Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Асосий воситалар таркибига киритиш

мезонлари

- бир йилдан ортик хизмат килиш муддати; - бир бирлик (тўплам) учун киймати Ўзбекистон Республикаси (харид пайтида) белгиланган энг кам ойлик иш хаки микдорининг эллик бараваридан ортик бўлган буюмлар.

Асосий воситалар қуйидаги ҳолларда

балансга кирим қилинади

қуриб битказилган; (капитал кўйилмалар)

• 
  товар-моддий захиралар таркибидан ўтказиш; -инвентаризация натижасида
  
• 
  узок муддатли
  

ижара олиш;

- айирбошлаш;

• 
  текинга келиб
  

тушиш

• 
  инвентаризация
  

натижасида

11. 
    Молиявий ҳисобот тузиш ва уни ташкил этиш
    

Moliyaviy hisobotlar tuzish uchun foydalaniladigan o'ziga xos hisob yuritish siyosatiga qo'shimchalarda foydalanuvchilar uchun moliyaviy hisobotlarda foydalaniladigan baholaming asosi (dastlabki qiymat, joriy qiymat, sotish qiymati, diskont qiymati va boshqalar)ni bilish juda muhim hisoblanadi. Bu tamoyiUar ko'p hollarda uzluksizlik va hisoblash tamoyillari bilan o'xshash bo'lib, ular moliyaviy hisobotni tuzish asosini tashkil qiladi. Vlar bu tamoyillardan ba'zi holatlarda baholashlaming asoslari o'rtasida tanlov mavjudligi bilan farq qiladi. Moliyaviy hisobotda korxona hisob yuritish siyosatini ales ettirish paytida quyidagilarga alohida e'tibor qaratishi lozim: - daromadning ales ettirilishi; - konsolidatsiya tamoyillari; - faoliyat turlarining uyg'unligi; - qo'shma faoliyat; - moddiy va nomoddiy aktivlarni va ulaming eskirishini ales ettirish; - jalb qilingan mablag'lar qiymatini kapitalizatsiya qilish; - kapital qo'yilmalar; - investitsion mu1k; - moliyaviy investitsiyalar harnda moJiyaviy aktivlar; - ijara; 183 - tadqiqotlar va rivojlanish bilan bog'liq xarajatlar; - tovar-moddiy zaxiralar; - soliqlar hamda muddati kecbiktirilgan soliqlar; - zahiralar; - ishchi va xizmatchilami ushlab turish xarajatlari; - chet el valutasini o'tkazish; - inflyatsiya hisobi; - hukumat subsidiyalari. Xo'jalik yurituvchi subyekt moliyaviy hisobotning izohlarida, hisoblarida va tushuntirishlarida daromadlar va xarajatlami daromadlar, xarajatlar va faoliyat turlari tahlilini guruhlashtirib ko'rsatishi kerak. Xo'jalik yurituvchi subyektlar moliyaviy hisobotlarining izohlari, hisoblari va tushuntirishlarida quyidagi ma'lumotlami ko'rsatishi lozim: - xo'jalik yurituvchi subyektning moliyaviy hisoboti va hisob siyosati asoslari uchun turli asosiy muomalalar va hodisalami tanlagani va qo'llanilgani to'g'risida ma'lumot taqdim etish; - BHMA talab qilgan, hech bir moliyaviy hisobotda aks ettirilmagan axborotni yoritish; - moliyaviy hisobotlarda aks ettirilmagan, lekin moliyaviy hisobotni aniq va haqqoniy taqdim etish uchun qo'shimcha tahlil axborotlarini taqdim etish. , Amaliyotda ko'pgina korxonalaming faoliyati ko'p qirrali bo'ladi hamda bu moliyaviy hisobotlardan foydalanuvchilar uchun iqtisodiy qarorlar qabul qilishda qiyinchiliklami keltirib chiqaradi. Yillik moliyaviy hisobotlar qo'shimcha ravishda tuziladigan moliyaviy sharhni o'z ichiga olishi kerak, chunki u korxonaning moliyaviy faoliyatini, moliyaviy ahvolini va ular duch kelgan asosiy noaniqliklami bartaraf etadi

12. 
    Олинадиган ва тўланадиган пул назорати, мақсадли пул фондлари ва нақд пул ҳисобининг молиявий ҳисоботи.
    

Materiallarni buxgalteriya hisobida to'g'ri baholash muhirn ahamiyatga ega hisoblanadi. Ishlab chiqarish zaxiralarini baholash «Tovarmoddiy zaxiralar» nomli 4-son BHMA ga asoslangan bo'lishi lozirn. Ushbu standartga muvofiq materiallar eng kam bahoda, ya'ni tannarxi bo'yicha yoki sof sotish qiymatida hisobga olinishi lozim. Chunki buxgalteriya hisobining ehtiyotkorlik tamoyilini aks ettirishning biri ho'lib past baholash qoidasi hisoblanadi: tannarx bo'yicha yoki sotishning sof qiymati. «Tovar-moddiy zaxiralar» nomli 4-son BHMA ga asosan, tovar moddiy zaxiralarning tannarxi barcha sotib olish xarajatlarini va tovarmoddiy zaxiralarni manzilga yetkazib berish hamda tegishli holatga keltirish bilan bog'liq bo'lgan transport-tayyorlov xarajatlarini o'z ichiga oladi. Ishlab chiqarish xarajatlariga hisobdan chiqariladigan materiallarning haqiqiy tannarxini aniqlash, ularni baholashning quyidagi usullarini qo'llash orqali amalga oshirish mumkin: 1. O'rtacha tannarx bo'yicha yoki AVECO usuli. 51 2. O'rtacha chamalangan baholar bo'yicha, birinchi tushum - birinchi xarajat, FIFO usuli. 3. O'rtacha chamalangan baholar bo'yicha, oxirgi tushum - oxirgi xarajat, UFO usuli. AVECO usuli materiallarning o'rtacha narxlariga asoslangan. Bu usul bo'yicha har bir birlikning qiymati davr boshlarida o'xshash birliklarning o'rtacha o'lchanadigan qiymatidan va davr mobaynida sotib olingan va ishlab chiqarilgan o'xshash birliklar qiymatidan belgilanadi. O'rtacha qiymat davriy asosda yoki xo'jalik yurituvchi subyektda mavjud bo'lgan vaziyatga ko'ra, har bir qo'shimcha yetkazib berish davomida hisoblanishi mumkin. . FIFO usulida ishlab chiqarish uchun dastlab sotib olingan materiallar partiyasi bo'yicha baholanadi, so'ngra ikkinchi partiya bahosi bo'yicha va hokazo. FIFO usulida xomashyo, materiallar va tovarlar kelib tushish tartibi bo'yicha baholanadi. Bu shundan dalolat beradiki, materiallar tannarxining qismi sifatida nisbati oldingi bahoda haqiqatda ushbu materiallar yuqori yoki past narxda sotib olinganligidan qat'i nazar, sarflanadi. Materiallarning bahosi ularning joriy bahosini aks ettiradi. Inflyatsiya davrida FIFO usuli qo'llanilsa, sof foydaning eng yuqori darajasiga erishiladi. LIFO usulida materiallar ishlab chiqarishga avval oxirgi, so'ngra avvalgi partiya tannarxi bo'yicha yoziladi va hokazo. Zaxirada qolgan ni'ateriallar qiymati hisobot davrining oxirida birinchi sotib olingan material tannarxi bo'yicha hisoblanadi. UFO usulidan foydalanish inflyatsiya davrida eng past foydani, deflyatsiya, ya'ni narxlarning pasayishi vaqtida eng yuqori foydani keltiradi.

13. 
    Асосий воситалар ҳисобини ташкил қилишнинг вазифалари.
    

Корхоналарда асосий воситаларни ҳисобга олишнинг асосий вазифалари деб қуйидагиларни келтириш мумкин:

• 
  асосий воситаларнинг олиниши, жойи ўзгартирилишини тўғри ва ўз вақтида акс эттириш;
  
• 
  асосий воситаларни бошқа активлардан ажратилган ҳолда гуруҳларга бўлиб уларни ҳисобга олишни ташкил қилиш;
  
• 
  асосий воситаларни жорий ҳисобда ва бухгалтерия балансида тегишли андозаларга ва меъёрий ҳужжатларга асосан тўғри ва ўз вақтида баҳолаш;
  
• 
  уларни сотиб олинганидан кейин ҳисобдан чиқарилишига қадар турган жойи (фойдаланиш жойи) бўйича мавжудлиги ва сақланишини, айрим ҳолларда уларнинг сақланиши учун маъсул бўлган шахслар бўйича назорат қилиш;
  
• 
  асосий воситаларнинг эскиришини тўғри ва ўз вақтида ҳисоблаб чиқиш ҳамда уни ҳисобда тўғри акс эттириш;
  
• 
  таъмирлаш бўйича харажатларни аниқлаш ва бу мақсадлар учун ажратилган маблағларнинг оқилона ишлатилишини назорат қилиш;
  
• 
  эскирган, хўжалик учун ошиқча бўлган асосий воситаларни ўз вақтида ҳисобдан чиқаришни таъминлаш;
  
• 
  ҳисобдан чиқарилган асосий воситалар бўйича молиявий натижаларни тўғри ва ўз вақтида аниқлаш.