Vii L e m I l L
Yüklə 5,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- §4. MÜHARĠBƏNĠN SON, HƏLLEDĠCĠ DÖVRÜNDƏ
63
Ümumiyyətlə, 1943-1945-ci illərdə Fransa antifaşist müqavimət hərəkatında 2000 nəfərə yaxın azərbaycanlı iştirak etmişdi. Bunlardan Ə.Cəbrayılov, X.Hacıyev, D.Abdullayev, N.Abdullayev, R.Rzayev, Ə.Möhsümov, M.Məhərrəmov və başqaları cəsur partizan kimi tanınmış, bir neçə ali fransız hərbi orden və medalları ilə təltif edilmişdilər. Əhmədiyyə Cəbrayılov "Armed Mişel" adı ilə bu ölkənin azadlıq hərəkatında fəal iştirak etmiş, şəxsi igidliyə görə paradda əsgərə generaldan irəlidə getmək kimi şərəfli hüquq verən yüksək mükafatla - Hərbi medalla təltif olunmuşdu. 151
Azərbaycanlı hərbi əsirlər Berlində yaradılmış gizli antifaşist təşkilatının işində də yaxından iştirak edirdilər. Cümşüd Məmmədov, Bəxtiyar Paşayev, Səttar Kərimov, Seyidəli Seyidov və bu gizli təşkilatın digər üzvləri çalışdıqları sənaye müəssisələrində düşmənə
qarşı təxribatlar törədirdilər. Azərbaycan döyüşçülərindən M.Seyidov, Ə.Əlimərdanov faşistlərin Buhenvald, Mauthauzen, Daxau, Zaksenhauzen ölüm düşərgələrində Avropa ölkələrindən olan antifaşistlərlə birgə fəal iş aparırdılar. 152
Ə.S.Ağayev Buhenvald ölüm düşərgəsində antifaşist təşkilatın fəal üzvlərindən biri olmuşdur. 153
§4. MÜHARĠBƏNĠN SON, HƏLLEDĠCĠ DÖVRÜNDƏ
1944-cü ilin iyununda Avropada ikinci cəbhənin açılmasına baxmayaraq, Vermaxtın əsas qüvvələri alman-sovet cəbhəsində yerləşmişdi. Almanlar Moskvada qalmaq üçün öz qruplaşmalarının birinci cinahını möhkəmləndirməyə çalışırdılar. Son dərəcə gərgin gedən bu döyüşlərdə Azərbaycan diviziyaları da iştirak edirdi. 1944-cü il oktyabrın 20-də sovet və yuqoslav qoşunlarının birgə gücü ilə almanların 20 minlik Belqrad qruplaşması məhv edildi və Yuqoslaviyanın paytaxtı azad olundu. Həmin il noyabrın sonunda Yuqoslaviya Xalq Azadlıq Ordusunun hissələri ilə birgə qədim Krakov şəhəri yaxınlığında çox ağır hərbi əməliyyatlar başlandı. 223-cü diviziyanın 1041-ci alayının komandiri mayor Baxış Mehdiyev 1037-ci alayın iki batalyonu ilə birlikdə şəhəri alman faşistlərindən təmizlədilər. Düşmən döyüş meydanında 1000-ə qədər əsgər və zabit itirdi. 223-cü Azərbaycan diviziyasının döyüşçüləri Belqradın sakinlərinin alqışları altında qələbə bayrağı ilə qürurla addımladılar. 223-cü diviziyaya "Belqrad" fəxri adı verildi. Bu münasibətlə marşal İosip Broz Tito diviziyanın komandirinə təbrik məktubu göndərmişdi. 154
1944-cü il avqustun 25-də 223-cü diviziya 3-cü Ukrayna cəbhəsi komandanının əmri ilə Sarata-Qalebna rayonunda mühasirəyə alınmış düşmən qruplaşmasını parçalamaq məqsədilə döyüşə başladı. Alman faşist diviziyaları 64
güclü hücumlarla mühasirədən çıxmağa çalışdığı zaman mayor Baxış Mehdiyevin 1041-ci alayı özü düşmənin mühasirəsinə düşdü, lakin iki günlük mühasirə şəraitində B.Mehdiyevin alayı igidlik göstərərək 1500 alman faşistini məhv etmiş, 1000 nəfəri isə əsir götürmüşdü. 223-cü diviziyanın adı iki dəfə Ali Baş Komandanın əmrində çəkilmiş və almanların Dnepr çayı sahilindəki müdafiəsini yardığına, Benzeranı hücumla aldığına görə ona iki dəfə təşəkkürnamə göndərilmişdi. 155
Bu əməliyyatın aparılmasında məqsəd alman-faşist qruplaşmalarını dağıtmaq, Polşanın azad edilməsini başa çatdırmaq, Berlinə həlledici zərbə endirilməsi üçün münasib şərait yaradılmasını təmin etmək idi. Bu əməliyyatda 416-cı Taqanroq və 223-cü Belqrad diviziyaları fəal iştirak etdilər. Visla sahillərində gedən döyüşlərdə leytenant Bəhyəddin Mirzəyev şöhrət qazandı. Yanvarın 14-dən 15-ə keçən gecə onun rotası Vislanı keçib sağ sahildə möhkəmləndi. Cəsur döyüşçülər tutduqları mövqeyi əldən vermədilər. Əməliyyat B.Mirzəyevin göstərdiyi şəxsi qəhrəmanlıq və döyüş ustalığı sayəsində qələbə ilə başa çatdı. 156
1945-ci ilin yanvarında düşmənin Visladakı müdafiə istehkamlarının keçilməsində 416-cı diviziyanın batalyonu yüksək döyüş məharəti nümayiş etdirmişdi. Batalyon düşməni birinci və ikinci müdafiə xətlərindən çıxararaq, diviziyanın hərəkətinə imkan yaratdı. Varşavanın cənubunda düşmən müdafiəsinin yarılması və Visla-Oder arasındakı döyüşlərdə yüksək hərbi nailiyyətlərinə görə 416-cı diviziyanın 1368-ci alayı Qırmızı Bayraq, 1054-cü artilleriya alayı III dərəcəli Suvorov, 444-cü topçu divizionu III dərəcəli Boqdan Xmelnitski, 348-ci sanitar batalyonu Qırmızı Ulduz ordenləri ilə təltif olunmuşdu. 1945-ci il yanvarın 19-da 416-cı diviziya Visladan Polşanın içərilərinə doğru 180 km irəlilədi, 157
fevralın 1-də isə Oder çayının qərb sahilinə çıxdı. Almanlarla bir həftə ağır döyüşlər nəticəsində kapitan Mirzəyevin batareyası tutduğu mövqelərini saxlaya bildi. Bəhyəddin Mirzəyev igidliyinə görə SSRİ Ali Soveti Rəyasət heyətinin Fərmanı ilə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görüldü. Bu, 416-cı və 295-ci diviziyaların birgə zərbələri altında düşmənin Berlinə gedən yol üzərində yerləşən və müdafiə xətti rolunu oynayan Küstrin şəhər-qalanın alınması üçün böyük strateji əhəmiyyət kəsb edirdi. Yolayrıcında yerləşən binada mövqe tutmuş düşmən
pulemyotçusu sovet döyüşçülərinin irəliləməsinə imkan vermirdi. Gənc zabit Məmmədnəbi İsmayılov sürünərək binaya yaxınlaşdı, pulemyot nöqtəsini məhv etdi və hücum üçün yol açıldı. 158
dəf etmiş, 13 tankı, 650 əsgər və zabiti məhv etmişdi. 1945-ci il martın 12-də Birinci Belorus cəbhəsi qoşunları tərəfindən azad olunmuş Küstrinin alınması Yüklə 5,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|