Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирли

Siydik – tanosil sistemasi –
Baliqlarning siydik-tanosil sistemasi ikkita ossosiy tipda
tuzilgan. Baliqlarning siydik kanali yo klaokaga, yoki siydik tanosil sinusiga, yo bo’lmasa,
maxsus teshik bilan tashqariga ochiladi.
 Suyakli baliqlar sistematikasi
Turlari juda ko’p va o’zi turli tuman bo’lgan bu ikkinchi gruppa baliqlarning eng xarakterli
belgilari qo’yidagilardan iborat.
Suyakli baliqlarning suyaklardan tuzilgan jabra qopqoi bo’lib, bu qopqoq jabra teshigining
ustidan qoplab, jabra apparatini ancha mukammallashtiradi va ikkilamchi jai qopqoi (teri)
suyakdandir. Skeletida hamma vaqt ma’lum miqdorda qoplaich suyaklar bo’ladi. Ichki skeletida,
garchan qisman bo’lsa ham suyak bo’ladi. Tangachalari ganoid yoki suyak tangacha bo’ladi
(lekin plokoid tangacha bo’lmaydi). Ikki xil nafas oluvchi baliqlardan tashqari, barcha suyakli
baliqlarning suzgich qanotlarini suyak shu’lalar tutib turadi. Jabralar aro to’siqlari yo kichkina
yoki ko’pincha bo’lmaydi, shuning uchun jabra yaproqlari bevosita jabra yoylariga o’rnashadi.
Yo suzgich pufagi (bu pufak ikkilamchi tartibda rivojlanmay qolishi ham mumkin) yoki o’pkasi
(juda kamdan kam xollarda) bo’ladi. Erkaklarida juft kopulyativ organ yo’q. Urulanish hodisasi
ba’zi istisnolarni xisobga olganda tashqarida, ya’ni suvda bo’ladi va ikralari juda maydadir.
Hozirgi zamondagi suyakli baliqlarni tubandagi oltita sistematik gruppaga bo’lish mumkin:
1. Suyak toaylilar,
2. Suyakli ganoidlar,
3. Suyakdor baliqlar,
4. Ko’p qanotlilar,
5. Cho’tka qanotlilar,
6. Ikki xil nafas oluvchilar.
Ko’p ixtiologlar birinchi bo’lib bitta gruppadagi baliqlarni katta turkum tariqasida,
“konechnorotsh” deb ataladigan bitta kenja sinfga birlashtiradilar va ikkinchi kenja sinf bo’lmish
ikki xil nafas oluvchi baliqlarga qarshi qo’yadilar. Biroq cho’tka qanotlilar kelib chiqish e’tibori
bilan ikki xil nafas oluvchi baliqlarga yaqin turadi, shuning uchun ko’pgina paleantologlarning
cho’tka qanotlilar bilan ikki xil nafas oluvchi baliqlarni xoanalilar deb ataladigan bitta katta
sinfga kiritishlari tamomila asoslidir .