Ushbu o’quv qo’llanma maktabgacha ta’lim yo’nalishi bakalavriyat talabalari uchun mo‘ljallangan bo‘lib

Izchillikta’limjarayoniningma’lumtizimvaketma-ketlikasosidabo’lishininazardatutadi, zero, murakkabmasalalarnioddiymasalalarnio’rganmayturibhaletibbo’lmaydi.
Muntazamlikvaketma-ketlikuyokibuo’quvmaterialinio’zlashtirishsur’ati, uningelementlario’rtasidagio’zaromosliginitahlilqilishgaimkonberadi. Ta’limningmuntazamliligivaketma-ketligima’lumfanlarbo’yichabilim, ko’nikmavamalakalarinishakllantirish, borliqniyaxlitidroketisho’rtasidagiqarama-qarshiliknihaletishgaimkonberadi. Ushbuholatlarbirinchinavbatdadasturvadarsliklarnimuayyantizimdayaratish, fanlararohamdafanlarichidagibog’liqliknita’minlashevaziganamoyonbo’ladi.
Onglilikvaijodiyfaolliktamoyili. Uning asosini fanni o’rganishda muhim ahamiyatga ega bo’luvchi qoidalar majmuini shakllantirish tashkil etadi. Bilimlarni ongli ravishd ao’zlashtirish quyidagi omil va shartlarga bog’liq: ta’lim motivlari, o’quvchilarningfaollikdarajasi, o’quv-tarbiyaviyjarayonningsamaralitashkiletilishi, o’qituvchitomonidanqo’llanuvchita’limmetodlarivavositalariningsamaradorligivaboshqalar. O’quvchilarningfaolliklarireproduktivvaijodiyxarakterga ega bo’lishi mumkin. Mazkur tamoyil o’quvchilarning tashabbuskorliklari va mustaqil faoliyatlarini nazarda tutadi.
Ko’rgazmaliliktamoyilita’limjarayoninitashkiletishasosidayotuvchimuhimqoidalardanbirihisoblanadi. Ya.A.Komenskiyunididaktikaning “Oltinqoidasi” debatagan. Ungabinoanta’limdainsonsezgiorganlaridanfoydalanishkerak. “Agardabizo’quvchilardahaqiqiyvaaniqbilimlarpaydoqilishniistasak, undabizumumanhammanarsagashaxsiykuzatishvasezibko’rishbilan ta’limgaintilishimizkerak – debta’kidlaydiu – agardaqandaydirpredmetnibaravarigabirnechasezgiorganlaribilanqabulqilishmumkinbo’lsa, mayliularbaravarigabirnechasezgilaribilano’rganilsin”.
Tajribalarasosidao’rganilayotgannarsaninamoyishetishvajarayonmohiyatinihikoyaqilibberisho’zlashtirishdarajasinibirmunchaoshiradi. Xususan, axborotlarnieshitibqabulqilishsamarasi 15 foiz, ko’ribqabulqilishesa – 25 foiznitashkiletadi. Ta’limjarayonidaularnibirvaqtdaishtiroketishinatijasidama’lumotlarniqabulqilishsamaradorligi 65 foizgachaortadi.
Ko’rgazmalilikdano’quvjarayonibarchabosqichlaridafoydalanishmumkin: yangimaterialnio’zlashtirish, unimustahkamlash, mashqlarnitashkilqilishhamdao’quvchilarningdasturmateriallarinio’zlashtirishlarinitekshirishvabaholashda.
Ta’limning samaradorligi va ishonchliligi tamoyili.An’anaviydidaktikadaumustahkamliktamoyilikabiifodaetiladi. Agardao’qitishjarayonnita’limmaqsadlarigaerishishnita’minlamasa, uholdaushbujarayonnitashkiletishzaruriyatiyuzagakelmaydi. Shuboista’limsamarali, shuningdek, rivojlantiruvchivatarbiyalovchixususiyatgaegabo’lishikerak.
Ta’limningishonchliligivamustahkamliliginita’minlashuchuno’quvchilaro’qishjarayonidao’quv-o’rganishharakatlariningquyidagito’lato‘kisliknio’zlashtiraolishlarizarur: o’rganilayotganmateriallarnidastlabkiqabulqilish, unichuqurroqanglab yetish, eslabqolish, o’zlashtirilganbilimlariniqo’llashbo’yichama’lumfaoliyatniamalgaoshirish, ularnitakrorlashvatizimlashtirish.
Ta’limningchuqurligivamustahkamligitalabididaktikadaan’anaviyhisoblanadivauyuzakilikkaqarama-qarshiqo’yiladi. Chuqur, mustahkambilimningasosiybelgisiengfundamentalg’oyalar, qoidalar, tushuncha, kategoriyalarnitushunish, chuquro’zlashtirish, o’rganilayotganmateriallarmazmuninipuxtaanglashdaniborat.
Ta’limningtushunarliligitamoyilio’quvchilarningmavjudimkoniyatlarinihisobgaolish, jismoniyvapsixiksog’lig’igayomonta’siretuvchiintellektualvaemotsionalqiyinchiliklardanvozkechishnitalabetadi. Ta’limningtushunarlibo’lishio’quvchilarningyoshi, bilishimkoniyatlarinihisobgaolibo’qishningmazmuninito’g’rianiqlashdemakdir, ya’ni, harbiro’quvfanibo’yichao’quvchilaregallabolishizarurbo’lganbilim, amaliyko’nikmavamalakalarihajminito’g’rianiqlashdir. Butamoyilo’quvjarayoninio’quvchilardaqiyinchiliklarni yengishistaginihosilqiluvchivashaxsiymuvaffaqiyatlariningnatijalaridanquvonishtuyg’usiniyuzagakeltirishgayo’naltirilganliginiifodalaydi. Bubolalardako’zgatashlanuvchiqattiqhayajonlanish, shuningdek, o’quvmasalalarini yechishdagiishonchsizlikniyo’qotishgayordamberadi.
Guruhlivaindividualta’limningbirligitamoyilishaxsning, birtomondanatrofdagilarbilanmunosabatdabo’lish, ijtimoiyaloqalarniyo’lgaqo’yishgaintilishi, ikkinchitomondanesa, yakkaholdata’limolishgabo’lganxohishiniaksettirishgaxizmatqiladi. Muomalafaoliyatningalohidaturibo’lib, unitashkiletishjarayonidaboshqalarhaqidagitasavvurvatushunchayuzagakeladi. Atrofdagilarbilanmunosabatniyo’lgaqo’yisho’zaroaloqalarninghosilbo’lishivarivojlanishini, alohidabo’lishesashaxsningijtimoiylashuvihamdarivojlanishinita’minlaydi.
An’anaviyta’limo’zmohiyatigako’raguruhlihisoblanadi, zero, u 30-40 nafaro’quvchilardaniborato’quvguruh (yokisinf)laridatashkiletiladi. 100-200 nafartalabalardaniboratkurslardaesata’limgasarflanadiganharakatlarnikamaytirishmaqsadidama’ruzalaro’qishtashkiletiladi. Guruhlita’limmunozara, muzokaratashkiletishuchunqulaysharoitgaegabo’lib, o’quvmasalalarini yechishningengsamaraliyo’llarinibirgalikdaizlashnita’minlaydi, o’zaroyordamko’rsatishuchunsharoityaratadi, o’quvchilarningmas’uliyathissinioshiradi. O’quvmuvssasalaridaguruhlita’limnitashkiletishjamoanishakllantirishningasosiyshaklisanaladi.
Ta’limning o’quvchilarning yoshi va individual xususiyatlariga mos kelishi tamoyilio’quvchilarningyoshigako’ravaindividualyondashuvnianglatadi.
Yoshigamuvofiqyondashisho’quvchilarningpsixikxususiyatlari, shaxsiyrivojlanganlikdarajasi, ma’naviy-axloqiysifatlari, ijtimoiy yetukliginibaholayolishninazardatutadi. Agardaqo’yilayotgantalablaryokita’limningtashkiliytuzilishio’quvchilarningyoshiimkoniyatlaridanortdaqolsayokiilgarilabketsa, o’quvfaoliyatiningsamarasipasayadi. Individualyondoshisho’quvchilarningmurakkabichkidunyosinio’rganish, yuzagakelganmunosabatlartiziminitahlilqilishvashaxsshakllanishisodirbo’ladiganko’pturdagisharoitlarnianiqlashnitalabetadi.
Oqilona talabchanlik bilan bola shaxsini hurmat qilishning birgaligit amoyilipedagogtarbiyalanuvchinishaxssifatidahurmatqilishizarur. Oqilonatalabchanlikmaqsadgamuvofiqbo’lsa, ta’lim-tarbiyajarayoni, shaxsningto’liqvabarkamolrivojlanishinita’minlayolsasamarasianchayuqoribo’ladi. O’quvchilarganisbatantalabchanlikularnitartibli, intizomlibo’lish, burchlarnio’zvaqtidabajarishko’nikmalarigaegabo’lishlarinita’minlashilozim. Shaxsgahurmatinsondagiijobiyxislatlarigatayanishniko’zdatutadi.
Hamkorlik tamoyilita’lim jarayonida shaxsning ustuvor mavqeini ta’minlash, uning o’z-o’zini anglashini anglatadi. Bu tamoyil o’zaro munosabatlar jarayonida sub’ektlar o’rtasidagi aloqalarning dialog shakli, shaxslararo munosabatlar mazmunida esa biror-bir nazariyaning asosi, negizi, asosiy boshlang’ich qoidasi; boshqaruvchi g’oya, faoliyatning asosiy qoidasi; umumlashtirilgan talabdir.
Qonunchilikpalatasitomonidan 2020 yil 19 maydaqabulqilingan
Senattomonidan 2020 yil 7 avgustdama’qullangan,O’zbekiston respublikasi prezidenti tomonidan 2020 yil 23 sentabrda tasdiqlangan “Ta’lim to’g’risida” gi yangi taxrirdagi Qonun