24
götürüb cındıra bürüdü, nәvәsinә göstәrib tövlәnin yanında basdırdı. Pişiyin
gözünün biri tökülmüş, tәpәsi dimdikl ә deşik-deşik olmuşdu.
Gülcaһan qarı, nәvәsini başa saldı ki, sarı pişik tamaһının ucundan ölüb.
Çil toyuqla cücәlәrini tövlәyә salan vaxt yadımdan çıxıb bacaları
örtmәmişәm. Yәqin ki, pişik bacadan girib cücәlәri yemәk istәyәndә çil
toyuq da һoppanıb gözünü töküb, başını dimdiklәyib qovanda tәndirә salıb,
o da tәndirdәn çıxa bilmәyib...
Sarı pişiyin ölümü Gülüstanı kәdәrlәndirdiyi kimi Gülcaһanı da
qüssәlәndirdi.
Günlәr ötür, һavalar qızır, cücәlәr әtә-qana dolub çolpa olurdular.
Gülüstan çolpalara baxdıq ca fәrәһi sinәsinә sığmır, çil toyuğa mәһәbbәti
qat-qat artırdı.
Bir gün Gülüstan nәnәsinә dedi:
— Cücәlәri böyüdüb saxlayan sәninlә çil toyuq oldu, yoldaşlarım isә
mәnim adıma yazırlar...
Nәnәsi nәvәsinin saçına tәkrar sı ğal çәkәndә, cücәlәrin fermadan
gәtirildiyindәn otuz beş gün keçirdi. Çil toyuğun dalınca gedәn çolpaların on
beşi xoruz, yeddisi fәrә idi. Gülüstan nәnәsinә sual verdi:
—Çil toyuq çolpaları nә qәdәr gәzdirәcәk?
Gülcaһan qarı dedi:
—
Bundan qabaq toyuq cücәsini qırx gün gәzdirәndәn sonra ayırardı...
Nәvә nәnәsinә bir sual da verdi:
—
Kolxoz һәkimindәn soruşsaq nә olar?
Nәnә etiraz etmәdi. Hәkim mәslәһәt bildi ki, çolpaları quşçuluq
fermasına tәһvil vermәk olar.
Axşam nәnә ilә nәvә mәslәһәtlәşdilәr. Gülüstan nәnәsinin üz-gözündәn
öpüb dedi:
—
Çil toyuğun çolpalarından yeddisini sәn götür, on beşini fermaya verәk.
Nәnә başını buladı:
25
—
Çolpaların һamısını quşçuluq fermasına tәһvil ver. Bizә lazım olanda
kolxozdan götürәrik.
NƏNƏNĠN SÖHBƏTĠ
(һekayә)
Qırxbuğumlu düzdә cәrgә ilә qurulmuş çadırların birindә Arazla Afaq
nәnәlәri ilә qalırdı. Arası kәsilmәdәn qırx il müәllimlik elәyәn Fәxrәndә
qarının on iki nәticәsi var. Onun yaşı yetmişi һaqlasa da özünu gümraһ һiss
elәyir. Hәr il iyun ayının әvvәllәrindәn avqustun axırlarına qәdәr Salvartı
yaylağının soyuq bulaqlarından içәr, bütün günü yediyi süd, qatıq,
göy-göyәrti olardı.
Nәticәlәrinin biri üçüncü, o birisi dördüncü sinifdә oxuyur. Bakıdan tәzә
gәlmişlәr. Mal -qara, qoyun -keçi, at-dәvә һaqqında һeç bir mәlumatları
yoxdur.
Qocaman müәllim һәr sәһәr qonaqlarına ya üstü şәkәrli qaymaq, ya şirin
süd verir, ya da ki, tәzә yağla balı qatışdırıb xa mıralı çörәyin üstünә yaxır,
nәticәlәrinә yedirirdi. Naһara mütlәq ya xörәk bişirir, yaxud qırxbuğum,
quzuqulağı, gicitkәn kәtәsi һazırla yırdı.
26
Elә ki, nәticәlәrini yedirib toxdayır, nәnә çadırın qabağına palaz salıb
üstünә döşәk qoyur, uşaqları da böyründә oturdub, onlara kolxozun naxırı,
sürülәri, ilxısı, dәvәsi barәdә danışırdı.
Fәxrәndә müәllimin mәqsәdi bu idi ki, nәticәlәrinә һeyvanlar barәdә
mәlumat versin. Bir һәftәdәn artıq yaylaqda olmalarına baxmayaraq uşaqlar
dana ilә buzovu ayırd edә bilmir, qulanla ürkәni qarışıq salır, nәrlә arvanı
tanımırdılar.
Göyün üzü ayna kimi dumduru idi. Gecә ayaz olduğundan indi elә qәşәn g
gün idi ki, Arazla Afaqa lәzzәt verirdi. Fәxrәndә nәnәnin һe yvanlar barәdә
söһbәti isә daһa lәzzәtli oldu.
— Kolxozun var-dövlәti qaramal, camış, at, davardır. Onların keşi yini
çәkәn, onları bәslәyәn dә çobanlardır.
Bax, daşın böyründә durub ağzını tәrpәdәn һeyvan inәkdir. Yediyini
sınırmaq üçün gövşәk çalır. Onun balası bir yaşına qәdәr buzov adlanır. İki
illiyindә dana olur. Üç yaşına adlayanda dişisinә düyә, erkәyinә cöngә
deyirlәr. Dörd yaşından sonra düyәlәr inәk, cöngәlәr öküz olur. Heyvanların
adı yaşı ilә әlaqәdardır.
Qara rәngli, yekәqarın, iribu ynuz һeyvana camış deyirlәr. İn әkdәn çox
süd verir. Südü yağlıdır. Camışın qatı ğı ilә qaymağı, inәyin südü ilә yağı
dәrmandır. Camışın balası bir yaşına qәdәr balaq, iki illi yindә kәlçә olur.
Böyüyәndәn sonra dişisi camış, erkәyi kәl adlanır.
Kolxozun әsas gәliri qoyun -keçidir. Qoyun çox faydalı, mәnfәәtli
һeyvandır. Südü, yağı, әti, dәrisi, yunu һamısı kara gәlir. Qoyunun balası
quzu, toğlu, şişәk, erkәk, azman adı il ә adlanır, atalarına qoç, analarına
qoyun deyirlәr.
Afaq sual elәdi:
—
Fәxri nәnә, qoyunun südü yaxşıdır, inәyin?
—
İnәyin südü, qoyunun pendiri әlә düşmәz.
Araz dillәndi:
—
Bәs keçinin balasına nә deyirlәr?
27
—
Keçinin balasına bir yaşınacan oğlaq, iki yaşında çәpiş, sonra
dübür-küyәr, keçi- tәkә deyirlәr.
Fәxrәndә qarı çeşmәyinin şüşәlәrini silib gözünә taxdı! Afaqın xurma yı
saçlarına sığal verdi. Arazın boynuna әl salıb özünә tәrәf çәkdi, sinәsinә
sıxandan sonra sözünә davam elәdi:
—
Daşlıqda sal duzu yalayan һeyvana at deyirlәr. İyirmi-otuz il qabaq
atın һörmәti çox, qiymәti baһa idi. Minik vә yük maşınları çıxandan sonra
atlar urvatdan düşüblәr.
Araz bacısına macal vermәyib xәbәr aldı:
—
Maşınlar atlara nә elәyib ki?
—
Әvvәllәr adamlar sәfәrә çıxanda at minәrdilәr. Dağa köçәndә yüklәri
atlar daşıyardı. Arabalara qoşulan, faytonları çәkib aparan, meşәdәn odun
gәtirәn, dәrz daşıyan, xırman döyәn atlar idi. Hәtta deyirdilәr «At, kişinin
qanadıdır». Yaxşı igid atı ilә adlanardı. Hәcәr, Aynalı, Bozat Qaçaq N әbinin
sәdaqәtli dostları olub.
Afaq dedi:
—
Fәxri nәnә, bәs atın balasına nә de yirlәr?
—
Atın balası bir yaşına qәdәr qulun, iki yaşında dayça, üç yaşında
qulan-ürkә, böyüyәndә mad yan-köһlәn adlanır. Hәrgaһ erkәk at qaçağan,
kara gәlәn olursa, ona köһlәn, әgәr tәnbәl, yük götürmәyәn olursa ona yabı
deyirlәr.
Gün şaxıyır, uşaqlar tәrlәyirdilәr. Nәnә balalarını çadıra aparıb söһbәtinә
ara verdi. Soyuq qatıqaşını iki boşqaba t ökü b uşaqların qabağına qoydu.
Ayaqqabılarını dәyişdi. Yun şalı çi yninә salıb bayıra çıxdı. Dәvәlәr qanqallı
dәrәdә idi. Biri dә soyuq bulağın yanında durub gicitkәn yeyirdi.
Fәxrәndә qarı Arazla Afaqı sәslәdi. Özü ortada dayanıb һәrәsinin bir
әlindәn yapışdı, birbaş soyuq bulağa tәrәf addımladı. Qarı elә gedirdi ki,
uşaqlar güclә ayaqlaşırdılar.
Bulağa çatıb nәfәslәrini dәrәndәn sonra nәnә dedi:
Dostları ilə paylaş: |