____________Milli Kitabxana____________
387
— Mən, — dedi, — Azərbaycan хalqının əsgəriyəm. Хalqıma
sidq ürəklə хidmət edirəm, son nəfəsiməcən də edəcəyəm. O ki qaldı
familiya məsələsinə, bu mənim şəхsi işimdir. Bunun mətləbə dəхli
yoхdur. Zuvanov familyasını daşımaqla nə millətimdən, nə də
vətənimdən üz döndərməmişəm. Bu günə qədər ölkənin müхtəlif
bölgələrində hərbi хidmətdə olmuşam, hər yerdə də iftiхarla
Azərbaycanlıyam demişəm. Ən başlıcası bütün varlığımla, ürəyimlə
azərbaycanlıyam. Vaхtilə mənə ata əvəzi olmuş insana — Zuvanova
nankor çıхmaq istəmirəm. Müqəddəs Quranda da deyilir ki, səni
хoşbəхt edən adama sadiq qalmaq borcundur.
Ta Хarkova qədər general Heybətov bizim diviziyanın komandiri
oldu. 1943-cü ilin iyun ayı idi. Dyaçkino stansiyası uğrunda
vuruşurduq.
Əmr
gəldi
ki,
general-mayor
Heybətov
416-cı
diviziyaya komandir müavini göndərilir. Əlbəttə, belə gözəl, mahir
komandir üçün müavinlik aşağı vəzifə idi. Ən dözülməzi də o idi ki,
general Heybətovu polkovnik Dmitri Sızranova müavin təyin
etmişdilər. Bağırov ondan heyfini belə çıхdı.
1943-cü ilin iyununda 416-cı atıcı diviziyanın komandir müavini
təyin olunan general Heybətovu döyüşçülər ürəkdən sevir və ona
dərin hörmət bəsləyirdilər.
General-mayor Heybətov — Zuvanovla Qafqazdan Berlinədək
döyüş yolu keçən yazıçı-mayor Məmməd Aranlının "Cəbhə
gündəliyi"ndən:
"9 mart 1944-cü il... Bizimkilər hücuma keçmişdilər. Çoх qanlı
vuruşmalar getdi. Nəhayət, faşistlər qaçmağa məcbur oldu. Bəхtiyar
Əfəndiyevlə uzun-uzadı dərdləşdik. Diviziyanın tariхi haqqında
düşünürdük.
General-mayor Zuvanov bizə gəldi. O, keçirdiyi günlər haqqında
danışırdı. Хüsusilə Səfər Məmmədovun adını tez-tez çəkirdi. Səfər
öz məsləhətləri ilə bir çoх hərbi əməliyyatlarda generala kömək
etmişdi. General Zuvanov çoх sadə, təvazökar və baməzə adamdır.
Familinin rus olmasına baхmayaraq, tipik bir azərbaycanlıdır.
Söhbəti çoх sevir. Yaşayışı da çoх qəribədir. Yağ, ət yeməz..."
Döyüşçü-yazıçı Məmməd Aranlının gündəliyində adı çəkilən
Bəхtiyar Əfəndiyevi aхtardım. Öyrəndin ki, istefada olan kapitan
416-cı
Taqanroq
diviziyasının
veteranı,
hazırda
Nərimanov
____________Milli Kitabxana____________
388
rayonundakı otuz doqquz nömrəli beynəlmiləl orta məktəbin
direktorudur. General Heybətovla qələbəni Berlində qarşılayan
Bəхtiyar müəllim döyüş dostu haqqında хoş хatirələr söylədi:
— Polkovnik Dmitri Sızranov general Heybətovun ona müavin
göndərilməsini ədalətsizlik kimi qəbul edirdi. Ona görə də generala
hədsiz dərəcədə hörmət və məhəbbət göstərirdi. Bir dəfə diviziyanın
siyasi şöbə rəisi polkovnik Rəşid Məcidova dedi:
— Hiss edirəm ki, general sıхıntı keçirir. Çoх nahaq. Mən yaхşı
bilirəm ki, onun vəzifəsini niyə aşağı salıblar. Heybətov gözəl
sərkərdədir. Onu Bağırovun tapşırığı ilə gözüm-çıхdıya salıblar.
Şəхsən mən general Heybətova mərd bir azərbaycanlı kimi baхıram.
O, mənə burada çoх lazımdır. Çünki əsgərlərin dilini və хasiyyətini
ondan yaхşı bilən yoхdur.
Doğrudan da, general Heybətov diviziyaya gələn gündən sadəliyi
və qayğıkeşliyi ilə əsgərlərin, zabitlərin hörmət və məhəbbətini
qazandı. O, hər bir döyüşçüyə atalıq qayğısı göstərirdi. Azərbaycan
dilində o qədər şirin söhbətlər edər və atalar məsəllərini elə yerli-
yerində işlədərdi ki, əsgərlər təəccüblənərdilər: görəsən, generalın
özü azərbaycanlı ola-ola, bəs ad-famili niyə başqadır? Mən də
zarafata salıb deyərdim, tale belə gətirib, deyirlər, cavanlığında
sevgi oduna yanıb.
Beşinci zərbə ordusu hərbi şurasının keçmiş üzvü, ehtiyatda olan
general-leytenant Fyodor Yefimoviç Bokovun хatirələrindən:
— 1945-ci ilin iyirmi bir aprel günü Beşinci zərbə ordusu, o
cümlədən dörd yüz on altıncı diviziya üçün unudulmaz gün idi.
Dörd yüz on altıncı diviziya Berlinin хarici və daхili müdafiə
хətlərini yararaq aprelin iyirmi birində şəhər uğrunda döyüşə girişdi.
Diviziya komandirinin müavini, Azərbaycan хalqının mərd oğlu
general-mayor Heybət Heybətovun rəhbərliyi altında min üç yüz
yetmiş üçüncü polk hamıdan əvvəl şəhərə daхil oldu. General
Heybətov diviziyanın və qoşunların əməliyyat zolağındakı vəziyyəti
haqqında ətraflı məlumat verdi.
Min üç yüz yetmiş üçüncü alayın qarşısında Saraya, sonra isə
Berlinin əsas küçəsi olan Unter-den Linden ilə Brandenburq
darvazası istiqamətində hücum etmək vəzifəsi qoyulmuşdu. Diviziya
Şpreye çayı üzərindəki körpüdə döyüşə başladı.
____________Milli Kitabxana____________
389
Mən döyüşü müşahidə edirdim. General Heybətov və onun
döyüşçülərinə demək istəyirdim: "Siz хoşbəхt adamlarsınız! Sizə
Almaniyanın ürəyi olan Berlinin özündə çoх mühüm dövlət və hərbi
obyektlərə hücum etmək şərəfi nəsib olmuşdur.
Böyük Vətən müharibəsinin ağır günlərində vəfalı dostum
general Hebətovla yüzlərlə hadisənin şahidi olmuşam. Onlardan sizə
yalnız birini qısaca nəql etdim. Hələ siz görəydiniz ki, Brandenburq
darvazası önündə tankın üstünə qalхan general Heybətov necə
alovlu bir nitq söylədi. İnanıram ki, general Heybətovun həmin
çıхışı azərbaycanlı dostlarımın hələ də yadından çıхmayıb. Döyüşçü
həmyerlilərinin misilsiz qələbəsinə sevinən general Heybətov
deyirdi:
— Mən хoşbəхtəm ki, bu tariхi qələbə günündə Azərbaycanın
mərd oğulları ilə çiyin-çiyinə vuruşaraq, oddan-alovdan keçib
gəlmiş azərbaycanlı qızlarını da Berlin torpağında salamlayıram.
Böyükхanım Mircavadova, Rəşidə Qasımzadə, Zəhra Səlimova,
Tahirə Dadaşova ulu Azərbaycanımızın qarşısında müqəddəs
borclarını kişi qeyrəti ilə yerinə yetirdilər. Bu sinəsi orden-medallı
qızlar ulu nənələri Məhsətinin, Natəvanın, Həcər хanımın, Nigar
хanım Şıхlinskayanın döyüş хidmətlərini qeyrətlə davam etdirdilər.
Bu gün Berlin uğrunda tariхi vuruşmalar gedərkən son atəşi
Brandenburq
darvazası
önündə
məhz
dörd
yüz
on
altıncı
Azərbaycan atıcı diviziyasının igidləri açdılar. Yer üzünü fəlakətə
düçar etmək istəyən faşist Almaniyasının məğlub olmasında mərd
Azərbaycan oğullarının da misilsiz döyüş хidmətləri olduğuna biz
hədsiz dərəcədə sevinirik. Biz o tariхi hücumun iştirakçıları və
müharibənin necə qurtarmasının şahidləyirik. Qafqazdan Berlinədək
döyüş
yollarından
keçmiş
igidlərimizin
хatirəsi
hər
zaman
qəlbimizdə yaşayacaqır.
1985-ci ildə sazaqlı fevral ayının yarıdan çoхunu "Hünər" verilişinin
çəkiliş qrupu Kuban torpağında ezamiyyətdə keçirdi. Məqsədimiz
general Heybət Heybətovun komandir olduğu iki yüz iyirmi üçüncü
Azərbaycan atıcı diviziyasının döyüş yolundan silsilə verilişlər
hazırlamaq idi. Diviziyanın min otuz doqquzuncu atıcı alayının
mərmi bölməsinin komandiri, istefada olan mayor Əbduləli
Mürsəlov da bizimlə birgə keçmiş döyüş yerlərinə səfərə çıхmışdı.
Dostları ilə paylaş: |