Monqolların gizli tarixi
2
TürkSOY kitabxanası seriyası: 17
AMEA Folklor İnstitutu
Elmi Şurasının
qərarı ilə nəşr edilir
Тürkcə, rusca və almanca nəşrləri əsasında
tərcümə edən və ön sözün müəllifi:
Prof. Dr. Ramiz ƏSKƏR
Redaktor:
AMEA-nın müxbir üzvü,
Prof. Dr. Tofiq HACIYEV
Monqolların gizli tarixi. Bakı, MBM, 2011, 360 s.
(2 xəritə, 1 fotosurət)
Kitabda bəşəriyyətin ən böyük sərkərdələrindən və dövlət xa-
dimlərindən biri, monqol imperiyasının banisi Çingiz xanın həyatı
və fəaliyyəti qələmə alınmışdır. Bu əsər Çingiz xanın şəxsiyyəti,
yürüşləri, bir sıra ölkələri, o cümlədən Türküstanı istila etməsi, türk-
monqol münasibətləri haqqında ilkin mənbə olması baxımından türk
tarixi və türkologiya elmi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Kitab
tarixçi alimlər, mütəxəssislər və geniş oxucu
kütləsi üçün nəzərdə
tutulur.
İSBN: 978-9952-29-041-9
©MBM
©Ramiz Əskər
Мonqolların gizli tarixи
3
İÇİNDƏKİLƏR:
Azərbaycanca nəşrinə ön söz (Ramiz Əskər)..............................5
Giriş:
Monqolların gizli tarixi haqqında araşdırmalara ümumi
bir baxış:
1. Monqol dövrünə dair tarixi qaynaqlar...................................11
2.
Monqolların gizli tarixi və onun nüsxələri ..........................18
3.
Monqolların gizli tarixinin işlənməsi.....................................25
Türkcə tərcüməyə dair işarələr və qısaltmalar ...........................37
Prof. Dr. Erich Haenischin ön sözü.............................................39
Əsərin xülasəsi.............................................................................51
MONQOLLARIN GİZLİ TARİXİ
I. İlk tarix, Təmücinin dünyaya gəlməsi və uşaqlığı...................56
II. Təmücinin gəncliyi, onun tayiçi’utlar
tərəfindən əsir edil-
məsi. Təmücinin kereyitlərdən Oñxanla dostluğu, mərkitlərin
məhv edilməsi..............................................................................76
III. Bozqır savaşları, Təmücinin Çiñgis-kağan ünvanı ilə mon-
qol hökmdarı elan edilməsi .........................................................95
IV. Düşmənlərin Camuxa ətrafında toplanması. Camuxanın
müvəqqəti üstünlüyü və yenilməsi .............................................113
V. Tatarlara qarşı ilk zəfər. Çiñgis-kağanın Oñxanla arasının
dəyməsi........................................................................................129
VI. Xalaxalcit savaşı. Kereyitlərin sonu......................................145
VII. Oñxan və Sañqumun ölümü. Naymanların sonu. Mərkit-
lərin yenilməsi .............................................................................162
VIII. Camuxanın sonu. Çiñgisin «Böyük xan» elan edilməsi.
Hərbi və idari işlərin düzənlənməsi............................................179
IX. Hərbi və idari işlərin düzənlənməsi (davam).
Mühafizə
birliklərinin genişləndirilməsi .....................................................196
Monqolların gizli tarixi
4
X. Keşik və xidmət işlərinin düzənlənməsi. Qarluq və uyğur-
ların könüllü tabe olmaları. Şərq və qərb səfərləri. Şaman Ko-
koçunun öldürülməsi ...................................................................210
XI.Şimali Çinin istilası. Yeddi illik böyük Qərb səfəri. Tür-
küstanın və Rusiyanın zəbt edilməsi ...........................................224
XII. Çiñgis-kağanın ölümü. Ögedeyin seçilməsi.
Qərb səfəri-
nin davam etdirilməsi. Kin dövlətinin ortadan qaldırılması.
Hərbi və idari təşkilatın genişləndirilməsi ..................................242
Prof. Dr. Erich Haenischin açıqlamaları .....................................262
İNDEKS:
a) Dağ adları ................................................................................301
b) Çay adları ................................................................................302
c) Göl adları.................................................................................303
d) Yer adları.................................................................................304
e) Şəhər adları..............................................................................309
f) Şəxs adları................................................................................310
S) Soy, qəbilə, xalq adları ...........................................................333
Ən önəmli qəbilələr və rəisləri haqqında açıqlama.....................340
Şəcərə: Çiñgis-xanın sələfləri......................................................344
Çiñgis-xanın xələfləri ..................................................................344
Xronologiya.................................................................................345
Biblioqrafiya................................................................................348
Monqolların ana yurdunun xəritəsi
Çiñgis-xan dövründə Asiya xəritəsi
Ye Teh-hui
nüsxəsindən bir səhifə örnək