C
ədvəl 5. Yenitörəmələrin davranışını müəyyən edən 5-ci simvol
(h
əmçinin bax: XBT-O-3, səhifə 26, Cədvəl 18)
Kod
/0
Xoşxassəli
/1
Maliqnantlığı və ya bədləşmə dərəcəsi qeyri-müəyyəndir
S
ərhəd maliqnantlığa malikdir
Maliqnantlıq potensialı aşağıdır
Maliqnantlıq potensialı qeyri-müəyyəndir
/2
İn situ karsinoma
İntraepitelial
İnfiltrasiya etməyən
Qeyri-invaziv
/3
Maliqnant, birincili lokalizasiya
/6*
Maliqnant,
metastazın lokalizasiyası
Maliqnant, ikincili lokalizasiya
/9*
Maliqnant,
lokalizasiyanın birincili və ya metastaz olduğu qeyri-
mü
əyyəndir
*
İşarə ilə verilmiş kodlar Xərçəng Registrlərdə istifadə edilmir.
Əksər xərçəng registrlərində yalnız bədxassəli və in situ
yenitör
əmələrə dair məlumat toplanılır ki, bunlar da davranış koduna
gör
ə /3 və ya /2 simvolları ilə müəyyən edilir. /6 (bədxassəli,
metastatik) v
ə /9 (bədxassəli, birincili və ya metastatik olması qeyri-
mü
əyyən olan) davranış kodları bu məlumat bazalarında, adətən,
istifad
ə olunmur. Məsələn, əgər xəstədə ağciyərə yayılmış karsinoma
varsa v
ə törəmənin toxuma mənşəyi məlum deyilsə, müvafiq kod
olaraq C80.9 (nam
əlum birincili nahiyə) və 8010/3 (karsinoma)
istifad
ə edilir. /3 birincili nahiyənin bədxassəli yenitörəməsini
bildirir.
İn situ karsinoma və uşaqlıq boynunun epiteldaxili yenitörəməsi
(UEY) III
Əksər xərçəng registrlərində istənilən nahiyədə meydana gələn in
situ karsinoma qeyd
ə alınır. Qəbul edilən faktdır ki, in situ
karsinomaların mühüm əksəriyyəti uşaqlıq boynunda qeydə alınır.
Son ill
ərdə bu patologiya üçün sitoloq və patoloqlar tərəfindən bir
neç
ə başqa, lakin bir-biri ilə sıx əlaqəli termin, xüsusilə də,
epiteldaxili yenitör
əmə termini istifadə edilməkdədir. Uşaqlıq
26
boynunun III d
ərəcəli epiteldaxili yenitörəməsi (UEY III) termini
uşaqlıq boynu üçün tez-tez işlədilir. Təəssüf ki, bu termin həm in situ
karsinomanı, həm də ağır dərəcəli displaziyanı əhatə edir.
Aidiyy
əti məsələ ilə əlaqədar müxtəlif ölkələrdə bu sahənin
aparıcı mütəxəssislərinin rəyləri alınmışdır və onların əksəriyyətinin
fikrinc
ə, ağır dərəcəli displaziyanın qeyd olunub olunmadığından
asılı olmayaraq, UEY III termini in situ karsinomaya uyğun hesab
edil
ə bilər. UEY III kimi qeyd edilməyən uşaqlıq boynunun ağır
d
ərəcəli displaziyası SNOMED-ə (Sistematik Tibbi Nomenklatura)
əsasən digər nahiyələrin ağır dərəcəli displazasiyası kimi
kodlaşdırılır. Uşaqlıq yolu (UYEY III), vulva (VEY III) və anusun
(AEY
III) eyni
adlı patologiyalarına da analoji şəkildə
yanaşılmalıdır.
UEY III-nün in situ karsinomaya
uyğun gəlmədiyini düşünən
patoloqlar (
ixtisaslaşmayan) matriks sistemini tətbiq etməklə,
davranış kodunu dəyişdirərək /1 edə bilərlər (xoş və ya bədxassəli
olması qeyri-müəyyən olan).
“Bethesda” sitoloji m
əlumat sistemində (23) yalnız iki qrup, aşağı
diferensiasiyalı yastı hüceyrəli epiteldaxili zədələnmə və yüksək
diferensiasiyalı yastı hüceyrəli epiteldaxili zədələnmə qeydə alınır.
Yüks
ək diferensiasiya dərəcəsi olan qrupa orta (UEY II) və ağır
d
ərəcəli displaziya və in situ karsinoma (UEY III) aid edilir.
Patoloji laboratoriyalarda
davranış kodunun istifadəsi
Hazırkı təlimatların oxuduğunuz hissəsində verilən təlimatların
əksəriyyəti kodlaşdırma aparan və şişlərin qeydiyyatı ilə məşğul
olanlar üçün n
əzərdə tutulsa da, patoloqların da təsnifata dair
ehtiyacları nəzərə alınıb. İki qrup arasında fərq davranış kodunun
istifad
əsi ilə müəyyən edilir. Onkoloji xəstəliklərin registrini aparan
müt
əxəssisləri burada birincili törəmənin müəyyən edilməsi
maraqlandırırsa, patoloqu toxuma nümunəsinin kodlaşdırılması
maraqlandırır. Patoloqa eyni xəstəyə aid bir neçə müayinə materialı
gönd
ərilmiş ola bilər: məsələn, (a) bioptat, (b) birincili nahiyə və (c)
metastaz nahiy
əsindən alınmış tikələr (Cədvəl 6) (həmçinin bax:
XBT-O-3, s
əhifə 27, Cədvəl 19). Patoloq üçün hər üç müayinə
materialını izləyə bilmək əhəmiyyətlidir. Xərçəng registrində
27
qeydiyyatını aparan mütəxəssis isə yalnız birincili törəmədə
maraqlıdır. Hər bir müayinə materialı müvafiq topoqrafik və
morfoloji kodla
kodlaşdırılır. Lakin davranış baxımından (b)
materialı /3, (a) və (c) materialları isə /6 (metastatik) hesab edilir. Bu
is
ə müvafiq topoqrafik kodun şişin mənşəyini ifadə etmədiyini
bildirir. Bundan
əlavə, registrin əməkdaşı yalnız (b)-ni – şişin
davranışını /3 simvolu ilə müəyyən etməklə şişin əmələgəlmə
nahiy
əsini və morfologiyasını qeydə alır.
MORFOLOJİ KOD MATRİKSİNİN MAHİYYƏTİ
QAYDA F. XBT-O-da d
əqiq termin göstərilməsə belə,
yenitör
əmənin davranışını təsvir edən 5-ci simvoldan istifadə
edin.
XBT-O-da veril
ən terminlərin morfoloji kodunun struktur və
mahiyy
əti üçün
7-ci Cədvələ nəzər salın (həmçinin bax: XBT-O-3,
s
əhifə 29, Cədvəl 20). Birinci misalda (A) morfoloji kodla beş termin
görünür.
Bunların hər biri eyni dörd simvollu koda (8140) malik
olub, v
əzi mənşəli yenitörəməni bildirir. “Adenoma, ƏGO”
xoşxassəli şişdir və davranış kodu /0-dır. “Adenokarsinoma, ƏGO”
“adenoma,
ƏGO”-nun bədxassəli ekvivalentidir və davranış kodu /3-
dür.
“İn situ adenokarsinoma” müvafiq olaraq, /2 davranış koduna
malikdir.
Əvvəllər “Bronxial adenoma” xoşxassəli şiş hesab edilirdi,
lakin sonralar b
ədxassəli olduğu və ya bədxassəlilik potensialına
malik
olduğu müəyyən edilmişdir. Ona görə də əlavə göstəricisi
28
Cədvəl 6.
Laboratoriyada nümunələrin kodlaşdırılması üzrə misallar
(həmçinin bax: XBT-O-3, səhifə 27, Cədvəl 19)
a.
Bioptatla diaqnostika: körpücüküstü limfa düyünü,
metastatik üzüyəbənzər hüceyrəli adenokarsinoma,
böyük ehtimalla mədədən yayılmış
C77.0 8490/6
*
b
.
Birincili nahiyə: mədə dibi, üzüyəbənzər hüceyrəli
adenokarsinoma
C16.1 8490/3
c. Metastatik nahiyə: yuxarı pay bronxu, metastatik
üzüyəbənzər hüceyrəli adenokasinoma
C34.1 8490/6
*
Bu halda kodlar qeydiyyat bazasında verildiyi şəkildə təqdim edilir.