bu`gingi ku`nge shekem hu`rmet penen tilge alinbaqta. Solay etip, sufizm islam du`n`yasinda bir ilim, tu`sinik,
ta`liymat ha`m o`mir ta`rzi sipatinda ta`n alindi.
Bekkemleu ushin soraular
q. qw-qe 1ñèðäåãè ñóôèçì òàðèéõàòëàðûíû4 5çãåøèëèãè íåäå
w. Íàõøáàíäèÿ òàðèéõàòûíû4 5çãåøèëèãè íåëåð
e. ßññàâèÿ òàðèéõàòûíû4 èíñàí 31ëáèíè4 ðó7õûéëû2û äåãåíäå íåíè ò6ñèíåìèç
A`debiyatlar.
1.
I.A.Karimov. Ma`naviy yuksalish ywlida. T.Wzbekiston. 1998.
2.
Nazarov U. Qadriyatlar falsafasi. T.Ma`naviyat. 1998
3.
Maxmud Asad Jwshan. «`Tasvvuf va nafs tarbiyasi»`. T.1998
4.
Muxammedxojaev A. Gnoseologiya sufizma»` Dushanbe. 1997
5.
Stepanyants A.». «`Filosofskie aspekti sufizma»`. M. Nauka. 1998
6.
Sufizm v kontekste musulmanskoy kul`turi. M.Nauka. 1998
7.
Trimengem Dj. «`Sufiskie ordena v islame»` M.Nauka. 1999
8.
Yassaviy Axmad. Hikmatlar. Toshkent. 1990
9.
Islam (spravochnik) Toshkent. 1999
10.
Iskandarov B. Tasavvuf falsafasi. T. 1995
11.
Komilov N. Tasavvuf. Toshkent. 1994
r
rr
r. Najmiddin Kubro ha`m Kubrobiya tariyxatinin` kelip shig`iwi.
Jobasi
1. Kubroviya tariyxatinin` o`zinen aldin`g`i sufistlik ta`liymatlardan o`zgesheligi.
2. Kubroviya tariyxati ha`r-ta`repleme jetilisken diniy, filosofiyaliq ta`liymat sipatinda.
Najmiddin Kubro ta`liymati ha`m ol jaratqan Kubroviya tariyxati pu`tku`l du`n`yag`a ma`lim ta`liymat
bolip tabiladi. Ha`zirgi ku`nlerde de bul tariyxatqa a`mel qiliwshi insanlar musilman du`n`yasinda ko`plep tabiladi.
Evropa ma`mleketlerinde de bul ta`liymatti u`yreniwshiler, agitatsiya qiliwshi ha`r-qiyli sho`lkemler, ilimiy oraylar
ko`plep ushirasadi. Najmiddin Kubro ulli alim, filosof ag`artiwshi sipatinda da tariyxta iz qaldirg`an. Onin` atina
qosip jazilatug`in «`Najmiddin»`, «`Kubro»` so`zleri de alimnin` bilimliligin esapqa alip og`an berilgen biyik ilimiy
da`reje bolip tabiladi. Tiykarinda «`Najmiddin»`-so`zi dinnin` juldizi, «`Kubro»`-so`zi bolsa ulli alim degen ma`nini
an`latadi.
N.Kubro da`slepki bilimdi o`zi tuwilip o`sken Xorezmde aldi. Biraq ol bul bilimler menen sheklenip
qalmadi ha`m ilimiy dereklerde aytiliwinsha keyin ala Misirliq alim Ruzbexan Vazon al-Misriy qolinda ta`lim
alg`an. Sol da`wirlerde Misir musilman a`lemindegi sufizm ilimi a`dewir rawajlang`an ma`mleketlerden biri edi.
Ruzbexannin` o`zi bolsa ko`plegen shig`is ma`mleketlerine ati tarqag`an mutasavuff danishpanlarinan biri
bolg`anlig`i tariyxtan ma`lim.
N. Kubro sufizm filosofisi haqqindag`i ha`r-qiyli ko`z-qaraslardi, haqiyqatti biliw prossesine jandasiwdin`
sol da`wirdegi ko`rinislerin teren` analizledi. Biraqta bul bilimler menen qanaatlanbastan, olardi bayitiw, sufizm
filosofiyasina jan`aliqlar engiziwge ha`reket etti. Ol ustazi Baba Farajdin` ideyalarin, ta`liymatlarin qanshelli teren`
u`yrenbesin, onnan qanaatlanbadi. Bul salada N.Kubro alding`a su`rgen ideya-ilahiy ha`m du`n`yaviy haqiyqattin`
birligi ha`m o`z-ara baylanisli ekenligin ta`n aliwdan ibarat edi.
Ta`rki du`n`ya qilip, jalg`izliqta(xilvat) otirip haqyqatti biliwge ha`reket etiw sufizm filosofiyasinin` metodi
bolip esaplanadi. Basqa hesh na`rsege itibar bermey, ilahiylikke jaqinlasiwg`a ha`reket etiw sufizmdegi
haqiyqatliqqa erisiwdin` jalg`iz joli dep ta`n aling`an. Zikir qiliw arqali insan biyhush halatqa keledi, sol waqitlari
g`ana insan Allanin` jamalina jetisiwi mu`mkin.
N.Kubro menen ustazi arasindag`i kelispewshilikler de tiykarinan, usi ma`selelerge baylanisli kelip shiqti.
Ol o`z ustazin qanshelli hu`rmet qilg`ani menen, ol sizip Bergen shegaranin` ishinde qaliwdi qa`lemedi.
Alim N.Komilovtin` ko`rsetiwinshe , Kubrodag`i ustazina salistirg`andag`i o`zgeshelik, onin` a`lemi
Kabir ha`m a`lemi Sag`ir ortasindag`i qatnasiqlardi analizlegende aniq ko`rinedi. A`lemi Kabir-bul ilahiy du`n`ya,
a`lemi Sag`ir-insan. Haqiyqatliqti biliwde a`lemi ka`birdin` orni, a`hmiyetti ulli dep esaplanadi. Insan ishki ruwxiy
keshinmeler, ta`at-ibadat joli menen a`lemi Kabirdegi ilahiy haqiyqatti izleydi, og`an jan ta`ni ha`m iymani ienen
jaqinlasip bara beredi. Alani biliw, onin` jalg`izlig`in ta`n aliw, ilahiy qwdirettin` mazmunin qa`lb penen an`lawg`a
intiliw de a`lemi Kabirdi biliw joli bolip tabiladi. Bul haqiyqatqa tiykarinan zikir, intuitsiya, ishki ruwxiy analiz
tiykarinda erisiledi. Insan Alla-ta`lani ko`z benen ko`rip, qulaq penen esitpese de, og`an ishki ruwxiy umtiliw arqali
jetisedi. Sol ta`repinen alip qarag`anda N.Kubro intuitiv biliwdin` a`lem haqiyqatlig`in biliwdegi a`hmiyetin
biykarlamaydi.Biraqta a`lemdi biliw a`lemi Sag`irdi tuwri, teren` an`law, analizlew menen baylanisli. Insan a`lemi
Kabirdin` bir bo`legi. Demek, a`lemi Sag`ir haqqindag`i bilimlersiz a`lemi Kabir haqqindag`i ko`z-qaraslardi toliq
dep bolmaydi.
Sufizmge insan problemasin alip kiriw de N.Kubronin` ulli xizmetlerinin` biri bolip esaplanadi. Sufizm
shegeralang`an, ta`rkidu`n`yashiliq shegerasinan shig`ip, haqiyqiy insan problemasin izzertley baslag`annan son`
g`ana filosofiyag`a aylandi.
Kubroviya tariyxati o`zinen aldin`g`i sufizm ta`liymatlarinan ko`birek insan problemasin ortag`a qoyiwi
menen ajiralip turadi. Onda insan tek g`ana ilahiyatqa intiliwshi, o`zin pu`tkilley umitip jibergen maqluq emes,
ba`lki ja`miyetlik imkaniyatlari bar bolg`an kwsh sipatinda da analiz etildi.
Kubroviya tariyxati rawajlang`an ha`r ta`repleme jetilisken, filosofiyaliq ta`liymat sipatinda N.
Kubronin` Misir, Iran h.t.b ma`mleketlerde ju`rgen da`wirlerinde aq ha`r-ta`replemp qa`liplesken ha`m ko`pshilikke
ma`lim bolg`an.
N.Kubro bir qatar Shig`is ma`mleketlerinde jetik dinshunas mutasavvuf sipatinda tanilg`annan keyin ustazi
Ruzbexannin` ko`rsetpesi menen o`z ana watani Xorezmge keldi ha`m meshit(xonahaq) qurip jan`a tariyxatti
agitatsiya qila basladi. Onin` ati Xorezmde a`lle qashan belgili bolg`anliqtan onin` do`geregine ko`plep sha`kirtler
toplana basladi. Olar o`z ustazinan ta`lim alg`annan keyin Kubroviya tariyxatin Shig`istin` ko`plegen
ma`mleketlerine tarqatti.
A`ste-aqirin Kubroviya tariyxati sufizmnin` en` ko`p tarqalg`an tariyxatlarinin` birine aylandi. Bul
ta`liymat tu`rli ma`mleketlerdegi sharayat ha`m imkaniyatlarg`a maslasip rawajlana basladi.
Bekkemleu ushin soraular
q. Êóáðàâèÿ òàðèéõàòûíû4 íåãèçëåðè íåëåðäåí èáàðàò
w. Êóáðàâèÿ òàðèéõàòû íåøèíøè 1ñèðäå ïàéäà áîë2àí
e. Êóáðàâèÿ òàðèéõàòûíäà ê1ìèë èíñàí ì1ñåëåñè