KÓRKEM ONER KASIP SIPATINDA QÁLIPLESIWI
Kórkem ónershunasliq pán retinde 16—19 -ásirler dawamında qáliplesken. Buǵan shekem, filosofiyalıq, diniy hám basqa pánler quramında yamasa ayırım maǵlıwmat, qóllanbalar bayanı kórinisinde bolǵan. Dáslepki úlgileri Grekiston (Aristotel, Platon, mil. av. 4-ásir), Qáddi. Rim (Citseron, vitruviy, mil. av. 1 — mil. 1-ásir), Aziya mámleketlerinde kórkem óner teoriyası hám tariyxınıń kuplab jaǵdayları bayan kilingan pútin jáne onıversal kórinistegi qollanbalar pitilgen. Olarda arxitektor hám súwretshilerge ayırım qóllanbalar, diniy mifologik ańızlar filosofiyalıq, etikalıq hám basqa qıyallar, kórkem óner tariyxı elementleri qosılǵan halda bayanlaingan. Shıǵısda orta ásirlerde jaratılǵan qollanbalarda tájiriybeli musavvir hám sulıw jazatuǵın adamlardıń usınısnamaları, islam isenimleri hám bilimlendiriw adamgershilik dástúrleri jıynanǵan (Sultanali Mashhadiy, Dos Muhammad, 16 -ásir), kórkem ónershunasliq dıń pán retinde qáliplesiwinde Oyanıw dáwiri zárúrli basqısh bo'ddi (L. Giberti, L. Alberti, Leonardo de vinchi, A. Dyurer hám basqalar ), aǵartıwshılıq dáwirinde ǵárezsiz pán retinde ajralıp chiqa basladı (fransuz D. Didro, nemis G. Lessing hám basqalar ).
Ózbekstanda kórkem ónershunasliq pán retinde 20 -ásir 20 y. laridan qáliplesti. Daslep kórkem sınshılıq jedel rawajlandi; 40 y. lardan milliy mádeniyat jáne onıń miyraslarına itibar kúshaydi, kórkem ónerde patriotlıq goyalari óz ańlatpasın taptı. 50—80 y. larda aktual máseleler, realistik kup qırlı izertlewlerge keń jol ashıldı (B. Nikiforov, L. Jadova, kórkem ónershunasliq Krukovskaya, M. Myuns, A. Umarov, R. Toqtosh, D. Faxretdinova, T. Maxmudov, L. Shostko, A. Hakimov, N. Abdullayev hám basqalar ). Ózbekstan BA Kórkem ónershunoslik institutında tariyxchisan'atshunoslar tárepinen qáddi. hám orta ásirler kórkem óneriniń jańayangi qatlamları úyrenilip atır (G. Pugachenkova, L. Rempel, P. Zoxidov, Sh. Toshxo'jayev hám basqalar ).
PAYDALANILǴAN ADEBIYATLAR:
Saytlar:
https://uz.wikipedia.org/wiki/Madaniyat
https://uz.wikipedia.org/wiki/San’atshunoslik
Dostları ilə paylaş: |
