Davranış Araştırmalarında Kuram, Ölçüm ve Analiz Yöntemi Birlikteliğinin Önemi:
Birey-Örgüt Uyumu Üzerine Ampirik Bir Çalışma
Cilt / Volume 2 Sayı / Issue 1 Nisan / April 2017
15
Birey-Örgüt Uyumunu Skorlarının Hesaplaması ve Birey Tutum-
Davranışları Üzerindeki Etkisinin Analizinde Kullanılan Yöntemler
Birey-örgüt uyumu paradigması altında uyum skorları birey ve örgüt hakkında
ayrı ayrı veri toplanarak (‘atomistik’) hesaplandığı; uyumun bireyin davranışı-
nı öngörmedeki etkisinin analizinde ise (1) korelasyon, (2) fark hesaplama ve
(3) polinomial regresyon olmak üzere üç ayrı metot kullanıldığı izlenmektedir
(Chatman,1989; 1991; Edwards, 1993; 1996; 2001; Edwards ve Parry, 1993;
Kristof, 1996; O’Reilly vd., 1991; 1992). Algılanan uyum paradigması altında
ise, yukarıda da özetlendiği gibi, birey-örgüt uyumu (‘molar’) veya uyumsuzluk
(‘moleküler’) bireylerin algıları üzerinden doğrudan ölçülmektedir.
Korelasyon Yöntemi
Bu yöntemde örgüt kültürü profilini oluşturan ifadeler için yapılan değerlen-
dirmeler ile bireyin idealize/tercih ettiği örgüt kültürüne dair değerlendirmeler
arasındaki korelasyon esas alınarak uyum skorları hesaplanmaktadır (O’Reilly
vd., 1991; Cable ve Judge, 1996). Korelasyon yönteminde birey-örgüt uyumu tek
bir skora dönüştürülerek analize dahil edilmektedir.
Fark Hesaplamaya Dayalı Yöntemler
Bu yöntem altında fark, mutlak fark ve Farkın karesi yöntemleri olmak üzere üç
ayrı hesaplama kullanılmaktadır (Tisak ve Smith, 1994).
Fark Yöntemi
Bu yöntemde her soru bazında bireyin zihnindeki ideal örgüte dair değerlendir-
melerini ifade eden skorlar (B), aynı birey veya diğer çalışanlardan elde edilmiş
örgüt kültür profili skorlarından (Ö) çıkarılmakta ve bu fark değerlerinin ortala-
ması alınarak uyum skoru hesaplanmaktadır. İdeal örgüt ve mevcut örgüt kültürü
ölçümünde kullanılan değer ifadelerine ait skorların ortalamaları arasındaki fark
alınarak da aynı sonuca ulaşılabilmektedir. Uyum skorlarının regresyon denkle-
mi su şekilde oluşmaktadır:
Y = b
0
+ b
1
(Ö – B) + e
Y çıktı değişkenini, Ö mevcut örgüt değer sokurunu, B bireyin idealinde-
ki örgüte dair değerlendirmeyi temsil etmektedir ve e rassal hata terimidir. Fark
Ali Fehmi Ünal | Bilçin Tak Meydan
Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi | Journal of Management & Organization Studies
16
yaklaşımlarında birey ve örgüt skorları arasındaki fark tek bir değişken olarak
regresyonda yer almaktadır. Bu yaklaşımda mevcut örgüt skorunun (Ö) bağımlı
değişkenler üzerinde (örneğin örgütsel bağlılık) pozitif ; ideal örgüt skorunun ise
(B) negatif etkisi olduğuna ve bu etkilerin eşit güçte olduğuna dair kısıtlar mev-
cuttur. Ayrıca, birey-örgüt uyum skorları ile çıktılar arasında doğrusal bir ilişki
olduğu varsayılmaktadır.
8
Yine örgüt profili yani mevcut örgüt kültürüne dair
skorlar (Ö), bireyin idealize ettiği örgüte dair skorlardan (B) düşük oldukça,
istenmeyen sonuçların oluşacağı (örneğin örgüte aidiyetin azalacağı); bu skorlar
birbirine yaklaştıkça ve ideal örgüt skorları, mensubu olunan örgüte dair skorla-
rın üzerine çıktıkça ise arzu edilen sonuçların ortaya çıkacağı (örneğin, örgüt-
sel bağlılığın artması) ön kabulleri söz konusudur (Edwards, 1993; 1994; 1996;
Edwards ve Harrison, 1993).
Mutlak Fark Yöntemi
Mutlak fark yönteminde yukarıda hesaplanan birey - örgüt uyum skorlarının
arasındaki farkın mutlak değeri üzerinden uyum hesaplanmaktadır. Uyum skor-
larının bağımlı değişkenler üzerine etkisi şu regresyon denklemi ile tahmin edil-
mektedir:
Y = b
0
+ b
1
⏐
Ö – B
⏐
+ e
Bu hesaplama yönteminde mevcut örgüt kültür skoru, ideal örgüt kültürü
skorundan saptığı sürece bunun bir uyumsuzluk olduğu (‘misfit’) ve dolayısıyla
olumsuz sonuçlara yol açacağı (örneğin örgüte bağlılığı azaltacağı) varsayılmakta-
dır. Ancak bu yöntemde uyumsuzluğun ters işaretli – yani, mevcut örgüt skorla-
rının idealden yüksek olması ve tersi durum- olması açısından bir ayrım yapılma-
makta; her iki yönlü fark da aynı derecede uyumsuzluk olarak kabul edilmektedir.
Fark yöntemindeki kısıtlara benzer şekilde mutlak fark yönteminde de mevcut
örgüt skoru ile ideal örgüt skorunun arzu edilen bağımlı değişkenler üzerinde ters
yönde bir etkisi olduğu ve bu etkilerin eşit güçte olduğuna dair kısıtlar mevcuttur
(Edwards, 1993; 1994; 1996; Edwards ve Harrison, 1993).
8
Yazında uyumsuzluk ya da uyum eksikliğinin bireye ait skorun örgüte ait skordan düşük olduğu (‘excess’), veya
örgüte ait skorun bireye ait skordan düşük olduğu durumlarda (‘deficiency’) oluşacağına dair yaklaşımlar yer
almaktadır (detaylar için bakınız Edwards ve Harrison, 1993).
Davranış Araştırmalarında Kuram, Ölçüm ve Analiz Yöntemi Birlikteliğinin Önemi:
Birey-Örgüt Uyumu Üzerine Ampirik Bir Çalışma
Cilt / Volume 2 Sayı / Issue 1 Nisan / April 2017
17
Farkın Karesi Yöntemi
Bu yöntemde mevcut örgüt değeri ile ideal örgüt değeri arısındaki farkın karesi
alınarak uyum skorları hesaplanmaktadır. Farkın karesi yöntemine ait regresyon
denkleminin açık hali şu şekildedir:
Y= b
0
+ b
1
Ö
2
– 2b
1
ÖB + b
1
B
2
+ e.
Ancak görüldüğü üzere bu denklem içerisinde bireyin idealindeki örgüt
(b
2
B) ve mevcut örgüt (b
3
Ö) değişkenleri yer almamakta; doğrusal etkiye dair
katsayıların (b
2
ve b
3
) sıfır olduğu varsayılmaktadır. Bireyin idealindeki (b
1
B
2
)
ve mevcut örgüt kültürü (b
1
Ö
2
) skorlarının karelerinin katsayılarının eşit oldu-
ğu, bu iki değişkenin etkileşiminin katsayısının (– 2b
1
ÖB) birey ideal veya mev-
cut örgüt skoru değişkenlerine karelerine ait katsayıların iki kati ve ters işaretli
olduğu; ve bu üç değişkenin katsayıların toplamının (b
1
+ b
1
– 2b
1
) sıfır oldu-
ğuna dair kısıtlar mevcuttur (Edwards, 1993; 1994; 1996; 2002; Edwards ve
Harrison, 1993). Benzer şekilde bireyin halen mensubu olduğu örgüt kültürüne
ilişkin değerlendirmelerini yansıtan skorların, bireyin idealindeki örgüt kültü-
rünü yansıtan skorlardan (B) farklı olması halinde uyumsuzluğun artacağı ve bu
uyumsuzluğun etkisinin giderek daha kuvvetleneceği varsayımı mevcuttur. İdeal
ve mevcut örgüt kültürünü ifade eden skorların arasındaki farkın karesi alınarak
uyumsuzluk saptanmaya çalışılmaktadır.
Polinomiyal Regresyon Yöntemi
Edwards (1993; 1994; 1996; 2002)’in öncülüğünü yaptığı ve temel olarak fark
hesaplamaya dayalı yöntemlerinin eksikliklerini gidermek üzere önerilen polino-
miyal regresyon yönteminde, aynı kişinin değerlendirilmesi ile elde edilen ‘bi-
reyin arzu ettiği ideal örgüt ve mensubu olduğu örgüte dair’ kültür profilleri iki
ayrı değişken olarak incelenmektedir. Polinomiyal regresyon ile yapılan analizde
denklem şu şekilde oluşturulmaktadır:
Y= b
0
+ b
1
Ö + b
2
B + b
3
ÖB + b
4
Ö
2
+ b
5
B
2
+ e
Polinomiyal regresyonda birey ve örgüt değişkeninin bağımlı değişkenler üze-
rindeki doğrusal etki (b
1
Ö ve b
2
B ), bu iki değişken arasındaki etkileşim (b
3
ÖB),
aynı zamanda birey ve örgüt değişkenlerinin bağımlı değişkenler ile aralarındaki
muhtemel doğrusal olmayan (‘curvilinear’) ilişkileri gösteren ikinci derece değiş-
kenlerin (b
4
Ö
2
ve b
5
B
2
) eş zamanlı olarak incelenmesi mümkün olmaktadır. Birey
Dostları ilə paylaş: |