9
Zwlimxan diqqwtlw qarda]\n\n ^z^nw baxd\.
- Qaraxan, yoxsa yenw?
- Ay\n\n-g^n^n^n i[indwdir.
- Yenw a`\r ke[irmir ki?
- Ke[irdi, ke[irmwdi, deywndirmi? Swhwrdwn-ax]amacan qap\da-bacada hwrlwnir, deyir gwzmwk
xeyirdir. Elw bundan hiss elwyirwm ki, qorxur… Nw bilim, g=rwk, qaqa]… ya qismwt!..
Bu son kwlmw — ya qismwt — Qaraxan\n dilindw tamam ba]qa c^r swslwndi. Bu bircw kwlmw ilw dw
yenidwn hwr ]ey dwyi]di. +z^ dw [ox yaman dwyi]di. Sanki wtraf me]wlwrin nwmli xwzwllwrinin soyu`u
s^r^n^b ota`a doldu, azca wvvwl q\zlar\n hwrarwtli yalvar\]lar\ ilw q\z\nan ev birdwn-birw buza d=nd^.
Qaraxan, yoldak\ davran\]\ ilw tamam twzadl\ bir yor`unluqla qarda]\n\ atas\n\n yan\na =t^r^b,
^zg^n add\mlarla hwywtw d^]d^.
Hamilwliyinw g=rw xwcalwtindwn qay\n\n\n g=r^]^nw [\xmay\b, oca`\n yan\nda [=mwlwrwk qazanda nw
isw qar\]d\ran Swriyyw, wrinin nwfwsini be] add\ml\qdan duyub [iyni ^stdwn ona baxd\: “Nw deyir, ay
Qaraxan, yola gwlirmi?”
Qaraxan ^z^n^ yana [evirdi. Hwywtin k^nc-buca`\nda ikibir-^[bir dayan\b, adi vaxtlarda, =z
dediklwri kimi, “bo`azlar\n\n yo`un yerinw sal\b me]wni ba]\na g=t^rwn”, indi isw p\[\lt\ ilw s=hbwt
edwn me]w[ilwr dw bir nwfwr kimi d=n^b ona baxd\lar. Kwrwm May\lovla onun d=vrwsindwki ^[
nwfwrin g=zlwrindwn x^susi maraq oxunurdu:”Nw deyir, yolda] direktor, yola gwlirmi?” Bu sualda
maraq, intizardan ba]qa, hwm dw twwcc^b vard\. G=r^n^r ki, onlar Wziz May\lov kimi bir adam\n
q\z\ndan ^z d=ndwrmwyi he[ c^rw ba]a d^]w bilmirdilwr. “Yolda] direktorun” taleyi Wziz May\lovun
wlindw oldu`u bir vaxtda, Wziz May\lovla daha da yax\nla]maq, s=zbir, dilbir ailw ^zv^ olmaq
wvwzindw onu incitmwk, uzaqla]d\rmaq, bwlkw lap d^]mwn elwmwk? Yox, ba]a d^]w bilmirdilwr.
Mwgwr Qaraxan =z^ ba]a d^]^rd^? Qarda] qarda] u`runda, gwrwk olsa, lap can\n\ da qurban
vermwlidir. “Ax, ay qaqa], bws nw g^nw laz\msan, a swnw qurban olum?!” — deyw Qaraxan yan\b-
yax\ld\. Sifwtindw hiss etdiyi bax\]lara d=zmwyib, hwywtdwn araland\, yer ^z^ ]ehw b^r^nsw dw q\rov
iyi verwn havada nwfwsi bu`lana-bu`lana gwzib-dola]ma`a ba]lad\. Bwlkw Qaraxan zwiflik g=stwrirdi?
Bwlkw ^z^n^ bozartmal\, “b=y^tm^]wm, yetirmi]wm, indi borcumu qaytar” — demwli idi? Yox, nwyi,
nwyi, amma bax bunu bacarmayacaqd\. Belw s=zlwri desw, ancaq qoca deywr. Qaraxan\n wlindwn isw
belw ]eylwr gwlmwz. O, qaqa]\n\ bwlkw =z do`ma balalar\ndan da [ox sevir. Nw ^[^n? Ax\, Zwlimxan
yaran\b-yaranmay\b, hwmi]w onun ^rwyini a`r\d\b. Bwlkw elw buna g=rw bu qwdwr wzizdir? Kim bilir,
d^nyada o qwdwr qwribw sirlwr var ki! X^suswn adamlar! Son vaxtlar Qaraxan he[ kwsdwn ba] a[a
bilmir. +z balalar\ndan, Swriyywdwn, bir dw atas\ndan savay\ ham\ onun ^[^n m^wmmaya d=n^b.
Mwswlwn, Wziz May\lovun, “ipwk xasiyywtli, g^lwr^z, qay`\ke]” Wziz wminin birdwn-birw g=z g=rwsi
d^]mwnw [evrilmwsini nw ilw izah edwswn, necw ba]a d^]wswn? Bunun swbwbi nwdir ax\?.. Wziz wmi
=m^r boyu qulluq adam\ olub, da`da-ba`da gwzib, onun anas\z Z^mr^d^n^ Qaraxan =z qollar\
^st^ndw b=y^d^b. Uzun q\] gecwlwrindw Swriyywsi ilw birgw, Z^mr^d^n be]iyi yan\nda m^rg^ d=y^b,
isti yay gecwlwrindw, bwzwn olub ki, swhwrw qwdwr d=rd-be] kwrw oyan\b, ayaqlar\n\n ucunda o biri
ota`a ke[ib ki, birdwn Z^mr^d yor`an\ twpiklwyib ^st^ndwn atar, [\lpaq qalar, soyuq dwywr. O,
Z^mr^d balan\ =z do`ma balalar\ndan da wziz tutub. Bax, twkcw buna g=rw Wziz wmi =mr^ boyu
10
[al\]sa da onun borcunu qaytara bilmwz. Wlbwttw, Qaraxan bu “borc” haqq\nda he[ bir i]arw dw
vurmur. Ancaq Wziz wmi hwr ]eyi bilir. +z^ deyib ki, “swnin haqq\n-say\n mwnim boynumdad\r,
Qaraxan” Dwfwlwrlw deyib. Indi isw… Yax]\l\`a yamanl\q? Di gwl ba] a[! Bwli, adamlar m^rwkkwb
olublar, [wtin olublar! Qaraxan bu s=zlwri Zwlimxana he[ dw twsad^fi demwdi. Bu, onun qwti fikridir.
Elw qaqa]\n =z^ dw [ox m^rwkkwb cavand\r. Deyir: “Z^mr^d^nlw bizimki tutmaz”. Bws, vaxt\ ilw niyw
tuturdu? Onda cavan idin, indi b=y^m^swn? Ax, qaqa], qaqa]!..
Qaraxan =z^ dw hiss etmwdwn taladan [\x\b, seyrwk, h^nd^r pal\d a`aclar\ aras\nda nw isw qiymwtli
bir ]ey itirmi]twk vurnuxurdu. {wkmwlwrinin burnu ilw tez-tez vurub da`\td\`\ xwzwl me]wdw elw
x\]\lt\ sal\rd\ ki, deywydin, twk bir adam deyil, bir ordu yeriyir.
On add\m aral\da Qaraxan\n ayr\lmaz dostu, ov tulas\ {ap\q qu]twk swssizcw swkirdi. Tula gah
a`aclar\n, kollar\n diblwrini imsilwyir, gah da birdwn oturub twwcc^blw sahibinw bax\rd\.
Nwhaywt, Qaraxan bu mwnas\z gwzintidwn usanm\] kimi yava]\y\b dayand\, havadan nwmlwnib
soyumu] wlini ^z^nw [wkdi, k^rwyini pal\d\n g=vdwsinw s=ykwyib, ay\n do`du`u twrwfw, bu seyrwk
pal\dl\`a nisbwtwn [=kwk yerlwrw g=z gwzdirdi.
Sa`da qara suyun d^ma` duman\, solda isw me]w twswrr^fat idarwsinin tikililwri g=r^n^rd^. Alt\nda
ocaq qalanm\]twk bu`lanan qara suyun duman\ saza`\n istiqamwtindw s^r^nwrwk [=kwkdwki talan\
twn ortadan yar\ya b=lm^]d^. Idarw binas\, wtrafdak\ x\rda tikililwr duman\n i[indw elw bil asta-asta
sa`a do`ru ^z^r, arxada qaralan me]w isw wks istiqamwtdw f\rlan\rd\. Twzwcw qalx\b binan\n dam\na
sanc\lm\] q\rm\z\mt\l ay, duman\n ^zwrindw nazik bir lay\ [whray\ rwngw boyam\]d\. Adama elw
gwlirdi ki, oraya ara-bwrwdw xal-xal sol`unla]m\] [it par[a sal\n\b.
Qar\]\q fikir-xwyal vw [a]q\nl\q i[indw dayanm\] Qaraxan birdwn g^l^ms^nd^. Bu me]wdw ya]ayan
u]aqlar\n vw cavanlar\n dilindw gwzwn wfsanwyw g=rw, gecwlwr qara sudan [\xan [\lpaq pwrilwr hwmin
“[it par[an\n” ^st^ndw oturub, =z uzun sa[lar\n\ daray\rd\lar. Ay batmam\] h=r^klwrinin dola]\`\n\
a[a bilmwywnlwr sws-swsw verib a`la]\rd\lar, a[anlar isw, par[an\n bir twrwfindw oyna]\b g^l^]^rd^lwr.
Hadiswlwrlw dolu q\rx ikinci ildw analar\ Q\zyetwr =lwndwn sonra Zwlimxan yuxusuzluq tapm\]d\.
Qaraxan onu quca`\na g=t^r^b me]w i[indw, qara suyun il\q duman\ aras\nda gwzdirw-gwzdirw, =z
“qov`al\-qall\ qaqa]\n\” ovundurub yat\rmaq ^[^n vasitwlwr axtaranda, a`la]an-g^l^]wn pwrilwr
haqq\nda wfsanwn\ dw s=ylwmi]di. D=rd il bundan wvvwl, universitetin ikinci kursunda oxuyarkwn
qarda]\ =z nazikcw hekaywlwr kitab\ ilw b^t^n May\lovlar\ sevindirwndw isw o, hwmin wfsanwn\ bu
kitab\n swhifwlwrindw g=rm^]d^. O vaxt, ywni kitab[a [\xanda Qaraxan\n sevincinin hwddi-h^dudu
yox idi. Dostu-tan\]\ [a`\r\b hwtta b=y^k ]adl\q mwclisi d^zwltmwk istwyirdi. “Bu bizim qan\m\zda
var, qan\m\zda! Yaz\q anam elw anadangwlmw ]air idi, hwr ota, hwr [i[wyw bir s=z qo]urdu,
qafiywynwn dan\]\rd\. “G^nw baxan g^nw baxar, dibindwn sular axar, o`lum bir dw Swriyywni vursa,
anas\n\ yand\r\b-yaxar”. Anam\n s=zlwridir! Mwn =mr^mdw bircw dwfw bizim Swriyywyw wl
qald\rm\]d\m, belw, barma`\m\n ucuynan vurmu]dum. Anam da, mwnim onsuz da yum]aq ^rwyimi
yum]altmaqdan =tr^ s=z qo]mu]du” — deyw Qaraxan =z^nwmwxsus hwrarwtilw arams\z =twrwk,
qarda]\n\n kitab[as\n\n he[ dw twsad^fi olmad\`\n\ s^but etmwyw [al\]\rd\. Lakin Zwlimxan onun
^midini q\rd\. “Sws-k^y salmaq deyil, Qaraxan, bu mwnim wvvwlinci-ax\r\nc\ kitab[amd\r”, — dedi.
“Nw dan\]\rsan, necw ywni wvvwlinci-ax\r\nc\! Ax\ swn wmwlli-ba]l\ yaz\rsan, ay qaqa], qurban\n olum!”
“Yox, Qaraxan”. “W]i, necw ywni yox, niyw yox, nw ^[^n yox?” — deyw b=y^k qarda] az qala