X
ərçəngin çox yayıldığı bölgələrdə müvafiq skrininq və ya
h
ədəfli dispanserizasiya tədbirlərini tətbiq etməyə (uzaq
k
əndlərdə yaşayan və ya keyfiyyətli müasir tibbi xidmətlərə
çıxışı zəif olan əhaliyə hədəflənmiş skrininq kampaniyalarının
t
əşkili);
Müxt
əlif xərçəng xəstəliklərinin səbəblərini müəyyən etməyə
(m
əsələn, ağciyər xərçənginin daha çox tütündən istifadə edən
x
əstələr arasında yayıldığı məlumdur, lakin bir çox digər xərçəng
x
əstəliklərinin baş vermə səbəbləri və ya onların yaranması ilə
əlaqəli olan risk faktorları hələ dəqiq müəyyən edilməmişdir).
X
ərçəng registrləri dünyanın digər ölkələrində
İlk xərçəng registrlərinin ABŞ-da yaradılmasına baxmayaraq,
daha sonralar bir çox ölk
ələr bu cür registrlərin əhəmiyyətini
araşdıraraq öz milli modellərini yaratmağa çalışmışlar. Hazırda
dünyanın bir çox ölkələrində müasir-elektron xərçəng registrləri
f
əaliyyət göstərməkdədir. Bəzi ölkələrdə isə artıq uzun illərdir ki,
x
ərçəng registrləri səhiyyə xidməti təşkilinin ayrılmaz hissəsinə
çevrilmişdir.
Haz
ırda Azərbaycanın da yerləşdiyi regionda xərçəng
registrl
ərinin yaradılması və fəaliyyətinin inkişaf etdirilməsi ilə bağlı
mühüm
işlər görülməkdədir. Türkiyədə altı xərçəng registri vardır ki,
onlardan biri Türk Milli X
ərçəng Registridir və digər beş registr isə
bölg
ə xəstəxanalarında fəaliyyət göstərir. Hazırda İzmirdə yerləşən
regional
x
ərçəng registri Beynəlxalq Xərçəng Registrləri
Assosiasiyasının tam hüquqlu üzvüdür və həmçinin regional təlim
v
ə dəstək mərkəzi funksiyasını daşıyır. Qazaxıstanda xərçəng
registrinin
yaradılması prosesinə Səhiyyə Nazirliyi və Milli
Onkologiya M
ərkəzi tərəfindən artıq başlanılmış və bu məqsədlə
xüsusi elektron m
əlumat bazasının yaradılması işinə start verilmişdir.
Rusiyada milli s
əviyyədə fəaliyyət göstərən xərçəng registri olmasa
da, 2005-ci ild
ən etibarən Sankt-Peterburq şəhərində yaradılmış
regional x
ərçəng registri Avropa Xərçəng Registrləri Cəmiyyəti
t
ərəfindən tanınmış və onun verdiyi məlumatların etibarlığı sübut
edilmişdir. Bununla yanaşı Arxangelsk vilayəti üzrə də regional
x
ərçəng mərkəzi yaradılmışdır. Qonşu Gürcüstanda xərçəng
registrinin
yaradılması üzərində fəaliyyətə yaxınlarda başlanılmış və
5
hazırda texniki tapşırıq üzərində iş aparılır. Belarusiyada iki xərçəng
registri
yaradılmış və milli səviyyədə olan xərçəng registri
Beyn
əlxalq Xərçəng Registrləri Assosiasiyasının tam hüquqlu üzvü
q
əbul edilmişdir. Ukraynada regional uşaq onkoloji xəstəlikləri
registri
yaradılmışdır, lakin milli səviyyədə və ya digər regional
x
ərçəng registrləri mövcud deyil. İran İslam Respublikasında Milli
X
ərçəng Registri ilə yanaşı dörd regional və sahəvi xərçəng registri
var v
ə Milli Xərçəng Registri Beynəlxalq Xərçəng Registrləri
Assosiasiyasının tam hüquqlu üzvüdür.
X
ərçəng registri Azərbaycanda
Az
ərbaycanda Milli Xərçəng Registri 2015-ci ildə Azərbaycan
Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin Milli Onkologiya Mərkəzi və
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzinin birgə əməkdaşlığı
ç
ərçivəsində yaradılmışdır. Milli Xərçəng Registrinin proqram
t
əminatı hal-hazırda bir çox ölkələrdə istifadə olunan ÜST-nin
X
ərçəng Tədqiqatları Üzrə Beynəlxalq Agentliyi və Beynəlxalq
X
ərçəng Registrləri Assosiasiyası tərəfindən birgə hazırlanmış
CanReg5 registr
proqramının əsasında yaradılmışdır. Beləliklə,
Az
ərbaycan Milli Xərçəng Registri - CanReg5 proqram təminatının
Az
ərbaycanda fəaliyyət göstərən tibb müəssisələrinin tələblərinə
uyğun olaraq müvafiq dəyişikliklər və əlavələr edilmiş ən son
modifikasiya
olunmuş formasıdır. Milli Xərçəng Registrində
XBT-O-3 t
əsnifat sisteminin kodları istifadə olunur.
Milli X
ərçəng Registrinin yaradılma məqsədi:
► Xərçəng xəstəliklərinə dair məlumatların toplanmasının
standartlaşdırması;
► Regional, milli və beynəlxalq səviyyədə xərçəng xəstəliklərinə
dair m
əlumatların müqayisəli təhlilinin təmin edilməsi.
Milli X
ərçəng Registrinin istifadəsi onkoloji xəstələrin ölkə üzrə
vahid m
əlumat bazasını yaratmaqla, gələcəkdə bu sahədə etibarlı
statistik m
əlumatların əldə olunması, tədqiqat işlərinin inkişaf
etdirilm
əsi və daha uğurlu səhiyyə siyasətinin hazırlanmasına imkan
ver
əcəkdir. Əldə edilən həmin məlumatlar onkoloji xəstəliklərlə
mübariz
ə-nəzarət proqramlarının, istifadə olunan müayinə və
6
müalic
ə metodlarının effektivliyinin qiymətləndirilməsi və gələcəkdə
planlaşdırılmasında istifadə olunacaqdır.
X
ərçəng xəstəliklərinin qeyri-infeksion xəstəliklər arasında, o
cüml
ədən qeyri-infeksion xəstəliklərdən ölənlər arasında əhəmiyyətli
payını və onkoloji xəstəliklərin növbəti 10-20 ildə proqnozlaşdırılmış
artımını nəzərə alaraq, Azərbaycanda onkoloji xəstəliklərin insidens
v
ə prevalensini, xərçəng xəstəliklərinin cinsi, yaş və coğrafi ərazi
üzr
ə yayılmasını monitorinq və təhlil etmək, həmin xəstəliklərin risk
faktorları və səbəblərini müəyyən etmək, onkoloji xəstəliklərin
profilaktikası,
diaqnostikası
v
ə
müalic
əsinə
h
ədəflənmiş
proqramların effektivliyini qiymətləndirmək məqsədilə Azərbaycan
Milli X
ərçəng Registrinin (onkoloji və ya xərçəng xəstəlikləri
registri)
yaradılması ilk mühüm addım sayıla bilər.
XBT-O-3 n
ədir?
Onkoloji X
əstəliklərin Beynəlxalq təsnifatı (XBT-O) 35 ildən
artıq müddətdir ki, onkoloji tibb müəssisələrində törəmənin
lokalizasiyasını (topoqrafiyasını) və histoloji xüsusiyyətlərini
(morfologiyasını) kodlaşdırmaq üçün istifadə edilir. Qeyd olunan
m
əlumatlar əsasən histopatoloji müayinəyə dair çıxarışdan götürülür.
İlk dəfə 1976-cı ildə dərc edildikdən sonra XBT-O
yenitör
əmələrin yekun təsnifatı üçün beynəlxalq səviyyədə qəbul
edilmişdir. Bu təsnifat dünyada bədxassəli xəstəliklər üzrə
x
əstələnmə və sağqalma göstəricilərinin qeydiyyatı məqsədilə
onkoloji xidm
ət sahələrində tətbiq olunur və əldə olunan məlumatlar
onkoloji
x
əstəliklərə nəzarət, tədqiqat işləri, müalicənin
planlaşdırılması və səhiyyə iqtisadiyyatı üçün istifadə edilir.
XBT-O-da yenitör
əmələrin təsnifatı Ümumdünya Səhiyyə
T
əşkilatı/Xərçəng Xəstəliklərinin Tədqiqatı üzrə Beynəlxalq Agent-
lik (ÜST/BXXTA) t
ərəfindən verilən “Şişlərin təsnifatı”na uyğun gəlir.
XBT-O müxt
əlif ölkələrin mütəxəssisləri sıralarından yaradılmış
razılaşma qrupları tərəfindən hazırlanır və beləliklə, burada verilən
t
əsnifat ən yüksək səviyyəli sübut və rəylər əsasında formalaşdırılır.
Onkoloji X
əstəliklərin Beynəlxalq təsnifatının ikinci nəşri 1990-cı
ild
ə, üçüncü nəşri (XBT-O-3) isə 2000-ci ildə çap edilmişdir.
7
Dostları ilə paylaş: |