Vii L e m I l L



Yüklə 5,13 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/220
tarix05.02.2018
ölçüsü5,13 Mb.
#25096
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   220

 

VII  cilddə  1941-2002-ci  illər  -  Azərbaycan  tarixinin  kompleks 



araşdırılmasına  ilk  cəhd  göstərilmişdir.  Müəlliflər  hesab  edir  ki,  bu  dövrün  tam 

əhatəli  elmi  tarixinin  yazılması  üçün  daha  dərin  obyektiv  tədqiqat  işləri 

aparılmalıdır  və  VII  cild  bu  işin  ancaq  başlanğıcıdır.  "Azərbaycan  tarixinin  VII 

cildi müxtəlif tarixi mənbələr, arxiv sənədləri, dövri mətbuat materialları, mövcud 

elmi  ədəbiyyat  əsasında  yazılmışdır.  Müəlliflər  keçmiş  SSRİ-nin,  respublikanın 

mərkəzi,  habelə  ayrı-ayrı  nazirliklərin,  dövlət  komitələrinin  arxivlərindən,  dövri 

mətbuatdan,  statistika  külliyyatlarından,  çap  olunmuş  dövlət  və  partiya 

sənədlərindən,  Azərbaycana  30  ildən  artıq  rəhbərlik  etmiş  Prezident  Heydər 

Əliyevin nitq və çıxışlarından, xüsusən onun Azərbaycan xalqına Yeni 2001-ci il, 

Yeni  əsr  və  üçüncü  minillik  münasibətilə  "Azərbaycan  XXI  əsrin  və  üçüncü 

minilliyin  ayrıcında"  adlı  müraciətindən  geniş  istifadə  etmiş,  on  prinsipial 

məsələlərin  şərhində  onun  müddəaları  rəhbər  tutulmuşdur.  Heydər  Əliyevin  bu 

müraciəti Azərbaycan xalqının çoxminillik tarixinə elmi və lakonik baxış olmaqla 

bərabər, 1969-2001-ci illər tarixinin tədqiqi üçün çox qiymətli mənbədir. 

Kitabda  illüstrasiyalar  Azərbaycan  Respublikası  Foto-Kino  Arxivinin, 

müxtəlif muzeylərin fondlarından, dövri nəşrlərdən və kitablardan götürülmüşdür. 

Müəlliflər  və  redaksiya  heyəti  VII  cildin  yazılması,  müzakirəsi  və  nəşri 

zamanı  köməklik  göstərmiş  mütəxəssislərə,  təşkilat  və  müəssisələrə 

minnətdarlığını bildirir. 

 

*** 



VII  cildin  mətnləri  aşağıdakı  müəlliflər  tərəfindən  yazılmışdır.  Giriş,  II 

bölmənin V fəsli, III bölmənin I, II, III və IV fəsilləri, nəticə və xülasə (rus dilində) 

tarix elmləri doktoru Tahir Qaffarov, I bölmənin I fəsli Azərbaycan MEA müxbir 

üzvü,  tarix  elmləri  doktoru,  professor  Qaraş  Mədətov,  tarix  elmlori  doktoru, 

professor  Məzahir  Abasov,  Tahir  Qaffarov,  tarix  elmləri  namizədləri  Tapdıq 

Novruzov, Cəbi Bəhramov və Əzizağa Ələkbərov, II fəsli Qaraş Mədətov, Məzahir 

Abasov, Tahir Qaffarov, III fəsli Əzizağa Ələkbərov, II bölmənin I fəsli akademik, 

iqtisad  elmləri  doktoru,  professor  Asəf    Nadirov,  tarix  elmləri  doktoru,  professor 

Bayram  Qurbanov,  tarix  elmləri  doktorları  Nina  Qədirova,  Tahir  Qaffarov  və 

Hüseyn Əmirov,  tarix  elmləri  namizədləri  Elmira  Qədirova, Tatyana Musayeva 

və Cəbi Bəhramov, II fəsli Tahir Qaffarov, Nina Qədirova və Cəbi Bəhramov, III 

fəsli Bayram Qurbanov, Tahir Qaffarov, Elmira Qədirova, IV fəsli Asəf Nadirov, 

Nina  Qədirova,  Tahir  Qaffarov,  Hüseyn  Əmirov,  Elmira  Qədirova  və  Tatyana 

Musayeva, VI fəsli tarix elmləri doktoru Sayad Sayadov. 

Müəlliflər  tarix  elmləri  namizədləri  Tamella  Kərimova  və  Firuzə 

Məmmədquliyevanın  elm  və  təhsilə  dair  təqdim  etdikləri  materiallardan  II 

bölmənin  IV  fəslində,  Vasif  Talıbovun  Naxçıvan  Muxtar  Respublikasına  dair 



 

təqdim  etdiyi  materiallardan  isə  III  bölmədə  istifadə  olunduğunu  minnətdarlıqla 



qeyd edirlər. 

Xronoloji cədvəl və biblioqrafiya tarix elmləri namizədi Əzizağa Ələkbərov 

tərəfindən tərtib olunmuşdur. 

Fotoşəkillərin  toplanmasında  tarix  elmləri  namizədi  Hakim  İsaqov  və  elmi 

işçi Alı Balayev iştirak etmişlər. 

 

 




 

 



I BÖLMƏ 

AZƏRBAYCAN II DÜNYA 

MÜHARĠBƏSĠ DÖVRÜNDƏ 

 

I FƏSİL 



 

BÖYÜK VƏTƏN MÜHARĠBƏSĠNĠN BAġLANMASI. 

AZƏRBAYCAN SSR-DƏ HƏRBĠ, 

ĠQTĠSADĠ VƏ MƏNƏVĠ SƏFƏRBƏRLĠK 

 

§1. RESPUBLĠKADA HƏRBĠ SƏFƏRBƏRLĠK 

 

1941-ci  il  iyunun  22-də  faşist  Almaniyası  SSRİ-yə  xaincəsinə  basqın  etdi. 



1940-cı  il  dekabrın  18-də  təsdiq  edilmiş  SSRİ-yə  hücum  -"Barbarossa  planı" 

ildırımsürətli  müharibə  strategiyasına  əsaslanırdı.  Məqsəd  güclü,  qəfil  zərbə  ilə 

sovet  ordusunu  darmadağın  etmək,  qışa  qədər  Arxangelsk-Həştərxan  xəttinə 

çıxmaq idi.

1

 

Hitler  Almaniyasının  qəsbkarlıq  planında  Azərbaycan,  neft  Bakısı  xüsusi 



yer  tuturdu.  Hətta  SSRİ-də  yaşayan  türkdilli  xalqları  -"müsəlman  monqoloidləri, 

dağıdıcı qüvvə" hesab edən Hitler "Mənim mübarizəm" kitabında yazırdı ki, "onlar 

ali irqin qullarına çevrilməlidirlər".

2

 



Almaniya  hakimiyyəti  Bakı  neftini  ələ  keçirməyi  Şərqdə  istilaçılıq 

siyasətini reallaşdırmağın mühüm amili hesab edirdi. Rozenberqin "Qafqazın idarə 

olunması planı"na görə Azərbaycanda idarəedici orqan - "komissarlıq" yaradılmalı 

və  iqamətgahı  Tbilisidə  yerləşəcək  Qafqaz  reyxkomissarlığına  tabe  edilməli  idi.

3

 

Faşist Almaniyası sovetlər üzərində qələbədən sonra İran körfəzinə, Hind okeanına 



qədər  əraziləri  zəbt  etmək  niyyətində  idi.  Türk  xalqları  yaşayan  ərazilərdə 

Almaniyadan asılı oyuncaq "Böyük Türküstan" dövləti yaradılması planlaşdırılırdı. 

Bu  dövlətin  ərazisinə  Şimali  və  Cənubi  Azərbaycanla  bərabər,  Orta  Asiya, 

Qazaxıstan,  Başqırdıstan,  Tatarıstan,  Krım,  Şimali  Qafqaz,  Qərbi  Çin  və 

Əfqanıstanın daxil olması nəzərdə tutulurdu.

4

 



Hələ  1941-ci  il  martın  27-də  Almaniyanın  Kontinental  Neft  Cəmiyyətinə 

Bakıda  neftin  çıxarılması,  emalı  və  daşınması  ilə  məşğul  olacağı  göstərişi 

verilmişdi.  Artıq  Azərbaycandakı  iri  sənaye  müəssisələrinə  "ali  irqdən"  rəhbərlər 

də  təyin  edilmişdi.  Onlar  ucuz  iş  qüvvəsi  hesabına  maya  dəyəri  aşağı  olacaq 

məhsullardan  alınacaq  yüksək  gəliri  son  qəpiyinədək  Almaniyaya  çatdırmaq 

tapşırığı almışdılar.

5

 



Yüklə 5,13 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   220




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə