Araştırmamızın son bölümünü ise Muğla oluşturmaktadır. XVII. yüzyılda
Menteşe yöresi olarak bilinen bu bölge günümüzde büyük ölçüde Muğla İli sınırları
içinde yer almaktadır. Menteşe Sancağı hakkında Evliya Çelebi oldukça önemli
bilgiler vermektedir. Denizli’den ayrılan Seyyahımız Tavas ve Dümrük (Düğerek)
köyleri üzerinden Muğla’ya ulaşmıştır. Muğla XVII. yüzyılda Menteşe Sancağı’nın
kaza merkezi durumuna getirilmiştir. Menteşe Sancağı’nda güzergahı üzerinde
bulunan yerleşim merkezlerinden bilgilerin fazla olmasına göre alt başlıklar
oluşturduk. Özellikle araştırmamızda bu küçük yerleşimlerini
veya çok az bilgi
verilen yerleri ayrı bir başlık altında topladık.
Evliya şehirlerin fiziki görünüşü, idari yapısı, yerleşim, dini ve sivil yapılar
hakkında birçok bilgi vermektedir. Çoğu zaman Seyyah şehirlerin mahalleleri
hakkında sadece sayıları yönünden bilgi vermiştir. Mahalle isimlerini çok seyrekte
olsa herhangi bir dini ya da sivil yapıyı anlatırken dolaylı olarak verir. Ama biz
şehrin öneminin kavranması açısından başka kaynaklardan bulabildiğimiz kadarıyla
mahalleler hakkında da bilgi verdik. Ayrıca Seyyah şehirlerin, kalelerin, kasabaların,
köylerin isimleri hakkında çoğu zaman gerçeğe dayanmayan halkın ağızdan ağıza
dolaşan söylentilerini aktarmıştır. Bazen de kendi olağanüstü hayal gücü veya
kelimeleri benzetme yeteneği ile bu isimleri açıklamıştır. Biz araştırmamızda bu
isimlerin kökenini elimizden geldiğince çeşitli eserlerden
faydalanarak ortaya
koymaya çalıştık. Aydın, Denizli ve Muğla Bölümlerini ele alırken Evliya Çelebi’nin
verdiği dini ve sivil yapıların kitabelerini ulaşabildiğimiz eserlerle karşılaştırdık.
Bunların çoğunun tutarlı olduğunu gördük. Bölümlerimizin alt başlıklarını seçerken
Evliya’nın verdiği bilgilerin önemine göre bir sınıflandırmaya gittik. Bazı kazalar
hakkında tatmin edici bilgiler verilmişse buraları alt başlık olarak seçtik. Bazı
yerleşimler kasaba olmasına rağmen verilen bilgiler neticesinde buraları da alt başlık
olarak değerlendirmeyi uygun gördük.
Araştırmamızı yaparken en çok karşımıza çıkan zorluk bazı bölümlerde
Evliya’nın vermiş olduğu bilgileri destekleyecek ya da eleştirecek çok fazla kaynağa
ve esere ulaşamamamız oldu. Aydın bölümünü anlatırken buraya ait çok fazla esere
ulaşamadık. Özellikle Kuşadası alt başlığını anlatırken Evliya’nın
bilgilerini
eleştirecek eser bulmakta zorlandık o yüzden sadece Seyyahın verdiği bilgilerle
ÖZET
Güneybatı Anadolu Bölgesinde Evliya Çelebi 1671 tarihinden itibaren
seyahat etmeye başlayarak, ilk etapta Sakız Adası üzerinden
o dönemde Kaptan Paşa
Eyaleti içerisinde bulunan Sığla Sancağına bağlı Kuşadası kasabasına uğramıştır.
Sığla Sancağı içerindeki Ayasuluk, Balat gibi XVII. yüzyılda giderek önemini
kaybetmiş ve birer köy haline gelmiş bölgelerden geçerek Anadolu Eyaleti içerisinde
yer alan Aydın Sancağı topraklarına girmiştir. Bu sancak içerisinde yol alan
Seyyahımız en ayrıntılı bilgileri Güzelhisar ve Tire Şehirlerine dair vermektedir.
Aydın Sancağının ardından ise Evliya Denizli topraklarına girerek buranın
tarihi, coğrafyası, ekonomisi, folkloru ile ilgili çok kıymetli bilgile vererek
yolculuğuna devam etmiş yolda gördüğü bitki türlerini dahi kayda geçirmiştir.
Denizli üzerinden Muğla’ya gelen Seyyahımız buraya dair ayrıntılı
bilgiler
vermiş ve Karabağlar üzerinden, Ula’ya buradan Yerkesik, Bozüyük, Eskihisar
üzerinden geçerek Milas’a ulaşmıştır. Milas’ın özelliklerini anlatan Evliya Pein
üzerinden Bodruma yol alarak buradan Rodos Adası’na geçtikten sonra bölgedeki
adaları dolaşarak tekrar Menteşe topraklarına dair bilgiler vererek Fethiye üzerinden
Teke Bölgesi’ne doğru yola çıkmıştır.
TUTANAK
Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nün …/…/20008
tarih ve
…../… syılı toplantısında oluşturulan jüri, Lisansüstü Eğitim-öğretim yönetmeliğinin
23d maddesine göre, Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Öğrencisi Osman Nuri
AKBULUT’ un “
Evliya Çelebiye Göre Güneybatı Anadolu (Muğla, Denizli,
Aydın)” adlı tezini incelemiş ve Daday …/…/2008 tarihinde saat … da jüri önünde
tez savunmasına alınmıştır.
Adayın kişisel çalışmaya dayanan savunmasından sonra 50 dakikalık süre
içinde gerek tez konusu, gerekse tezin dayanağı anabilim dallarından
sorulan sorulara
verdiği cevaplar değerlendirilerek tezin başarılı olduğuna oybirliği ile karar verildi.
Tez Danışmanı
Yrd. Doç. Dr. Adnan ÇEVİK
Üye
Üye
Prof. Dr. Salim CÖHCE
Doç. Dr. Mehmet TEMEL
ABSTRACT
"Seyahatname Travel Book", which was written by Evliya £elebi in the
middle of the 17th Century, gives a detailed idea about guilds in Istanbul and Cairo
and an average idea about the population's profile which was concerned with the
guilds. The author added some
numerical handouts to his work, so that, his work has
a special place in literature about Ottoman guilds. Inspite of some exeggerted
expressions, this work, which became a significant product of our history of
literature with an original style, is one of the most favorite writing
sources which
belongs tahat period. In the subject, which has been considered by us, a
comprehensive information is given which is ever given in a sort of work, and so
valuable information about Istanbul's economical situation.