" " -kurs oqıwshıi «Ana tilin oqıtıw metodikası»

1.2. Orfografiya shınıǵıwların shólkemlestiriwde ámeldegi jantasıwlardı kórip shıǵıw.
Orfografiya úyretiwdiń bir neshe jantasıwları ámeldegi bolıp, olar klass dárejesine, oqıwshılardıń jasına hám úyreniw maqsetlerine qaray parıq etiwi múmkin. Mine olardan geyparaları haqqında ulıwma maǵlıwmat :
1. Metodika qaǵıydaları hám shınıǵıwları :
- Bul usıl orfografiya qaǵıydaların úyreniwge, keyininen shınıǵıwlar arqalı shınıǵıw etiwge tiykarlanǵan.
- oqıwshılar orfografiya qaǵıydaların, mısalı, pátni jaylastırıw qaǵıydaları, dawıslı hám dawıssızlardı jazıw qaǵıydaları, quramalı sózlerdi jazıw qaǵıydaları hám taǵı basqalardı úyrenediler.
- Keyin oqıwshılar sózlerdi tuwrı jazǵan halda gápler jazıw, tekst degi boslıqlardı toltırıw yamasa diktant jazıw sıyaqlı shınıǵıwlardı atqaradılar.
2. Kontekstli tálim metodikası :
- Bul jantasıw kontekst arqalı orfografiyanı úyreniw hám real turmıslıq jaǵdaylarda sózlerden paydalanıwǵa pát beredi.
- oqıwshılar sózlerdiń orfografiyasın gáp yamasa tekst mazmunında analiz etip úyrenediler.
- Bul jantasıw oqıwshılarǵa orfografiya qaǵıydaların túrli jaǵday hám sharayatlarda tuwrı qóllawdı túsiniwge járdem beredi.
3. Individual jantasıw :
- Birpara oqıwshılar orfografiyanıń ayırım táreplerinde qıynalıwı múmkin.
- Jekelestirilgen jantasıwda oqıtıwshılar oqıwshılardıń qátelerin analiz etiwleri hám arnawlı bir mashqalalı tarawlarǵa qaratılǵan sabaqlardı islep shıǵıwları múmkin.
- Bul oqıwshılardıń hálsiz tárepleri ústinde islew hám orfografiya ilmiy tájriybelerin basqıshpa-basqısh asırıw imkaniyatın beredi.
4. Oyın texnikası :
- Oyın usıllarınan orfografiya úyretiwde, ásirese, kishi jas daǵı oqıwshılarda paydalanıw múmkin.
- Básekige shıdamlı hám qızıqlı oyınlar hám shınıǵıwlar oqıwshılardı qızıqtırıwı hám úyreniwdi jáne de qızıqlı etiwine járdem beredi.
- Oyın texnikasına mısallar gápine krossvordlar, boshqotirmalar, sózlerdi orfografiya hám orfografiya kónlikpelerin talap etetuǵın basqa oyınlar kiredi.
5. Fonikaga tiykarlanǵan jantasıw :
- Fonikaga tiykarlanǵan jantasıw dawıslar hám tiyisli háripler yamasa hárip birikpeleri ortasındaǵı munasábetke pát beredi.
- Studentler tildiń fonetikalıq qaǵıydaları hám qáliplerin úyrenediler, bul olarǵa sózlerdi dekodlash hám jazıwda járdem beredi.
- Bul jantasıw til dawısları hám olardıń háripler menen ańlatılıwın úyretiw, oqıwshılarǵa fonetikalıq bilimlerdi orfografiyada qóllaw imkaniyatın beredi.
6. Sózdi úyreniw usılı :
- Sózdi úyreniw usılı sózler hám olardıń strukturalıq bólimlerin, mısalı, túbir, prefiks, qosımsha hám sóz gruppaların tekseriwdi óz ishine aladı.
- Studentler sózlerdiń dúzilisi hám mánisin analiz etediler, bul bolsa orfografiya hám qaǵıydalardı túsiniwlerin kúshaytadı.
- Bunday jantasıw oqıwshılardı orfografiya úlgilerin aktiv úyreniw hám jańalıq ashıwǵa, sózlerdiń soǵılıwın tereńrek túsiniwge odaydı.
7. Mnemonika hám yad strategiyaları :
- Mnemonika hám yad strategiyaları oqıwshılarǵa orfografiya qaǵıydaların yamasa qıyın sózlerdi eslep qalıwlarına járdem beretuǵın yad quralları yamasa usıllarınan paydalanıwdı óz ishine aladı.
- Mısalı, qısqartpalar, suwretleytuǵın suwretler jaratıw yamasa uyqas hám qosıqlardan paydalanıw oqıwshılarǵa orfografiya yamasa tártipsiz sózlerdi eslep qalıwǵa járdem beredi.
- Bul strategiyalar orfografiya qaǵıydaları yamasa esaptan tısqarılardı yadlawda qiynalayotgan studentler ushın qosımsha járdem beredi.
8. Kontekstli jazıw hám redaktorlaw :
- Kontekstli jazıw hám redaktorlaw jantasıwları orfografiya jollamasın jazıw hám redaktorlaw iskerliginiń keń kontekstinde birlestiradi.
- Oqıwshılar orfografiya qaǵıydaları hám qáliplerin tuwrı qóllawdı talap etiwshi jazba tapsırmalar menen shuǵıllanadılar.
- Oqıtıwshılar orfografiya qáteleri boyınsha oy-órisler hám jol-jobalar berip, oqıwshılarǵa óz jazıwları sheńberinde qátelerin anıqlaw hám ońlawǵa járdem beredi.
9. Texnologiyaǵa tiykarlanǵan qurallar :
- Orfografiya programmaları, tálim programmaları yamasa onlayn resurslar sıyaqlı texnologiyaǵa tiykarlanǵan qurallardan orfografiya jollamasın toltırıw ushın paydalanıw múmkin.
- Bul qurallar kóbinese orfografiya kónlikpelerin qızıqlı tárzde bekkemleytuǵın ınteraktiv ilajlar, oyınlar hám shınıǵıwlardı usınıs etedi.
- Bunnan tısqarı, olar oqıwshılarǵa orfografiya qátelerin anıqlaw hám ońlawda járdem beretuǵın avtomatikalıq ońlaw, sózlerdi boljaw hám orfografiyanı tekseriw sıyaqlı ayrıqshalıqlardı usınıwları múmkin.
Sonı atap ótiw kerek, nátiyjeli orfografiya úyretiw kóbinese oqıwshılardıń túrli mútajlikleri hám úyreniw usılların qandırıw ushın bir neshe jantasıwlardı birlestiradi. Oqıtıwshılar bul jantasıwlardı óz studentleriniń qábiletleri, jası hám oqıw programmasınıń ayriqsha talaplarınan kelip shıqqan halda maslastırıwı hám ózgertiwi múmkin. Bunnan tısqarı, qollap -quwatlaytuǵın hám xoshametlentiretuǵın oqıw ortalıǵın támiyinlew, úzliksiz shınıǵıw qılıw hám bekkemlew menen birge, waqıt ótiwi menen orfografiya kónlikpelerin jaqsılawǵa járdem beredi.
Álbette! Orfografiya úyretiwde sózdi úyreniw usılı oqıwshılarǵa orfografiya qaǵıydaları, qaǵıydaları hám sózlerdiń dúzilisin túsiniwge járdem beriw ushın sózler hám olardıń strukturalıq bólimlerin tekseriwdi óz ishine aladı. Sózdi úyreniw jantasıwın qanday ámelge asırıw múmkinligine bir neshe mısallar :

1. Sózlerdi tártiplew:

- Sóz gruppaları sózlerdi orfografiya, fonetikalıq qásiyetleri yamasa sóz gruppalarına kóre gruppalawdı óz ishine aladı.
- Oqıwshılarǵa sózler toparı beriledi hám olardı arnawlı bir kriteryalarǵa kóre túrli gruppalarǵa ajıratıw soraladı.
- Mısalı, oqıwshılar sózlerdi cho'ziq dawıslı sesler, dawıssız birikpeler yamasa ulıwma prefiks yamasa qosımshalı sózlerge qaray saralawları múmkin.
- Sózlerdi saralaw oqıwshılarǵa sózler arasındaǵı qálip, uqsawlıq hám ayırmashılıqlardı anıqlawǵa járdem beredi, orfografiya qaǵıydaları hám qálipleri haqqındaǵı túsiniklerin bekkemleydi.

2. Sóz analizi:

- Sózlerdi analiz qılıw shınıǵıwlarında oqıwshılar sózlerdi mánisli strukturalıq bólimlerge, yaǵnıy túbir, old qosımsha hám qosımshalarǵa ajratadılar.
- Studentler bul komponentlerdiń mánisi hám wazıypaları hám olar sózdiń ulıwma orfografiyası hám mánisine qanday úles qosıwı haqqında bilip aladılar.
- Mısalı, oqıwshılar “baxıtsızlıq” sózin analiz etip, “joq” mánisin bildiriwshi “un-” prefiksini, “baxıtlı” ózegin, jaǵday yamasa sapanı bildiriwshi “-ness” qosımshasın anıqlaydilar.
- Sózdi analiz qılıw shınıǵıwları oqıwshılardıń sóz quramı haqqındaǵı túsiniklerin tereńlestiredi, sóz bólekleri hám orfografiya qosımshaları ortasında baylanısıw ornatıwǵa járdem beredi.
3. Sózlerdi tekseriw:
- Sózlerdi tekseriw orfografiya naǵısları, etimologiyasi yamasa sóz kelip shıǵıwın anıqlaw ushın sózlerdi úyreniw hám izertlewdi óz ishine aladı.
- Studentler sóz gruppaların úyreniwleri, sóz tuwındıların analiz etiwleri yamasa nadurıs jazılǵan sózlerdi tekseriwleri múmkin.
- Mısalı, oqıwshılar “háreket”, “reaksiya”, “aktyor” sıyaqlı sózlerdi óz ishine alǵan “háreket” sóz gruppaın úyreniwleri, ulıwma orfografiya úlgileri hám tiyisli mánislerdi anıqlawları múmkin.
- Sózlerdi úyreniw sın pikirlewdi, sóz baylıǵın rawajlandırıwdı hám orfografiya hám sóz munasábetlerin tereńrek túsiniwdi xoshametlentiredi.
4. Sóz diywalları :
- Sóz diywalları - bul kóbinese orfografiya naǵısları, sóz gruppaları yamasa tematikalıq birlikler tárepinen islengen gilt sózlerdi kórsetetuǵın klasstaǵı vizual displeyler.
- Studentler orfografiya úlgilerin bekkemlew, sózlerdi anıqlaw hám sóz baylıǵın keńeytiw ushın derek retinde sóz diywaline shaqırıq etediler.
- Oqıtıwshılar úzliksiz túrde sóz diywaline jańa sózlerdi qosıwları múmkin hám studentler sózlerdi qıdırıw, sóz jaratıw shınıǵıwları yamasa sóz oyınları sıyaqlı hár qıylı ilajlar arqalı sózler menen aktiv shuǵıllanıwları múmkin.