24
Cədvəl 1
Element
Yer qabığı
Torpaq
Dəniz suyu
Bitkilər
Heyvanlar
1
2
3
4
5
6
0
49,4
49,0
85,82
70
62,4
Si
27,6
33,0
5
10
-5
0,15
1
10
-5
Al
7,45
7,2
1
10
-6
0,02
1
10
-5
Fe
5,0
3,8
5
10
-6
0,02
0,01
C
0,15
2,0
0,002
18
21
Ca
3,5
1,37
0,04
0,3
1,9
K
2,5
1,36
0,038
0,3
0,27
Na
2,6
0,63
1,06
0,02
0,1
Mg
2,0
0,6
0,14
0,07
0,03
Ti
0,6
0,46
1
10
-7
1
10
-7
1
10
-6
N
0,02
0,1
1
10
-5
0,3
3,1
H
1,0
-
10,72
10
9,7
P
0,08
0,08
5
10
-6
0,07
0,95
S
0,05
0,05
0,09
0,05
0,16
Mn
0,09
0,085
4
10
-7
1
10
-3
1
10
-5
Zr
0,04
0,62
-
5
10
-4
-
Sr
0,04
0,03
1
10
-3
1
10
-4
1
10
-3
Ba
0,04
0,04
5
10
-6
1
10
-4
1
10
-3
Ce
0,02
0,02
5
10
-7
-
1
10
-6
Cr
0,02
0,019
-
5
10
-4
1
10
-5
F
0,027
0,02
1
10
-4
1
10
-5
1
10
-5
V
0,03
0,01
5
10
-8
1
10
-4
1
10
-5
Cl
0,048
0,01
1,89
1
10
-2
0,08
Rb
0,03
5
10
-8
2
10
-5
5
10
-4
1
10
-5
Zn
5
10
-8
5
10
-8
5
10
-6
3
10
-4
1
10
-3
Ni
1
10
-2
5
10
-8
3
10
-7
5
10
-5
1
10
-6
Cu
1
10
-2
2
10
-8
2
10
-6
2
10
-4
1
10
-4
Co
4
10
-3
1
10
-3
1
10
-7
2
10
-5
1
10
-6
Li
6,5
10
-3
3
10
-3
1,5
10
-5
1
10
-5
1
10
-4
Pb
1,5
10
-4
5
10
-4
5
10
-7
1
10
-5
1
10
-6
B
3
10
-4
5
10
-4
5
10
-4
1
10
-4
1
10
-5
J
3
10
-5
5
10
-4
1
10
-6
1
10
-5
1
10
-5
Mo
1,5
10
-2
3
10
-4
1
10
-7
2
10
-5
1
10
-6
As
5
10
-4
4
10
-4
1,5
10
-6
3
10
-5
1
10
-5
Br
1,5
10
-4
2
10
-4
7
10
-3
-
1
10
-4
Cd
5
10
-5
5
10
-6
-
1
10
-6
1
10
-4
25
1
2
3
4
5
6
Th
1
10
-3
6
10
-4
4
10
-8
6
10
-4
1
10
-7
W
-
1
10
-4
-
-
-
U
2
10
-4
1
10
-4
2
10
-7
-
1
10
-8
Se
6
10
-5
1
10
-6
4
10
-7
1
10
-7
-
Bi
1,7
10
-6
2
10
-8
2
10
-8
-
2
10
-6
Hg
7
10
-6
1
10
-6
3
10
-9
1
10
-7
1
10
-7
Ag
1
10
-5
-
1
10
-9
-
3
10
-5
Au
5
10
-7
-
4
10
-10
-
1
10
-7
Ra
2
10
-10
8
10
-11
1
10
-14
1
10
-14
1
10
-12
1-ci cədvəldən göründüyü kimi canlı orqanizmlərdə faiz miqdarı
çox olan elementlər yüngül elementlər olub dövrü sistemin ilk 3
dövründə yerləşir. Yüngül elementlərdən əmələ gəlmə canlıların
yüksək hərəkət aktivliyi üçün əsas şərtdir ki, bu da onların üzvi aləmdə
yaşamağının əsas kriteriiyalarından biridir.
Altı element – C, H, O, N, P, S canlı varlığın əsas komponentlərini
əmələ gətirdiyi üçün bunlara orqanogen elementləri deyilir. Sonrakı
fəsillərdə onların təbiətdə dövranı ilə yanaşı əsas funksiyaları da
veriləcəkdir. Bu altı elementin orqanizmdə faiz miqdarı 97,4% təşkil
edir.
Kimyəvi elementlər orqanizmdə faiz miqdarına görə makro-(çox)
və mikro-(az) elementlərinə ayrılırlar.
Makroelementlər o elementlərdir ki, onların orqanizmdə faiz
miqdarı 10
-2
%-dən çoxdur. Onlardan O(62%), C (21%), H (10%), N
(3), Ca (2%), P (1%), K (0,23%), S (0,16%), Cl (0,1%), Na (0,08%),
Mg (0,027%).
Makroelementlər özlüyündə iki yarım qrupa bölünür: C, H, O, N, P,
S elementlərindən bioloji molekullar: zülallar, nuklein turşuları,
lipidlər, sulu karbonlar və s. əmələ gəlmişdir. Digər 5 makro
elementlər ikinci yarım qrupa daxil olaraq, onların orqanizmdə rolu
dəqiq tədqiqatlarla ətraflı öyrənilmişdir.
Mikroelementləri o elementlər təşkil edir ki, onların canlı
varlıqlarda faiz miqdarı 10
-3
%-dən azdır. Bunlar J, Cu, As, F, Br, Sr,
Ba, Co və s-dir.
Bundan başqa orqanizmdə rast gəlinən bir sıra elementlər Hg, Au,
U, Th, Ra və başqaları, faiz miqdarına görə çox az olub (1
10
-5
%)
müəyyən
bioloji
proseslərdə
iştirak
edirlər
və
onlar
ultramikroelementlər adlanırlar.
Dostları ilə paylaş: |