123
Lokman TAŞKESENLİOĞLU
______________________________________________
Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 2/3 2013 s. 96-132, TÜRKİYE
International Journal of Turkish Literature Culture Education Volume 2/3 2013 p. 96-132, TURKEY
Mırtılda demadem
80
“Terpenme, Amandır” şiirinde de çocuklarına aynı nasihati (!) veren bir baba
mevcuttur:
Terpenme amandır, bala gefletten ayılma
Açma gözünü hab-ı cehaletten ayılma!
Laylay, bala laylay,
Yat gal dala, laylay!
81
Bu anne-babalar çocuklarını okula göndermeyi delilikle bir tutarak onların cahil
kalmalarının daha hayırlı olduğunu dahi söylerlermiş. Bu durumu “Bir Bele” şiirinde:
Men deliyem mi oğlumu mektebe, derse sövg edem?
Dersin ezası bir bele, halgın edası bir bele!
82
şeklinde belirtmiştir.
Pek çok evladın da babalarından öğrendikleri bu hayatı yaşamaya gayret gösterdiklerini
“Olmur Olmasın” şiirinde bir baba ile oğlunun karşılıklı konuşmasında ele almıştır:
Ata
Küçede tullan, ey oğul, sen'etin olmur, olmasın!
Sen'ete, derse, mektebe reğbetin olmur, olmasın!
Oğul
Kesbine getmeye ata, fürsetin olmur, olmasın!
Günde bir arvad al, boşa geyretin olmur, olmasın!
83
“Bakıda Bir Kendde Muhavire” şiirinde de aynı sohbet tarzını kullanarak okumuş
şehirli ile cahil kalmış köylünün düşüncelerini karşılaştırmıştır.
“Tehsil-i Elm”, “İnsanlar”, “Leyli ve Mecnun”, “Nefsin Gerezi Eglin Merezi”, “Sebr
Ele”, “Arzu”, “Bundan Sora”, “Usul-i Cedid”, “Teşekkür”, “Ohutmuram El Çekin”, “Ay Can
Ay Can”, “Tebaet” ve diğer pek çok şiirinde de eğitimle ilgili aynı bakış açısı hâkimdir.
2.3.6.
Köylü ve İşçi Hakları
Tüm milletin ayakta durabilmesi için çalışan, en zor işlerin üstesinden gelen köylüler ve
işçiler, biri kırsal kesimlerde diğeri ise kentlerde olmak üzere toplumun büyük bir çoğunluğunu
oluşturur. Sâbir için de halk dendiği zaman bu iki emektar sınıf akla gelmektedir. Fakat
çoğunlukta olmalarına rağmen sıkıntıları hiç bitmemektedir. Yaşam koşullarının elverişsizliği,
hak ettiklerini alamayışları gibi konular onun bu grupları sahiplenmesine sebep olmuştur.
80
“Bilmem Ne Görübdür Bizim Oğlan Ohumagdan” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas
ZAMANOV.
s. 7.
81
“Terpenme, Amandır” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV. s. 18.
82
“Bir Bele” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV. s. 99.
83
“Olmur Olmasın” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV. s. 113.
124
Lokman TAŞKESENLİOĞLU
______________________________________________
Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 2/3 2013 s. 96-132, TÜRKİYE
International Journal of Turkish Literature Culture Education Volume 2/3 2013 p. 96-132, TURKEY
İşçileri ve köylüleri öylesine sahiplenmiş, onların haklarını öylesine savunmuş, onlara
zulmedenleri öylesine eleştirmiştir ki bu durum daha sonraları sosyalist yazarlar ve
araştırmacılar tarafından Sâbir’in tam bir sosyalist gibi değerlendirilmesine dahi neden
olmuştur. Fakat o sadece halkının tarafını tutan, onları seven, onlar gibi sıkıntılar içerisinde
yaşayan ve ölen bir büyük sanatçıdan başka bir şey değildir, hele bir sosyalist hiç değildir.
İşçilerin o dönemde zenginlerin gözünde insan bile sayılmadığı “Fe’le, Özünü Sen de
Bir İnsan mı Sanırsan” şiirinde:
Fe’le özünü sen de bir insan mı sanırsan?
Pulsuz kişi, insanlığı asan mı sanırsan?
Her meclis-i âlide sohulma tez araye,
Sen dur ayag üste, deme bir söz ümeraye,
Caiz değil insanca danışmag fügeraye,
Dövletlilere kendini yeksan mı sanırsan?
Ahmag kişi, insanlığı asan mı sanırsan?
84
diyerek fukaraya insan gibi konuşmanın bile çok görüldüğünü anlatıyor. “Bakü Fe’lelerine”
şiirinde de aynı durum söz konusudur, işçilerin bırakın eşitliği, haklarını almalarını; bir rahat
nefes almaya bile zamanları yoktur:
Olmaz bu ki her emre dehalet ede fe’le
Dövletli olan yerde cesaret ede fe’le
Asude nefes çekmeye halet ede fe’le
Yainki hügug üste edavet ede fe’le
Bu çerh-i felek tersine dövran edir imdi
Fe’le de özün dahil-i insan edir imdi
85
Aynı büyük adaletsizlik köylerde de çiftçilerin başındadır. Yokluk, açlık, sefalet içinde
kıvranan köylülerin haklarını alabilmek için yakarışlarına, ya da borçlarını ödeyemeyen
köylülerin yalvarmalarına, servet sahiplerinin yerine onların ağzından Sâbir “Ekinci” şiirinde
onlar gibi cevap veriyor:
Bir özürle her günde gelib durma gapımda,
Yalvarma mene, boynunu kec burma gapımda,
Gâhi başına, gâh döşüne vurma gapımda
Leğv olma, edeb gözle bu me'vade, ekinçi!
Lal ol a balam, başlama feryade, ekinçi!
Hoş keçmedi il çöllüye, dehgane, ne borcum?
Yağmadı yağış, bitmedi bir dane ne borcum?
Esdi gara yel çeltiğe, bostane ne borcum?
84
“Fe’le Özünü Sen de Bir İnsan mı Sanırsan” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV.
s. 59.
85
“Bakü Fe’lelerine” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV. s. 12.