İmamların siması tarix guşəsində
.....................................................................................................................
166
ailəsi ilə əlaqə saxlamağa, yaxud onlardan bir şey soruşmağa heç kəsin cürəti
yoxdur. Əgər mamın adı bəlli olarsa, onda o, hökumət tərəfindən axtarışda
olar...»
1
b. Və killə ri (nümayə ndə lə ri) idarə etmə k
Qeyd etdiyimiz kimi mam Məhdinin (ə) qeyb dövründə müxtəlif
yerlərdəki nümayəndələri şiə mərkəzlərində fəaliyyət göstərirdilər. Bu
nümayəndələrin onuncu və on birinci mamın dövründə əsasən, birinci (əsas)
nümayəndənin vasitəsilə mamlarla əlaqə saxlamasına baxmayaraq, onlar
mamın özü ilə də bilavasitə əlaqə saxlaya bilirdilər. Kiçik qeyb dövründə isə
bu nümayəndələrin on ikinci mamla bilavasitə əlaqəsi tamamilə kəsilir,
onlar da məcbur olub mamın xüsusi nümayəndəsinin nəzarəti altında
fəaliyyət göstərməli olurlar. Belə ki, onlar mam Məhdiyə (ə) çatacaq
məktub, sual və şəri vergiləri mamın xüsusi nümayəndəsinin vasitəsilə ona
çatdırırdılar.
c. mama (ə ) mə xsus olan dini vergilə rin toplanıb paylanması
mam Məhdinin (ə) xüsusi naiblərinin hər biri öz növbəsində şiələrdən
mama məxsus olan ( mama çatacaq) dini vergiləri bilavasitə, yaxud da yerli
nümayəndələrin vasitəsilə təhvil alıb bir yolla mamın özünə çatdırır, ya da
mamın göstərişi ilə lazımi yerlərə xərcləyirdilər.
mam Həsən Əskərinin (ə) şəhid olduğu ilk günlərdə Qum və ranın başqa
şə
hərlərindən vergini vermək üçün bir qrup Samirraya gəldi. Amma öz
həmvətənlilərinin topladığı vergini mama təhvil verə bilmədilər. Məcbur
olub öz ölkələrinə qayıtmaq məqsədilə Samirradan çıxdılar. Samirradan
kənarda mam Məhdinin (ə) gizli qasidi yetişib onları mamın hüzuruna
apardı. mam pulları təhvil aldıqdan sonra buyurdu: “Bundan sonra
Samirraya heç nə gətirməyin. Mən Bağdadda bir nəfər təyin edərəm, siz də
pulları ona verərsiniz. Bütün məktubları da ona çatdıraram.”
2
Bu hadisədən sonra mam Məhdi (ə) Osman ibn Səidi xüsusi nümayəndə
təyin edir, o da Bağdadda öz vəzifəsini yerinə yetirməyə başlayır.
1
Ə l-ğ eybə , sə h.219 və 246
2
Kə malə d-din, sə h.476-479
.............................................................................................................
İmamların siması tarix guşəsində
167
d. Fiqhi sual və ə qidə vi müş külata cavab vermə k
mam Məhdinin (ə) xüsusi nümayəndələrinin fəaliyyəti təkcə qeyd
etdiyimiz bəndlərlə qurtarmır. Onlar eyni zamanda müxtəlif şəri və fiqhi
sullara cavab verir, əqidəvi müşkülatı həll edir və müxaliflərin irəli sürdüyü
ş
übhələri aradan qaldırırdılar. Beləliklə də, onlar şiə əqidəsinin zəifləməsinin
qarşısını alırdılar. mamın xüsusi nümayəndələri bu vəzifələri o Həzrətin
təlimindən istifadə edərək öz yüksək elmləri sayəsində layiqincəsinə yerinə
yetirirdilər. Bu nümayəndələrin həyatına qısa bir baxış onların bu sahədəki
səy və uğurlarını çox yaxşı şəkildə oxucuya çatdırır. Onlar bir tərəfdən
mamın olmamasına dair yürüdülmüş iddiaları dəf edir, bu yolda bəzi vaxtlar
məcbur olub mamla gizli əlaqələrinin üstünü açır, bəzi vaxtlar isə bu barədə
mamdan məktub gələrək o Həzrətin özü onların köməyinə gəlirdi.
1
Digər tərəfdən də, şiələrin müxtəlif şəri və fiqhi suallarını mama
göndərib onların cavabını öyrənir, sonra da camaata çatdırırdılar. Nümunə
olaraq mamın Məhəmməd ibn Osmana yazdığı və onda shaq ibn Yəqubun
suallarına cavab verdiyi məktubu qeyd etmək olar. Həmçinin, mamın Qum
camaatının nümayəndəsi Məhəmməd ibn Abdullah ibn Cəfər Himyərinin
suallarına verdiyi geniş məktubu da qeyd etmək olar.
2
Qeyd etdiklərimizdən əlavə, bəzi vaxtlar xüsusi nümayəndələr
müxaliflərlə elmi mübahisələr edib onları məhkum edir və verdikləri
cavabların mamdan öyrəndiklərini təkid edirdilər. Məsələn, Hüseyn ibn Ruh
bir mübahisə zamanı mam Hüseynin (ə) şəhadətinə dair şübhə irəli sürmüş
bir müxalifə çox gözəl cavab verir. Bildirirdi ki, eşitdiklərinin hamısı Allahın
hüccətinin ( mam Məhdinin (ə)) buyurduqlarıdır.”
3
e. mamın (ə ) naibi olmağ ını yalandan iddia edə nlə rlə mübarizə
Kiçik qeyb dövründə özlərini yalandan mamın xüsusi nümayəndəsi
adlandıran şəxslər də meydana çıxır. Onlar mama məxsus olan əmlakı yersiz
istifadə edir, fiqhi və əqidəvi məsələlərdə azdırıcı və həqiqətdənkənar sözlər
deyirdilər. Belə olduqda mamın xüsusi nümayəndələri mamın öz göstərişi
1
Ə
l-ğ eybə , sə h.176-177
2
Ə
l-ğ eybə , sə h.229-236
3
Ə
l-ğ eybə , sə h.198-199
İmamların siması tarix guşəsində
.....................................................................................................................
168
ilə onlarla mübarizə etməyə başladılar. Bəzi vaxtlar onların qeyri-məqbul və
lənətlənmələrinə dair mamdan məktublar da gəlirdi. Əbu Məhəmməd Şərii,
Məhəmməd ibn Nəsir Nümeyri, Əhməd ibn Hilal Kərxi, Əbu Tahir
Məhəmməd ibn Əli ibn Bilal, Hüseyn ibn Mənsur Həllac və Məhəmməd ibn
Şə
lməğani bu cür şəxslərdən olmuşlar.
1
Şə
lməğani əvvəllər şiə fəqihlərindən olmuşdur. Lakin sonradan yolunu
azıb ifrat dərəcəsinə vararaq küfri iddialar irəli sürmüşdür. O cümlədən
“Ruhun başqa bədənə keçməsi” nəzəriyyəsinə təkid edərək deyirdi ki,
Peyğəmbərin (s) ruhu (ikinci nümayəndə) Məhəmməd ibn Osmanın, mam
Ə
linin (ə) ruhu (üçüncü nümayəndə) Hüseyn ibn Ruhun, xanım Fatimeyi-
Zəhranın (səlamullahi əleyha) ruhu isə Məhəmməd ibn Osmanın qızı Ümmü-
Külsümün bədəninə keçmişdir. Hüseyn ibn Ruh onun bu fikrini kafirlik
ə
qidəsi hesab etmiş, onu məsihilərin əqidələrindən sayaraq Şəlməğaninin
batil fikirlərini öz tayfası arasında ifşa edərək onu rüsvay edir. Şəlməğaninin
ziyankar təbliğatı nəticəsində hicrətin üç yüz on ikinci ilinin zilhiccə ayında
mam Məhdidən (ə) onun kafir və mürtəd (dindən çıxmış) olması haqqında
Hüseyn ibn Ruha bir məktub gəlir. Nəhayət, hicrətin 323-cü ilində
Şə
lməğani öldürülür.
2
Böyük qeyb dövrü
Dördüncü naibin ölməsi ilə mam Məhdinin (ə) böyük qeyb dövrü
başlayır. Bu dövrdə müctəhidlik səlahiyyətinə malik olan alimlər mamın
ümumi nümayəndələri hesab olunur. Ötən səhifələrdə qeyd etdik ki, xüsusi
nümayəndə o idi ki, mam Məhdi (ə) özü müəyyən bir şəxsi nümayəndə
təyin edir, ancaq ümumi nümayəndə o idi ki, mam nümayəndə üçün lazım
olan ümumi şəraiti deyir və bütün dövrlər boyu həmin şəraitə malik olan
şə
xslər (alimlər) də, mamın nümayəndəsi olaraq şiələrin dini və dünyəvi
işlərdə müraciət obyektinə çevrilir. Məsum mamlar, xüsusən də, mam
Məhdinin (ə) özü bir çox rəvayətlərdə bu şəraiti müəyyənləşdirmiş və
müsəlmanları böyük qeyb dövründə həmin şəraitə malik olan alimlərə
müraciət edərək onlara tabe olmağı əmr etmişdir. ndi həmin rəvayətlərdən
ikisini oxucuların nəzərinə çatdırırıq:
1
Ə
l-ğeybə, səh.244
2
Ə
l-ğeybə, səh.248-254
.............................................................................................................
İmamların siması tarix guşəsində
169
1) Ömər ibn Hənzələ deyir: “ mam Sadiqdən (ə) soruşdum ki, əgər iki
nəfər şiənin borc, yaxud irs məsələsində mübahisələri olsa, bu məsələni
aydınlaşdırmaq üçün dövlət qazısına müraciət edə bilərmi? mam buyurdu:
“Haqla batili ayırd etmək üçün onlara (dövlət qazılarına) müraciət edən şəxs
həqiqətdə zalıma müraciət etmiş olur. Onun hökmü ilə əlinə gələn bütün
ş
eylər hətta onun öz haqqı da olsa belə, haramdır. Çünki onu zalımın hökmü
ilə ələ gətirmişdir. Halbuki, Allah-taala zalıma müraciət etməyi qadağan
edərək buyurmuşdur: “Onlar zalım məhkəməsinə müraciət etmək istəyirlər.
Halbuki, onlara zalıma müraciət etməmələri əmr olunmuşdur.” (Nisa surəsi,
ayə.60) Soruşdum ki, bəs onda nə etsinlər? mam buyurdu: “Fikir
verməlidilər ki, bizim rəvayətlərimizi kim söyləmişsə, halal-haramımıza
nəzər salıb hökmləri tanımışsa, onu hakim təyin etməlidirlər. Çünki mən onu
sizin üçün hakim təyin etmişəm. Əgər o, bizim buyurduğumuza əsasən hökm
versə, lakin kimsə onun hökmünü qəbul etməsə, Allahın hökmünü yüngül
tutmuş və bizi inkar etmişdir. Bizi inkar edən isə Allahı inkar etmişdir. Bu
isə eynilə Allaha şərik qoşmağa bənzər...”
1
mam Sadiqin (ə) bu əmri ümumi bir əmr olub bütün müctəhidlik
səlahiyyətinə malik olan alimlərə şamil olur. Əgər mam Sadiq (ə) kiçik bir
məsələdə mübahisə yaranarkən onun həllində zalım hakimə müraciət etməyə
razı deyilsə, şübhəsiz ki, müsəlmanların digər işlərinə də zalımların nəzarət
etməsinə razı olmaz. Buna görə də, o Həzrət bu kimi işləri ədalətli şiə
müctəhidlərinin öhdəsinə buraxmışdır.
2) shaq ibn Yəqub deyir: “( kinci nümayəndə) Məhəmməd ibn
Osmandan məktubumu mam Məhdiyə (ə) çatdırmasını istədim. Məktubda
qarşılaşdığım çətin məsələləri yazmışdım. mam məktuba öz xətti ilə cavab
yazmışdı. Yazdığım məsələlərdən biri də bu idi ki, (böyük) qeyb dövründə
mübahisəli məsələlərdə kimə müraciət edək? mam sualımın cavabında belə
yazmışdı: “Qarşılaşdığınız məsələlərdə bizim hədisləri söyləyənlərə müraciət
edin. Onlar mənim sizə olan hüccətim, mən isə Allahın (sizə olan)
hüccətiyəm.”
2
1
Usuli-Kafi, c.1, səh.67
2
Ə
l-ğeybə, səh.177
İmamların siması tarix guşəsində
.....................................................................................................................
170
mamın qeyb dövründə olmasının faydaları
Bəzən sual olunur ki, mamın qeyb dövründə olmasının nə kimi faydası
var? Başqa sözlə desək, mamın qeyb dövründə yaşaması bir rəhbər kimi
ümumi həyat tərzi deyil, xüsusi yaşayışdır. Belə olduğu halda, onun
müqəddəs vücudunun ümumi müsəlmanlar üçün nə kimi xeyri ola bilər və
camaat ondan nə kimi istifadələr edə bilər?
Cavab verməkdən öncə nəzərə almaq lazımdır ki, mamın qeybdə olması
heç də o demək deyildir ki, o Həzrətin vücudu görünməz bir ruha, yaxud
görünməz bir dalğaya və bu kimi şeylərə çevrilmişdir. Əksinə, o da təbii
həyat sürür, sadəcə olaraq onun ömrü uzundur. O Həzrət camaat arasında,
cəmiyyət içərisindədir, müxtəlif yerlərdə yaşayır, lakin naməlum şəkildə.
Naməlum olmaqla görünməz olmaq arasında isə (yerdən göyə qədər) fərq
vardır. mam Sadiq (ə) buyurardı ki, camaat öz mamını itirəcək, o, həcc
mövsümü zamanı ziyarətə gələrək camaatı görər, camaat isə onu görməz.
1
Lakin verilmiş sualın cavabında mamın (ə) qeyb dövründəki faydalarını
aşağıda qeyd etdiyimiz bir neçə mövzuda izah etmək olar:
1. Gizli Günəş
mamın (ə) qeyb dövründə müqəddəs vücudu buludun arxasındakı günəşə
bənzər. Günəşin canlı aləmin inkişafında misilsiz xidməti onun bilavasitə
təbiətə işıq verdiyi vaxta aiddir. Lakin onun istilik vermə, bitkilərin açılması
və yetişməsi, həyat üçün lazım olan enerji istehsalı, ağacların bəhrə verməsi,
güllərin açılması kimi işlərdə təsiri bulud arxasında olarkən də özünü
göstərir. mamın qeyb pərdəsi arxasında olarkən mənəvi şüasının da bir sıra
təsirləri vardır ki, təlim-tərbiyənin və bilavasitə rəhbərlik etməsinin
dayanması onun vücudunun fəlsəfəsini aşkar edir.
Həzrət Məhdinin (ə) özü də bu məsələ üzərində çox təkid etmişdir. O
Həzrət shaq ibn Yəqubun yazdığı suala cavab verərək buyurmuşdur:
“Camaatın məndən istifadə etməsi eynilə bulud arxasında gizlənmiş
günəşdən istifadə etmələri kimidir.”
2
1
Usuli-Kafi, c.1, sə h.338
2
Ə
l-ğ eybə , sə h.177
.............................................................................................................
İmamların siması tarix guşəsində
171
2. Dünyanın döyünə n ürə yi
mamət mövzusuna dair rəvayət olunmuş hədislərə və eləcə də, alimlərin
gətirdiyi sübutlara əsasən, mam dünyanın ürəyidir. Dünya bütün əzəmətilə
ona bağlıdır. mam varlıq aləminin qəlbi, dünyanın mərkəzi və Allahla
məxluqat arasında bir vasitədir. Buna görə də, onun açıqda olması ilə qeybdə
olmasının heç bir fərqi yoxdur. Lakin o, dünyada olmazsa bütün aləm bir-
birinə dəyər. mam Sadiqin (ə) dili ilə desək “Əgər yer üzü (bir an) mamsız
qalsa, öz sakinlərini kamına çəkər.”
1
3. Allah dinini qorumaq
Ə
mirəl-möminin Həzrət Əli (ə) lahi bir rəhbərin olmasının zərurətini
vurğuladığı çıxışlarından birində buyurur: “ lahi, həqiqətən də belədir, yer
üzü heç vaxt zühur edəcək və Allahın hüccəti olan bir şəxssiz olmamışdır.
stər həmin şəxs aşkarda olsun, istərsə də qeybdə. Bu, ona görədir ki, açıq-
aşkar lahi sübutlar itib batmasın...”
2
Hər hansı bir mühüm müəssisədə həmin idarənin sənədlərini oğrudan,
yanğından və bu kimi hadisələrdən qorumaq məqsədilə seyflər qoyulur.
mamın qəlbi və böyük ruhu da səmavi təlimləri ilk nazil olduğu gün kimi
gözləmək məqsədilə lahi qayda-qanunları qoruyub saxlamaq üçün bir
seyfdir.
3
4. Ümid vermə k
ctimai və fərdi həyatda ümidin müsbət rolu heç kəsə gizlin deyildir.
Xüsusilə döyüş meydanında bir komandirin öz adamlarına və ya bir rəhbərin
öz xalqına verdiyi ümidin faydası danılmazdır.
Nə qədər ki, bir ordu, yaxud bir cəmiyyətin başçısı sağdır, bu onların
ruhiyyəsinin artmasına səbəb olur. Hətta başçı səfərdə, yaxud ölüm yatağında
olsa belə, yenə də ordu və cəmiyyət fəaliyyətdə olur. Lakin onun ölüm xəbəri
bütün ordunu, cəmiyyəti ruhiyyədən salır. Şiə məzhəbi sağ qalmış mama
olan əqidəsinə görə onu öz aralarında görməsə də, özünü başçısız hiss etmir.
1
Usuli-Kafi, c.1, sə h.179
2
Ə
l-mə naqib, sə h.264
3
Mə hdinin böyük inqilabı kitabı, sə h.255-256
İmamların siması tarix guşəsində
.....................................................................................................................
172
Təbii ki, bu əqidə qəlblərdə ümid işığını saxlamaqda və camaatı özlərinə
yetişib böyük bir ümumdünya qiyamına hazırlaşmaqda öz təsirini kamil
şə
kildə göstərir.
.............................................................................................................
İmamların siması tarix guşəsində
173
MÜNDƏR CAT
Ə
M RƏL-MÖM N N ƏL BN ƏBUTAL B (Ə)................................. 6
MAM HƏSƏN MÜCTƏBA (Ə) ........................................................ 20
MAM HÜSEYN (ə) ........................................................................... 34
MAM ZEYNÜL-AB D N (Ə) ........................................................... 52
MAM MƏHƏMMƏD
BAQ R (Ə) .................................................... 66
MAM CƏFƏR SAD Q (Ə) ................................................................ 82
MAM MUSEY -KAZ M (Ə) ............................................................. 95
MAM RZA (Ə) ................................................................................ 109
MAM MƏHƏMMƏD TƏQ (Ə) ..................................................... 123
İmamların siması tarix guşəsində
.....................................................................................................................
174
MAM ƏL YYƏN NƏQ (Ə) ........................................................... 123
MAM HƏSƏN ƏSKƏR ................................................................. 146
MAM MƏHD (ƏC.) ....................................................................... 158
Dostları ilə paylaş: |