 1573 ile 1676 yılları arasında Aydın önceki önceki boyutlarının 
üç katından fazla bir büyüme göstermiştir. 1573’teki 195 hane, 1676’da 683’e 
yükselmiştir
103
. 22 müslüman mahallesi, bir miktar Hristiyan cemaati, 19 Yahudi 
haneye sahipti.
104
Evliya’nın Aydın’ı ziyaret ettiği sıralarda Aydın’ı oluşturan 
mahalleler hakkında azda olsa bilgi vermek yerinde olacaktır.
Ramazan Paşa Mahallesi: Burası çarşının bulunduğu ve ticari işlerin 
yapıldığı bir merkez durumundadır. Mahalle ismini Ramazan Paşa Camii’sinden alır. 
Ramazan Paşa yukarıda da bahsettiğimiz gibi Aydınlı Nazır Muhiddin Mehmed 
Bey’in diğer oğludur. Ramazan Paşa maliyeden yetimiş, 1586’da Halep Defterdarı, 
1588’de Anadolu Defterdarı olmuştur. 1592 yılında Karaman ve 1598 yılında 
Beylerbeğliklerinde bulunmuştur. 1604 yılında İstanbul’da ölmüştür.
105
Burası 
Evliya’nın bahsettiği Çarşı Semti olmalıdır.
Köprülü Mahallesi:
106
Bu mahalle Aydın’ın en eski mahallesidir. Söylentiye 
göre Cihanoğlu Camii’nin duvarlı kemerlere dayatılması ve Çıksorut semtine 
gidilirken bu kemerler altından geçilmesinden dolayı bu ismi almıştır.
107
Bu 
isimlendirme gerçek dışı görünmektedir. Çünkü hem Çıksorut Mahallesi’nin 
oluşumu hemde Cihanoğlu Camii’nin (1756) yapımı çok sonraki tarihlerde meydana 
gelmiştir. Burasıda Evliya’nın İç Kale kesimde ortaya çıkmış olmalıdır.
                                                           
102
 BOA-KK-2791, s.26
103
 R. Hüseyin Ünal, Birgi (Tarihi, Tarihî Coğrafyası ve Türk Dönemi Anıtları), TC Kültür Bakanlığı 
Yay. 2002 Ankara, s.37
104
 BOA-KK-2791, s.29 
105
 Bayındır- Poyrazoğlu, a.g.e, s.64-65
106
 BOA-KK-2791, s.29
107
 Bayındır-Poyrazoğlu, a.g.e, s.48

---

25 
 
Hisar Yakası Mahallesi:
108
Bu mahalle de Aydın’ın en eski mahallelerinden 
birisi olarak görünmektedir. Çünkü 1530 tarihli Tapu Defterinde de adı geçmektedir. 
Muhtemelen mahalle Güzelhisar’ın dış surlarına yakın bir yerde olmalıydı. Bize göre 
bu mahalle bugünkü Üveys Paşa Semti’nin bulunduğu yerde olabilir. Üveys Paşa’nın 
iki kardeşinin de yaptırdığı camiler bulundukları semtlere isimlerini vermişlerdir. 
Fakat Üveys Paşa’nın yaptırdığı camii bulunduğu semte yerleşme açısından bir katkı 
yapmadığı için Hisar Yakası ismini değiştirememiş olabilir.
Hasan Efendi Mahallesi:
109
Bu mahalle Hasan Çelebi’nin yaptırdığı Hasan 
Efendi Camii’nden yani şimdiki adıyla Eski-Yeni Camii’den almıştır. Aydınlı Nazır-
Kadı Muhiddin Memmed Bey’in Üveys, Ramazan ve Hasan Çelebi adında üç oğlu 
vardı. Bu camii çevresindeki mahalleye Hasan Çelebi’nin adı verilmiştir. Hasan 
Çelebi Selanik, Mekke ve Edirne’de Kadılık yapmış ve Edirne Kadısı iken ölmüştür.
110
Demekki Evliya’nın Aydın’ı ziyaret ettiği sıralarda Hasan Efendi Cami’nin ismi 
değişmişti. Mahalle caminin etrafında meydana gelen yerleşme sonrasında ortaya 
çıkmış olmalıdır.
Çıksorut Mahallesi:
111
Bu mahallenin şimdiki ismi Mesudiye mahallesidir. 
1919’dan önceki adı ise Çıksorut Mahallesi’dir.
112
Debbağlar Mahallesi:
113
Bu mahalle Tabakhane deresinin kıyısında yer 
almaktaydı. Günümüzde ise burası Güzelhisar Mahallesi olarak adlandırımıştır. 
Cumhuriyet döneminde Aydınoğulları Güzelhisarını hatırlatmak ve unutturmamak 
için eski Tabaklı Mahallesi ve çevresine Güzelhisar Mahallesi adı verilmiştir.
114
Bu 
mahalle Evliya’nın Kaleyi anlatırken bahsettiği Tabakhane Kapısı kısmında ortaya 
çıkmış olmalıdır.
                                                           
108
 BOA-KK-2791, s.29
109
 BOA-KK-2791, s.29 
110
 Bayındır-Poyrazoğlu, a.g.e, s.54
111
 BOA-KK-2791, s.29
112
 Bayındır- Poyrazoğlu, a.g.e, s.71
113
BOA-KK-2791, s.29
114
 Bayındır-Poyrazoğlu, a.g.e, s.41 

---

26 
 
Cuma Mahallesi:
115
Güzelhisar Kalesi’nin dışında kalan bu mahalle fakir 
insanların oturduğu bir semtti. Kale dışında kalan mahallelerin halkı Cuma günleri 
buradaki Akmescid’de toplanıp Cuma namazını kılıyorlardı. Daha sonra halk buraya 
yerleşerek mahallenin gelişmesine neden oldukları gibi buraya Cuma Mahallesi adı 
verildi. Günümüzde de bu adla anılmaktadır.
116
Kozdibi Mahallesi:
117
İsim büyük ihtimalle Kozdibi Cami’sinden 
gelmektedir. Caminin avlusunda Koz Dede isminde bir kişi yatmaktadır. Günümüzde 
burası kurtuluş Mahallesi olarak adlandırılmaktadır.
118
Orta Mahallesi:
119
Adı Orta olmasına rağmen Aydın şehrinin doğusunda ve 
tam kıyısında bulunması ismiyle zıtlık  teşkil etmektedir. Günümüzde de aynı isimle 
anılmaktadır.
Haklarında çok fazla bilgi bulamadığımız mahalleler ise şunlardır. Kubbe 
Mescidi Ulya, Hancı Mehmed, Kabak, İpekçiler, Hüseyin Hoca, Bostan Hoca,
Hoca İlyas, Camii Atik, Cemaleddin, Kubbe Mescid, Pir Hasanlu, Karaca 
Ahmed, Balcı Hasan.
120
Evliya’nın Aydın’ı ziyareti sırasında büyük ihtimalle bu 
mahalleler işlevini sürdürmekte idi. Seyyahımız ziyaret ettiği şehirlerdeki mahalleler 
hakkında çoğunlukla bilgi vermez. Aydın’da bu eğilimini gördüğümüz Evliya’nın 
söylediği mahalle isimleri ve dönemin kaynaklarında geçen isimler birbini 
tutmamaktadır. Aydın’da da mahallelerin çoğunlukla camii yada mescid etrafında 
oluştuğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.
                                                           
115
 BOA-KK-2791, s.29
116
 Bayındır-Poyrazoğlu, a.g.e, s.83 
117
BOA-KK-2791, s.29
118
 Bayındır- Poyrazoğlu, a.g.e, s.37
119
 BOA-KK-2791, s.29
120
BOA-KK-2791, s.29

---