Yuqori temirli qalay boyitmasini yalligʻ qaytaruvchi pechda eritish jarayonini tanlash mundarija

1.1.Yallig’ pechda eritishda jarayonning kimyoviy reaksiyalari.

Yallig‘ pechda eritishda kimyoviy o‘zgarishlar yuqori xarorat ta’sirida oqib o’tadi. Birinchi navbatda mis birikmalarini o‘zgarishlarini ko’rib chiqamiz.

Boyitmada mis sodda va murakkab sulfidlarda uchraydi: bornit, xalkopirit, xalkozin va kovellindir.
Bornit Cu₅FeS₄ qizitish davomida reaksiya bo‘yicha ajraladi:
2Cu₅FeS₄ = 5 Cu₂S + 2FeS + 1/2 S₂
Jarayon havo atmosferasida 800 - 840⁰C oqib o‘tadi. Xalkopirit CuFeS₂ havo atmosferasida 515 - 555⁰C oralig‘ida reaksiya orqali ajraladi:
2 CuFeS₂ = Cu₂S + 2FeS + 1/2S₂
Oltingugurtli mis CuS (kovellin) kuzitilish davrida tiklanish yoki neytral atmosferasida yengil ajraladi:
4 CuS = 2Cu₂S + S₂
Jarayon 502⁰C da oqib o‘tadi.
Yarim oltingugurtli mis Cu₂S (xalkozin) murakkab kimyoviy birikma. Erish xaroratiga yetguncha (1125 - 1135⁰C) qandaydir birikmani tarkibida o‘zgarishlar yuz bermaydi.
Mis oksidi CuO - yengil parchalanadi va reaksiya natijasida misni yarim oksidi Cu₂O paydo bo‘ladi. Cu₂O esa tarkibi o‘zgarmagan holda CuS suyuq xolatiga o‘tadi.
Agarda shixtada mis sulfati, yoki boshqa birikmalar bo‘lsa, quritish davrida ular ajraladi. Masalan:
2 CuSO₄ = CuO * CuSO₄ + SO₃
CuO * CuSO₄ = 2CuO + SO₃
SO₃ = SO₂ + 1/2 O₂
Jarayon 780⁰C - 812⁰C xarorat oralig‘ida oqib o‘tadi va yakunlovchi mahsulot bo‘lib mis oksidi va oltingugurtni dioksidi bo‘ladi. Mis oksidi keyinchalik mis yarim oksidiga ajraladi.
Konsentratlarda, quyidagiday malaxit, azurit va boshqa murakkab birikmalar uchrab turadi. Bu minerallar 560 - 600 ⁰C oralig’ida parchalanishadi va CuO ni xazil kilishadi. CuO esa yuqorida ko’rib chiqilgan jarayoniga duch keladi.