Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
Muxtar qurumlar tərkibində olduqları müttəfiq respublikalara inanmırlar. Belə olduqda respublikaların da haqqı vardır ki, guya yenidən, yeni əsaslarla qurulacaq İttifaqa etibar etməsinlər. Gör necə etibarsız suverenlikdir, gör necə də sısqa İttifaqdır ki, respublikalardan biri o birisinin ərazisinin bir hissəsini ağına-bozuna baxmadan birtərəfli qaydada öz torpağına qatır, sonra da onun boynuna minnət qoyub, guya güzəştə getdiyini bildirir, öz iddialarından, hikkələrindən əl çəkmək istədiyinə işarə vurur. İşə bax ki, qondarma iddialarını qədim-qədim xəritələrə istinad edərək əsaslandırırlar. Halbuki, bu xəritələr tərtib edilən dövrlərdə kartoqraflar əmin idi ki, Yer kürə şəklində deyil, göz işlədikcə uzanıb gedən düzəngah formasındadır. Xəritə demişkən, görünür, kiçik xalqların uğursuz qədəri elədir ki, onların taleyini böyük- böyük dövlətlərin böyük-böyük rəhbərləri o biçarələrdən xəbərsiz həll edirlər. Deyək ki, 1918-ci ildə Versalda, yaxud çox-çox sonralar Podstamda, Yaltada və ya Maltada olduğu kimi, bir otağa toplaşıb danışıqlar stolu arxasında əyləşir və həll edirlər: hansı kiçik və ya azsaylı xalqın sərhədləri haradan keçməlidir. Lakin bu məsələdə də hər halda müəyyən «tərəqqi» gözə dəyir. «Literaturnaya qazeta»(15.05.91) bizi agah etdiyi kimi, demə, lap bu yaxınlarda Ermənistan ilə Azərbaycan arasında sərhədə qayçı salıb onun ülgü-biçimini dəyişdirirlərmişlər... Özü də harada? Moskva mənzillərindən birinin mətbəxində…Özü də kimlər? Bu problemə heç bir dəxli olmayan iki cüt bir tək adam. Azərbaycanlılarla ermənilərin adət-ənənələrində də, mədəniyyətlərində də oxşar cəhətlər çoxdur. İndi bu barədə danışmağı nədənsə çoxları özünə ar bilir, amma di gəl ki, acı və təhqiramiz sözlər dillərdən düşmür. Bütün bunlara baxmayaraq, qonşularımıza - ermənilərə üz tutub demək istəyirəm: doğrudanmı sizin heysiyyətinizə toxunmur ki, sizli-bizli hamımızın problemlərini tamam yad və kənar adamlar Moskva mətbəxində həll edirlər? Qoy lap bu mətbəx çox hörmətli və görkəmli bir adamın mənzilində olsun. Məgər bunu hər hansı digər xalq barəsində etməyi - böyük və ya kiçik xalq olsun- rəva görə bilərdilərmi? Mətbəxdə oturub xəritədə özgəsinin ərazisinə əl gəzdirirlər, bütöv rayonları kağız üzərində aldəyiş edirlər, yəni, minlərlə, yüz minlərlə adamın - taleyi ilə oynayırlar. Gör nə günə qalmışıq. 200 min azərbaycanlıdan Ermənistanda bu gün bir nəfər də qalmayıb, hazırda Azərbaycanda 200 min erməni yaşayır. Halbuki faciəli hadisələr başlanmazdan əvvəl burada onların sayı iki dəfə çox idi. Bəs sabah nə olacaq? Tutaq ki, İttifaq müqaviləsini Azərbaycan imzaladı,onda Ermənistan imzalamayacaq və beləliklə xarici dövlətə çevriləcəkdir. Bu halda Dağlıq Qarabağla bağlı iddialar təkcə Azərbaycana deyil, həm də SSRİ-yə yönəldiləcəkdir. Elə deyilmi? Yox, mən bu varianta inanmıram. Onsuz da, təsadüfi amillərlə qurulumuş ölkə olsa da, böyük bir məmləkətdə yaşayırıq, ixtiyarımız öz əlimizdə deyildir. Odur ki, təcrübəli parlament üzvlərindən biri bəzi respublikalar haqqında dəqiq demişdir: «İmzalasalar da, imzalamasalar da İttifaqda qalacaqlar, ağızları nədir?». Bir halda ki, tale bizə ümumi bir evdə yaşamağı məsləhət bilib, onda heç olmasa gəlin, nə Qırmızı sovet evində, nə də Sarı evdə -- dəlixanada yaşayaq. Yaxşısı budur, gəlin, əl- ələ verib İttifaq, Avro-Asiya, Qafqaz evi adlansa da, hələ ki yaşadığımız ümumi evimizi yanğınlardan qoruyaq, qoymayaq ki, o dağılıb xarabalığa çevrilsin. Belə olsa, sağ qalan tapılmaz. Bundan sonra yüz dəfə fikirləş ki, xarabazarı hansı rənglə boyayaq. İttifaq müqaviləsini imzalamaqda tələsmək nəyə gərəkdir? Yaxşı olmazmı ki, hamı -- hakimiyyət orqanları və müxalifət, Mərkəz və respublikalar, kommunistlər, demokratlar, bitərəflər, sağlar, sollar, bir sözlə, hamı birlikdə etimadı -- bir-birimizə etimadı, sözlərə inamı qaytarmağa çalışaq. Belə bir inamı qaytarmağa çalışaq ki, Razılaşdırılmış və İmzalanmış müqaviləyə hökman və dəqiq əməl ediləcəkdir. Yoxsa hər şey quruca protokoldan, sırf rəsmi və heç kəsin üzərinə heç bir vəzifə qoymayan mərasimdən ibarət olacaqdır. Doğrudanmı, biz məhz FFRİ - Fiktiv Formal Respublikalar İttifaqı yaratmaq istəyirik?!
«Literaturnaya qazeta» da dərc olunmuşdur.
FİKRİMİZCƏ
Azərbaycan xalqı əsaslı demokratik ənənələrə malik bir xalqdır. Təsadüfi deyil ki, Şərqdə ilk demokratik respublika quruluşu 1918-ci il mayın 28- də Azərbaycanda yaranmışdır. Yetmiş ildən artıq sürən totalitar recim şəraitində Azərbaycan xalqının demokratik ənənələrinin müəyyən rüşeymlərini qoruyub saxlamaqla, real gerçəklik haqqında acı həqiqətləri söyləməklə, mühitin eybəcərliklərini tənqid etməklə vicdanlı Azərbaycan yazıçıları mövcud imkanlar daxilində bacardıqlarını deyə və yaza bilmişlər. Buna görə də yazıçılarımız ölkədə demokratik ünsürlərin güclənməsinə, son günlərdəki antidemokratik çevrilişin məğlubiyyətinə, qanuni hakimiyyətin qələbəsinə sevinməyə bilməz və bu qələbəni alqışlayırlar. Hələ qiyamçılar iş başında olarkən avqustun 21-də günün birinci yarısında mən bu hadisələri faciə adlandırdım, həmin faciənin 1988-ci ilin fevralında Əsgəranda qətlə yetirilən iki azərbaycanlı gəncin ölümüylə başladığını, sonra 1990-cı ilin qara Yanvarında Bakıda davam etdiyini qeyd etdim, qiyamçıların sözüylə əməlinin uyğun olduğuna inanmadığımı bildirdim, ölkədə demokratiyanın taleyi, respublikaların suverenliyinin, müstəqilliyinin taleyi üçün nigarançılığımı dilə gətirdim («Azadlıq» qəzeti, 23 avqust, 1991). Eyni zamanda biz ölkədəki demokratik qüvvələrin son üç-dörd ildə Azərbaycan xalqının başına gələn müsibətlərə, onun verdiyi qurbanlara bir çox hallarda biganə, laqeyd, seyrçi münasibət bəsləməsini, bəzənsə açıq-aşkar qeyri-obyektiv, birtərəfli, qərəzli münasibətini unuda bilmərik. Ancaq indi ölkə demokratlarıyla haqq-hesab çəkmək vaxtı deyil. İndi öz-özlüyündə ölkə miqyasında mütərəqqi ideyaları təmsil edən qüvvələrin Azərbaycan problemlərini də düzgün və obyektiv qiymətləndirməsi üçün qarşımızda duran vəzifələr haqqında düşünməliyik. Respublikamızın taleyini yalnız və yalnız Mərkəzin inzibati strukturlarıyla bağlamaq səhv idi və yazıçılarımız bunu dəfələrlə demişlər. Kökündən dəyişən siyasi tənasüb mərkəzin demokratik qüvvələriylə daha fəal rabitə yaratmamağımızın acı nəticələrini bir daha təsdiq etdi. İndi bəzi həqiqi demokratlar da, özlərini demokrat kimi qələmə vermək istəyən bir çoxları da Azərbaycanı qara boyalarla təqdim etməyə
Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|