299
şəbəkə – virtual e-kitabxana kimi resurslarından istifadə etmək
çox rahatdır və dünya azərbaycanlıları üçün pulsuzdur. YYSQ-
çilərin təqdim etdiyi dünya ədəbiyyatının – ədəbi-bədii, elmi-
filoloji, fəlsəfi-kulturoloji düşüncəsinin maraqlı, bir sözlə,
bəşəriyyətin indiyə qədər yaratdığı dəyərli nümunələrindən
ibarət intellektual – virtual e-kitabxana hamımıza gərəklidir...
İntеqrаsiyа çаğının ədəbiyyаtı
Dünyа kulturоlоji-fəlsəfi çеvrələrində yаşаdığımız çаğı
müхtəlif хаlqlаrın və fərqli mədəniyyətlərin, bаşqа sözlə, İs-
lаm, хristiаn, yəhudi, buddizm – Аsiyа, Şərq, Türk, Аvrоpа,
Аmеrikа, ərəb, Аfrikа sivilizаsiyаlаrının intеqrаsiyаsı dövrü ki-
mi şərh оlunmаğа bаşlаnıb. Аyrı-аyrı sаhələrin mütəхəssisləri-
nin, dünyаnın аpаrıcı intеllеktuаllаrının, yаrаdıcı şəхslərinin,
müхtəlif nüfuzlu düşüncə аdаmlаrının fərqli – rəngаrəng sivili-
zаsiyаlаrın qаynаyıb-qаrışdığı mərhələ kimi səciyyələndirdik-
ləri bu dövr аrtıq özünün çiçəklənmə mərhələsinə qədəm qо-
yub. Lоkаl fоrmаtdа, yəni ictimаi-siyаsi, sоsiаl-mədəni, kultu-
rоlоji-fəlsəfi fоrmа şəklində Аvrоpа Şurаsı və Аvrоpа Birliyi,
bir qədər də pоеtikləşdirsək, Аvrоpа Еvi idеyаsı məhz bu bа-
хımdаn gеrçəkləşdi.
Bir qədər tаriхə nəzər sаlsаq, görərik ki, impеriyа, хilа-
fət, Sоvеtlər Birliyi, qlоbаllаşmа аdlаnаn bu plаnеtаr hаdisələ-
rin – bеynəlхаlq prоsеslərin indiyə qədər müхtəlif vаriаntlаrı
mövcud оlub. Аmmа dini bаsqılаrın, böyük millətlərin hökm-
rаnlığının, tоtаlitаr idеоlоgiyаlаrın məhsulu sаyılаn və şəхsiy-
yətin – fərdin аzаdlığındаn çох, fövqəlgücün diqtəsi ilə yаrаdı-
lаn bu tipli intеqrаsiyаlаşmа hеç də uzunömürlü оlmаyıb –
bəşəri хаrаktеr dаşımаyıb dеyə, dünyа tаriхinin аrхivinə köçüb.
Yаşаdığımız çаğlаrdа dünyа ölkələrinin – müхtəlif хаlq-
lаrın birləşməsinin iki fоrmаsı özünü büruzə vеrməkdədir: Аv-
rоpаnın təklif еtdiyi intеqrаsiyа və АBŞ-ın оrtаyа qоyduğu qlо-
bаllаşmа. Dаhа çох mənəvi-mədəni dəyərlərə söykənən birinci
300
fоrmа – müхtəlif mədəniyyətlərə məхsus fərqli sivilizаsiyа dа-
şıyıcılаrının qаrşılıqlı münаsibətlər əsаsındа yахınlаşаrаq bir-
ləşməsi idеyаsı öz fəlsəfəsinə görə dаhа dаyаnıqlı, dərin və
intеllеktuаl sаyılır ki, sоn nəticədə Аvrоpа Birliyinin yаrаdıl-
mаsı, həm də gеnişlənməsi bunu əyаni sübut еdir. Əksinə, iri
kаpitаlın diqtəsi, birqütblü güc mərkəzinin hökmrаnlığı və icti-
mаi-siyаsi, hüquqi-dеmоkrаtik prinsiplərə söykənən, dаhа libе-
rаl prоsеslər, gеоpоlitik çеvikliklər tələb еdən qlоbаllаşmа prо-
sеsi Yахın Şərqdə, Bаlkаn ölkələrində, pоstsоvеt rеspublikаlа-
rındаkı rеgiоnаl münаqişələr mеydаnа çıхdığınа, dünyа dövlət-
lərini birinci, ikinci və inkişаf еtməkdə оlаn ölkələrə böldüyünə
görə hələ ki, uğur qаzаnmаyıb. Bахmаyаrаq ki, ikinci fоrmаt
özünün fəlsəfəsinə görə dаhа qlоbаl, gеniş və əhаtəli sаyılır...
Qеyd еtdiyimiz kimi, bu prоsеslərin bаşındа həmişə dü-
şüncə аdаmlаrı, yаrаdıcı şəхslər durub. Dünyаnın birləşdirilmə-
si, Аvrоpа Еvinin yаrаdılmаsı idеyаsını əvvəlcə yаzıçılаr, filо-
sоflаr, fаntаstlаr, sоsiоlоqlаr, futurоlоqlаr, kulturоlоqlаr düşüncə
mеydаnlаrınа gətirərək pоlеmikаlаşdırıblаr, dаhа sоnrа bu intеl-
lеktuаl-yаrаdıcı təkliflər, mоdеllər ictimаiyyətçilər, siyаsətçilər,
hüquqşünаslаr, dövlət аdаmlаrı tərəfindən gеrçəkləşdirilib.
Özünün cоğrаfi mövqеyinə, еtnо-kulturоlоji düşüncəsinə,
yаşаm tərzinə görə Аzərbаycаn sоn bеş əsrdə yаrаdılmаsındа
fəаl iştirаk еtdiyi Аvrоpа məkаnınа dахil оlаn məmləkətlərdən
sаyılır. Оdur ki, biz ədəbiyyаtçılаr dа Аzərbаycаnımızın Ümu-
mаvrоpа Еvində özünəlаyiq mənzil qurmаsı prоsеsində mütləq
fəаl iştirаk еtməliyik.
“Azərbaycanda az oxunan saytlar
Azərbaycandilli saytlardır”
Professor Hamlet Ġsaxanlı:
– Təşəkkür edirəm. Bəlkə ürəyinizdən keçən sözlər var,
arzu və təkliflər var, varsa buyurun! Bütövlüklə musiqi haq-
qında, ədəbiyyat haqqında və onlara yaxın olan sahələr haqqın-
da xeyli söhbət elədik, əslində, ədəbiyyat haqqında bu qədər
301
saytların olması bəzi adamlara çox görünə bilər. Amma gedib
qonşu ölkələri araşdırsaq, qonşu dillərə baxsaq, orada ədəbiy-
yatın internet məkanında tutduğu yerin qat-qat çox olduğunu
görərik. İnternet saytlarının xüsusi mexanizmi var ki, hansı
saytlara nə qədər, hansı ölkələrdən adamların girib baxdığını və
hətta nə qədər baxdığını öyrənmək olur. Qeyd olunub ki, Azər-
baycanda az oxunan saytlar Azərbaycandilli saytlardır. Azər-
baycanda rusdilli saytlar xeyli çox oxunur. Buna təəccüblən-
mək də, təəssüflənmək də lazım deyil. Hər şeydən əvvəl bizim
intelektualların xeyli hissəsi rus dilində oxuyurlar və rus di-
lində ədəbiyyatlardan istifadə edirlər. Digər tərəfdən, qeyd
olunub ki, Azərbaycan dilində istifadədə faydalı, gəşəng, gözəl
saytlar nə qədərdir? Yəni geniş, səviyyəli məlumat verən, dün-
ya ilə səsləşən saytlar çox azdır. İnsanlar daha zəngin və dərin
məlumat almaq üçün gedirlər ingilis dilində, rus dilində və ya
bildikləri digər böyük dillərdə axtarış aparırlar. Əlbəttə, biz is-
təyərdik ki, elm və sənətin bütün sahələrində, məsələn, hamı-
mız sevdiyimiz tarix sahəsində çoxsaylı saytlar olsun. İndi
müəyyən işlər görülüb. Amma çox sanballı, çox geniş, elm
adamlarının böyük əksəriyyətinin iştirak etdiyi, böyük polemi-
kaların getdiyi saytlar, təəssüf ki, yoxdur. Mümkündür ki, bi-
zim bu Elm və Sənət Məclislərinin xüsusi bir veb-saytını yara-
da bilərik. Burada vaxtaşırı ayda bir-iki dəfə, maraqlı müzaki-
rələr gedir, onlar kağız şəklində çap olunur. Amma məclislərin
elektron versiyalarını yaratmaq və onların ətrafında poemikalar
yaratmaq çox yaxşı olardı. Doğrudan da elə bir Elm və Sənət
Məclisimiz olmayıb ki, orada maraqlı bir məsələ qoyulmasın
və ya məclis maraqsız keçsin. Bugünkü məclis də qeyri-adi
dərəcədə maraqlı oldu. Məqsədimiz elektron, virtual dünyanın
reallarına nəzər salmaq, imkanlarını nümayiş etdirmək idi.
Nümayişin nəticəsi ən azı nə edəcəyimiz haqqında əsaslı düşü-
nmək fikri ola bilər.
Yəqin ki, buradakıların hamısı ingilis dilində Wikipedia
adlı ensiklopediya haqqında bilir. Bu, dəhşətli böyük, vacib və
302
maraqlı bir ensiklopediyadır. Yəni dünyanın tarix boyu yazıl-
mış ensiklopediyalarının ən böyüyüdür, yazılmış ən böyük en-
siklopediyalardan yüz min və daha çox dəfələrlə böyükdür, rə-
qəmi dəqiq deyə bilmərəm. Wikipediya sərbəst ensiklopedi-
yadır, insanlar o ensiklopediyaya bildiklərini yazırlar, məsələn,
bir alimimiz və ya yazıçımız haqqında orada bir məqalə, həyat
və fəaliyyəti barədə sözlər yazılıbsa və mən onu tanıyıramsa
ona girib, əlavələr edə bilirəm, mənə ixtiyar verilir ki, ora əlavə
edim. Digər insanlar mənim əlavəmi redaktə edə bilərlər. Be-
ləcə, insanlar əlavə eləyə-eləyə çox maraqlı bir ensiklopediya
alınır və çox suala orada cavab tapmaq olur. Wikipediyada
qeyri-professional şeylər də çoxdur. Çünki orada peşəkar, mü-
təxəssis olmayan adamlar da yazır. Amma hamı ora daxil olur
deyə, qəribə görünsə də, iş düzəlir, peşəkar və ya sadəcə sa-
vadlı adamlar səhvləri düzəldirlər. Yəni demokratik bir ensik-
lopediyadır. Azərbaycan dilində olan saytların sayını artırmaq,
eləcə də Azərbaycan
w
ikipedia ensiklopediyasının gücünü,
həcmini və keyfiyyətini artırmaq lazımdır.
Məruzəçilərə bir daha təşəkkür edirəm. Tofiq müəllim
deyəsən söz demək istəyir. Buyurun.
“Bugünkü məclisin məruzələri bizi çox məlumatlandırdı”
Professor Tofiq Ababsquliyev:
– Bugünkü hər iki məruzə həqiqətən də şəxsən mənim
üçün çox maraqlı idi. Həm də bizim bu məclislərin mövzuların-
dan xeyli açıq idi.
Yəni indiyə qədər məruzəçilər məlum məsələlərdən apar-
dıqları araşdırmalarının nəticələrini bizə təqdim eləyiblərsə,
burada sırf texniki cəhətdən onlar öz yanaşmalarını bizə təqdim
elədilər. Bizə imkan yaradıblar ki, biz həmin imkanlardan isti-
fadə eləyək. Həqiqətən bugünki məclisin hər iki məruzəsi bizi
çox məlumatlandırdı, zənginləşdirdi, bizim sahəmizi genişlən-
dirdi. Mən bir istifadəçi kimi, oxucu kimi bu məruzələrdən çox
məmnun oldum, çox razı qaldım. Mən sizə öz təşəkkürümü
303
bildirirəm. Tariyel müəllim, bilmək istəyirəm ki, bu qədər zəh-
mət tələb eləyən iş üzərində neçə nəfər işləyibdir?
Tariyel Məmmədov:
– 20 nəfər...
“Əgər lazımınca araşdıra bilsək,
mədəniyyətimiz hamını valeh eləyəcək”
Professor Firudin Cəlilov:
– Mən hər iki məruzədən çox ləzzət aldım. Ümumiy-
yətlə, bugünkü hər iki mövzü kulturologiya ilə bağlıdır. Son
100 ildə etnologiya elmi təzədən ortalığa çıxıbdır. Amma bu
elm hələ bu günə qədər öz araşdırdığı obyektlərin elmi mənzə-
rəsinin mənəvi tərəfini ehtiva etmirdi. Bu araşdırıcılar, təhqi-
qatçılar, elm və texnikanın inkişafından istifafə eləyib o qədər
qabağa gediblər.
Bizim kulturologiya elmində iki termin öz yerində işlən-
mir. Biri “kultura” sözüdür, biri də “mədəniyyət” sözüdür. O
da dünya elmində, yəni o son yüz illik inkişaf yoluna baxanda
müxtəlif məqsədlər tətbiq ediblər. Biri var ki, rusların və yaxud
dünyanın sivilizasiyası, mədəniyyəti, biri də var ki, hər bir kon-
kret etnosun kulturası. Bu, yemək kulturasıdır, geyim kultura-
sıdır, musiqi kulturasıdır və s. Bunların hamısının məqsədi bü-
tövlükdə etnoxalqın mədəniyyəti ola bilər, oriental bir mə-
dəniyyət ola bilər. Bu mənada bizim Azərbaycanın bu kultur
sənədləri çox zəngindir, məsələn, yemək kulturu. Əgər lazımın-
ca araşdıra bilsək, hamımızı valeh eləyəcək ki, doğrudan da
dünyanın hansı ölkəsində bu cür mədəniyyət var: yemək mədə-
niyyəti, geyim mədəniyyəti, davranış mədəniyyəti və s. Bu mə-
nada sizin bu gün milli musiqi kulturu haqqında dediyiniz
məlumatlar çox gərəklidir, çox lazımlıdır. Bu məruzələri sonra
məktəblərə paylamaq lazımdır ki, dərslərdə və s. onlar da isti-
fadə eləsinlər. Əslində siz Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin
304
böyük bir işini görmüsüz.
Mən hər iki məruzəçiyə təşəkkür edirəm. Bir daha Ham-
let müəllimə təşəkkür eləmək istəyirəm ki, bu cür mövzuları
gündəmə gətirir. Amma yaxşı olardı ki, burada tələbələr də
olsun. Bunlar nadir məruzələrdir.
Çox sağ olun.
Professor Hamlet Ġsaxanlı:
– Mən hər iki məruzəçiyə çox maraqlı, çox vacib və ruh
yüksəldən, işə, əmələ dəvət edən məlumatlar verdikləri üçün öz
təşəkkürümü bildirirəm.
Çox sağ olun!
305
Assembly of Science and Art –
the Need for Communication
A scientist or artist thinks about creation of a scientific work or
piece of art, develops it in their mind and heart (sometimes
over a period of years) individually until one day, suddenly, he
or she brings the work up to the surface and announces it to ot-
hers. Sometimes, scientific or art works can be created collecti-
vely by a small group, with joint efforts of more than one per-
son. In this case too, first, individual members of the group
think about the work individually, guarantee their participation
on the basis of their personal knowledge, talent and energy, and
the collective result is achieved through communication, joint
analysis and discussion of individual inputs.
Creative people of art and science, intellectuals in general, al-
ways need communication among them and attach great impor-
tance to it. Undeniably, we need to tell of our new inventions
and discoveries, ideas and works, and our thoughts, boiling up
inside us, all to like-minded people who would understand us
and share our happiness as well as concerns. It is a delight to
talk with a professional, to exchange ideas and let them share
in the joy of your discovery of original ideas. As we make
them happy with our pleasant surprises in turn we generate
more positive energy, pleasure and inspiration… On the other
hand, receiving criticism and advice from professionals makes
us think broader and deeper, and thus, increases our chance to
come closer to the truth.
306
Even if an issue of discussion is not connected with their pro-
fessional field, looking at the issue and asking questions from
different perspective, a broad-minded and creative person can
affect one‟s opinion and way of thinking. Of course, creative
and intellectual people always inspire by sharing their new
ideas with others and at the same time hear of new ideas from
them. These, as well as, the need for educating and enligh-
tening people are among the main factors bringing creative
people together.
I understood the great importance of communication in scienti-
fic activity when I was a doctoral student and researcher at the
Moscow State University named after Lomonosov and also at
the Institute of Mathematics named after Steklov in Moscow.
Weekly scientific seminars, attended by prominent scholars,
researchers and students, had no equal in terms of receiving
information about important ongoing scientific works and
achievements worldwide, analyzing problems of our scientific
interest and discussing issues with the people who opened new
paths in science. We first felt and realized the phenomenon of
the „scientific school‟ in the extraordinary power these
seminars generated.
The mixed feelings that came with the collapse of the Soviet
Union, consolidation of the materialistic approach based on
new capitalist relations and the destruction of traditional sys-
tems of moral values by the globalization process confused
people, including artists and academics. Interest in scientific
researches decreased and the education system became chaotic.
The need for intellectuals, scholars and men of arts coming to-
gether in a “wise” place, to discuss and share their problems
increased. How could we help with bringing into life our
wishes that originated from the demands of our day and
essence of our soul – changing from complaining to analysis
and from grievances to research, revitalizing scientific-cultural
307
environment, and becoming informed about events and
developments in the world of science and culture?
During the spring and summer of 2006, we finalized our idea
by establishing the Assembly of Science and Art to discuss im-
portant issues in any field without limitations. We decided to
invite speakers to every meeting of the Assembly, listen to
their speeches, ask questions, receive comments and hold dis-
cussions.
The first meeting of the Assembly was held on October 10,
2006. We invited specialists and prominent men of arts and
sciences from both Azerbaijan and outside the country to the
following meetings. Shortly, our Assembly of Science and Art
became known and liked.
Materials of the second „ten‟ (11
th
- 20
th
) meetings are pub-
lished in this book, which is the second volume in a series
where we have tried to keep the text as close as possible to the
original speeches and discussions.
Hamlet ISAXANLI
308
CONTENTS
Assembly of Science and Art – the Need for Communication
( from Editor, in Azeri) ......................................... 7
Assembly 11. Spiritual Inheritance of the Generations
(Speaker: Jamal Mustafaev) ................................ 10
Assembly 12. Islam in the Globalizing World
(Speaker: Mustafa Islamoglu) ............................. 25
Assembly 13. Huns in Eurasia. History, Culture and Identity
(Speaker: Hamlet Isakhanli) ................................ 45
Assembly 14. Shams Tabrizi and Movlana Jalaladdin Rumi:
the Myth and the Truth
(Speaker: Elnur Nasibli) ...................................... 90
Assembly 15. Culture of City. History, Today and Future
(Speaker: Ismail Serageldin) .............................. 136
Assembly 16. About the Problem of 'Armenian Genocide'
(Speaker: Norman Stone) ................................... 169
Assembly 17. Edward Said, Orientalism and
Post-colonial Researchs
(Speaker: Touraj Atabaki) .................................. 188
Assembly 18. History of Researchs on Azerbaijan Literature
and Culture in Turkey
(Speaker: Yavuz Akpinar) .................................. 204
Assembly 19. Reading of the Ancient Information
about Azerbaijan-Alban History
(Speaker: Firudin Agasioglu) ............................ 242
Assembly 20. Azerbaijani Culture in the Electronic Area
(Speakers: Tariel Mammadov & Aydin Khan) .. 276
Assembly of Science and Art – the Need for Communication
( from Editor, in English) ................................... 305
309
© Khazar University Press, 2010
All rights reserved.
ASSEMBLY OF SCIENCE AND ART
11 – 20
Book Two
Compiled and edited
by Hamlet Isakhanli
Khazar University Press
11, Mehseti str., Baku, AZ1096.
Azerbaijan
Document Outline - Untitled-1.pdf
- Untitled-1.pdf
Dostları ilə paylaş: |