Variant-20 Rezerv kapitali tavsifi, mazmuni, maqsadi va vazifalari. Xususiy kapital tarkibiy qismlaridan yana biri bu – rezerv kapitali
Yüklə 22,98 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rezerv kapitali
|
VARIANT-20 Rezerv kapitali tavsifi, mazmuni, maqsadi va vazifalari. Xususiy kapital tarkibiy qismlaridan yana biri bu – rezerv kapitali hisoblanadi. Rezerv kapitali ko‘pgina me’yoriy va qonuniy hujjatlarda hamda iqtisodiy adabiyotlarda turlicha ta’riflangan bo‘lib, uning o‘ziga xos jihatlarini belgilab bergan. Masalan, Respublikamiz boshqaruv tashkilotlari tomonidan belgilangan me’yorlarga asosan: «Rezerv kapitali – bu korxona ustaviga asosan ajratma qilish mol-mulk qayta baholanishi, qaytarib bermaslik sharti bilan olingan mablag‘lar (pul mablag‘laridan tashqari), o‘rtoqlik va aksionerlik jamiyatlar mulkini oshiruvchi boshqa kirimlar hisobini olib borish uchun mo‘ljallangan» deb izohlangan. Keltirilgan izohga mazmunan yondashadigan bo‘lsak, uning tarkibiga kiruvchi bir qator ko‘rsatkichlar o‘z o‘rnida berilmagan. Masalan, mol-mulkning qayta baholanishi. Chunki ushbu ko‘rsatkichning ma’lum qismi, qo‘shilgan kapital zimmasiga birkitilgan bo‘lib, uning ikki schotda ko‘rsatilishi hisob tizimidagi kamchiligimiz hisoblanadi. M.Lapustin, P.Nikolskiylarning fikricha: «Rezerv kapitali – bu xo‘- jalik tavakkalchiligi va ko‘zda tutilmagan holatlarni moliyalashtirish maqsadida jamg‘arilgan pul ko‘rinishidagi mablag‘lar hisoblanib, u xususiy kapitalning bir bo‘lagi sifatida qaraladi. Amaliyotda bu jamg‘arma sug‘urta mablag‘i sifatida yoki tavakkalchilik rezervi, deb ham ataladi». Yuqorida keltirilgan ta’rifga nazar solsak, uning bir qadar mazmunga ega ekanligini guvohi bo‘lamiz. Chunki rezerv kapitali hisobot yilida erishilgan sof foyda hisobidan ma’lum bir maqsadlarni sug‘urtalash uchun tashkil etilishi belgilab qo‘yilgan. Shu nuqtayi nazardan, bizningcha: «Rezerv kapitali – bu ta’sis hujjatlariga binoan hisobot davrida erishilgan sof foyda hisobidan, amaldagi qonunchilik asosida, tavakkalchilik va ko‘zda tutilmagan natijalar oldini olish, hamda xo‘jalikning oxirgi moliyalashtirish manbayi sifatida gavdalanadigan mablag‘lar jamg‘armasining puldagi ifodasi» deb ta’riflash maqsadga muvofiq hisoblanadi. Qo‘shilgan kapital, rezerv kapital bandlarida korxonaning boyliklarini qayta baholanishidan, olgan foydasidan tashkil etilgan rezervlardan, qo‘shimcha aksiyalar chiqarish natijalaridan ko‘paygan xususiy manbalar ko‘rsatiladi. Passiv I bo‘limiga taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar) ham kiritiladi. Bu bandning summasi korxonani olgan foydasi miqdoriga va uning taqsimlanishiga bog‘liqdir. Korxona o‘z oldidagi foydadan to‘lashi lozim bo‘lgan majburiyatlarini bajarib bo‘lgandan so‘ng, qolgan qoldiq kelgusida rezerv sifatida foydalanilishi ko‘zlanib qoldiriladi. Taqsimlanmagan foyda bandi o‘tgan yillardagi foydadan qolgan summa- larni ham ifodalaydi. Balansda korxonaning o‘z mablag‘lari manbayi qancha ko‘p ulushni egallasa, shunchalik moliyaviy ahvol ishonchli bo‘ladi. Yuoridagi fikr-mulohazalar shuni ko‘rsatmoqdaki, xo‘jalik yurituvchi subyektlarning faoliyatida kapitallar (fondlar) va rezervlarning muhim o‘rni mavjud ekan. Chunki bu manbalar asosan, xo‘jalik sub- yektlarining o‘z manbalarini aks ettiruvchi jihatlari bilan ajralib turadi. Bugungi kunda xo‘jalik subyektlarining o‘z mablag‘lari manbalari qanchalik yuqori salmoqqa ega bo‘lsa, mazkur korxonalarning faoliyati shunchalik ijobiy baholanadi. Xususiy kapital hisobi iqtisodiyotni modernizatsiya qilish sharoitida muhim ahamiyatga ega bo‘lib, u korxonaning o‘z qudrati darajasining qay darajada ekanligini bildiradi. Bunday taraflarni e’tiborga olgan holda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining birinchi chaqiriq 6- sessiyasida qabul qilingan «Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi qonunda ham xususiy kapital hisobiga katta e’tibor berilgan. Uning 16- moddasiga ko‘ra moliyaviy hisobotlar tarkibida 5-shakl «Xususiy kapital to‘g‘risida hisobot» deb nomlanib, bu shakl har yili boshqa hisobotlarga qo‘shilgan holda yuqori organlarga topshirilishi lozim. Agar boshlang‘ich investitsiya mablag‘larini I0, t-davr oxiridagi pul tushumlarini CFt deb belgilasak, u holda sof joriy qiymatni aniqlash formulasi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi: n NPV = CF1/(1 + k)1 + CF2,/(1 + k)2 +...CFn/(1 + k)n – I0 = CFt / (1+k)t – I t=1 Misol: Firma 500 mln. so‘mga universal do‘kon uchun joy, bino sotib oldi. Bu do‘kondan 10 yil davomida har yili 100 mln. so‘mdan pul tushumlari bo‘ladi. Usha davrda muqobil foyda me’yori 10% bo‘lsa, shu do‘konni sotib olish kerakmi, degan savol tug‘iladi. Hisob-kitoblar shuni ko‘rsatdiki, firma 10 yil ichida o‘z kapitalini qancha mln. so‘mga ko‘paytiradi. Loyiha samarali yoki samarasizdir? CFt=100 mln.so’m K=10 % T= 10 yil I =500 mln so’m NPV= CFt*(1+k)^t-I NPV=100*(1+0.1)^10-500=114.6 mln.so’m Loyiha samaralidir Yüklə 22,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|