Xongeldiyeva sevara shuxrat qizi
Yüklə 208,52 Kb. Pdf görüntüsü
|
| IQRO JURNALI / 2023
VOL – 1 ,ISSUE – 2 GUVOHNOMA № 060680 https://wordlyknowledge.uz/ asosiga to'la ega bo'lmay turib, hal bo'lmaydi. Hozirgi kunda bu borada qator yutuqlar qo'lga kiritildi: nutq madaniyati ilmiy muammo sifatida tan olindi. Uni tadqiq qilish lozimligi qator olimlar tomonidan ma’qullandi. Tilshunos V.V.Veselilskiy: “Hozirgi nutq madaniyati bo'yicha tadqiqot olib borishning zarurligini isbotlab o'tirish ortiqcha", deb yozgan edi. Nutq madaniyatini alohida fan sifatida o'rganilishiga qarshilar ham bo'lgan. Sababi nutq madaniyati hodisasining tilshunoslikda yetarli darajada oydinlashmaganligi, qolaversa, u oddiy, aniq hodisa sifatida ko'rsatilmasdan, umumiy, mavhum tarzda talqin etib kelinayotganligidandir. Nutq madaniyati tilshunoslikda o‘z o'rnini topishi va mavqeiga ega bo'lishi uchun, u nazariy jihatdan asoslanishi, uning tekshirish obyekti, muammolari, ilmiy uslubi, shuningdek, amaliy ahamiyati singari masalalar aniqlashtirilishi, isbotlanishi kerak. Ba’zi tilshunoslar nutq madaniyatini sof nazariy muammo deb, ba’zilari esa uni faqat amaliy muammo va soha sifatida talqin etishadi. Nutq madaniyati etikaviy kategoriya, psixologik yoki metodik- pedagogik muammo tarzida talqin etilgan hollari ham mavjud. Nutq madaniyati deb yuritilayotgan hodisa bir qator murakkab, ammo mavjud til faktlari: ilmiy, ilmiy-amaliy tasavvurlar, aniq nutqiy jarayon ko'rinishlari va talablari bilan aloqadordir[3,13]. Nutq - kishilaming ongida mavjud lisoniy imkoniyatlami og‘zaki yoki yozma shakllarda voqelantirilishi. Masalan, aytgan yoki yozgan gaplarimiz nutq bo‘lib, u lisoniy bilim va malakamiz tufayli sodir bo‘ladi. Nutqiy faoliyat tildan foydalanuvchilaming gapirish, nutq so'zlash bilan birga, tinglash jarayoni ham. Mashhur amerikalik notiq psixolik Deyl Kamegi “yaxshi suhbatdosh - yaxshi gapirishni emas, balki yaxshi tinglashni biladigan suhbatdoshdir” deganda aynan shu qobiliyatning insonda rivojlangan bo‘lishini nazarda tutgan edi. Nutqiy faoliyat kundalik faoliyatimizning tarkibiy qismidir. Nutq madaniyati kishilaming kundalik nutqiy faoliyati bilan aloqador. Adabiy tilning o‘zi nutq madaniyatini tashkil eta olmaydi. Adabiy tildan, uning madaniylashgan vositalaridan nutqiy faoliyatda foydalanilgandagina adabiy til nutq madaniyati vositasiga aylanadi. Masalan, hozirgi zamon o'zbek adabiy tihda ta’lim-tarbiya ishlari olib boriladi, ilmiy va badiiy adabiyotlar nashr |