Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Debitorlar biIan har xiI muomaIalar bo'yicha hisob-kitobIar aktiv 4800-«Turli debitorlarning qarzIarini hisobga olish schyotlari»da aks ettiriladi. Schyotning debetida oIinadigan foizlar va dividendIar, oIinadigan moliyaviy Iizing bo'yicha joriy to'lovlar, boshqa shaxsIarning majburiyatlari, royaIti (litsenziya) va gonorarlar, kreditida esa debitorlik qarzlarini uzish bo'yicha mabIag'Iarning hisob-kitob schyotiga kelib tushishi aks ettiriIadi . . Kreditorlar bilan har xii muomaIaIar bo'yicha hisob-kitobar 6900- «Turli kreditorlardan qarzIarni hisobga oIish schyotIari» da yuritiladi. Korxonada debitorIik va kreditorIik majburiyatIari yuzaga kelishining asosiy sababi - hisob-kitoblarda to'IovIar muddati yoki sanasining turli hisobot davriga tushib qolishidir. Bunga har qanday hoIatda ham yo'I qo'yiIadi. Agarda mahsuIot ortib jo'natish orqali sotiIadigan bo'lsa, bunda to'IovIar amaIga oshish sanasiga qadar majburiyat, qarz sifatida aks ettiriIadi. Debitorlik va kreditorlik majburiyatIarini undirish muddati 3 oy yoki 90 kun qilib beIgiIangan. Ushbu muddatdan so'ng debitorlik va kreditorlik majburiyatIari nazoratga olinadi va uIarning hoIati bo'yicha amaIdagi qonunchiIikka muvofiq javobgarIik shartIari (ma'muriy va moIiyaviy) belgiIanadi. Debitorlik va kreditorIik majburiyatlarini hisobdan chiqarish muddati sifatida yuridik shaxslar o'rtasida ham, korxona biIan jismoniy shaxsIar o'rtasida ham 3 yiI muddat beIgiIangan. Ushbu muddatda to'Ianmagan, undirib olirunagan majburiyatIar, qarzIar korxonaning foyda va zararIari hisob-kitobida qayd etiIadi. Muddati o'tgan debitorlik va kreditorIik majburiyatlari davIat tomonidan nazoratga olinadi. Muddati o'tkazib yuboriIgan kreditorIik majburiyatJari korxona foydasiga qo'shiladi va umurniy asosda soIiqqa tortiIadi. Muddati o'tgan debitorlik majburiyatIarini zararga oIib borish soIiqqa tortiladigan foyda summasini kamaytirmaydi.

Da'volar bo'yicha hisob-kitob 4860-«Da'volar bo'yicha olinadigan' schyot (to'lovlar)>> da yuritiladi. Bu schyot mol yetkazib beruvchilarga, pudratchilarga, transport va boshqa tashkilotlarga bildirilgan e'tirozlar, shuningdek, ularga taqdirn etilgan va tan olingan jarimalar, penyalar va beqarorliklar bo 'yicha hisoblashishlar to' g' risidagi ma' lumotlarni umumlashtirish uchun mo'ljallangan. Bundan tashqari, turli debitorlar tarkibida moliyaviy va tezkor lizinglar bo'yicha olinadigan to'lovlar, foizlar va dividendlar, royalti (royalti - bu sotuvchiga litsenziya shartnomasida belgilangan ma'lum narsani ishlatish huquqi uchun davriy to'lovlar) va gonorar (gonorar - bajarilgan ish, ko'rsatilgan xizmatlar bo'yicha mukofot va rag'batlantirishlar) bo'yicha olinadigan schyotlar va boshqa shaxslaming qarzlari (joriy qismi) hisobga olinadi. Bu muomalalaming hisobi 4800- «Turli debitorlaming qarzlari hisobi» bo'yicha ochilgan (4810, 4820, 4840 va 4890) schyotlarda aks ettiriladi. Korxonaning turli kreditorlardan bo'lgan qarzlari tarkibiga moliyaviy va tezkor lizinglar bo'yicha to'lanadigan to'lovlar, tegishli foizlar va dividendlar, royalti va gonorar bo'yicha to'lanadigan schyotlar, hisobdor shaxslardan bo'lgan qarzlar va boshqa majburiyatlar kiradi. Bunda-y muomalalaming hisobi 6900-«Turli kreditorlardan olingan qarzlar va boshqa majburiyatlar hisobi schyoti» bo'yicha ochilgan (6910, 6920, 6930, 6940, 6950, 6960, 6970 va 6990) schyotlarda aks ettiriladi.

9. 
   Ҳисобдор шахслар билан бўладиган ҳисоб-китоблар ҳисоби.
   

Hisobdor shaxslarga naqd pul faqat korxona kassasidan beriladi va hisobdorlikdagi summa korxona ro'yxatidagi xodimlarga bo'nak (avans) sifatida faqat ma'lum maqsadlar uchun beriladi. Bular 4210-«Mehnat haqi bo'yicha berilgan bo'naklar», 4220- «Xizmat safarlari uchun berilgan bo'naklaD>, 4290-«Xodimlarga berilgan boshqa bo'naklar», 4230-«Umumxo'jalik xarajatlari uchun berilgan bo'naklar» schyotlarida yuritiladi. Schyotlaming debetida sarflash uchun 2 - Buxgalteriya hisobi 33 berilgan pul, kreditida esa sarflangan pulning hisobdan chiqarilishi aks ettiriladi. 4220, 4230 schyotlaming muomala jarayonlari 7-jumal orderda yuritiladi. Bu jumal orderda yozuvlar har bir tasdiqlangan bo'nak hisoboti va chiqirn kassa orderi bo'yicha olib boriladi. 4220, 4230 schyotlar bo'yicha schyotlar aloqasini quyida keltirib o'tamiz.

kassaning kirim orderi - olingan ho'nak sumrnasining sarflanrnay qolgan qisrniga. Tekshirilgan va rahbar tomonidan tasdiqlangan bo'nak hisoboti buxgalteriya tomonidan qabul qilinadi. Ushbu hisobotni buxgalter tekshirib unga va isbotlovchi hujjatlarga aloqa qiluvchi schyotlarning shifrini ko'rib chiqadi va ushbu xarajatlarni tegishli tarmoqlarga o'tkazadi. Hozirgi vaqtda korxonalar tashqi iqtisodiy aloqalarni o'rnatishi natijasida chet mamlakadarga xizmat safariga borish zaruriyati tug'iladi. Davlat korxonalarida ushbu sarflar Moliya Vazirligi tomonidan belgilangan me'yor bo'yicha to'lanadi.

10. 
    Асосий воситаларни кирим қилиш ҳисоби.