Türkmen boylarinin geçMİŞİ, yayilişI, bugüNKÜ durumu ve geleceğİ Prof. Dr. Soltanğa ataniyazov

---

1
bilig-10/Yaz’99
TÜRKMEN BOYLARININ GEÇMİŞİ, 
YAYILIŞI, BUGÜNKÜ DURUMU VE GELECEĞİ
Prof. Dr. Soltanğa ATANİYAZOV
Türkmenistan Bilim ve Teknik Yüksek Kurulu.
ÖZET
Dünya milletlerinin önemli bir kısmı, tarihlerinin belli bir döneminde boy ve uruğlara 
bölünme sürecini yaşamışlardır. İktisadî, sosyal şartlar nedeniyle bu bölünme bazı toplu
-
luklarda ve bu arada göçebe hayatı yaşayan Kazak, Kırgız, Başkırt, Türkmen gibi Türk 
topluluklarında uzun süre muhafaza edilmiştir. 
Bu topluluklar arasında Türkmenler’in boy ve uruğları Kaşgarlı Mahmut, Mübarek Şah, 
Reşidüddin, Yazıcıoğlu, Salar Baba Harıdarı, Ebulgazi gibi kadîm âlimlerin eserlerinde 
yer almıştır. Bu âlimlerin eserlerinde, Türkmen boylarının çeşitli devirlerdeki durumları 
ve yaşadıkları değişiklikler incelenmiş; boy ve uruğların büyüklü-küçüklü topluluklarına 
ait bilgiler verilmiştir. Ayrıca bu tarihî kaynaklarda, Kaşgarlı Mahmut tarafından sıralanan 
Türkmen boylarının bünyesinde Moğol saldırılarından sonra ortaya çıkan değişiklikler ve 
bu meyanda pek çoğunun komşu ülkelere kaçması, kalanların ise başka topluluklarla 
birleşerek Teke, Yomut, Göklen, Ersarı, Sarık, Sakar, Alili, Olam, Surhı gibi yeni boyları 
meydana getirmesi hakkında dikkate değer bilgiler veriliyor.
Oğuz boylarına dayanan yeni Türkmen boyları, Türkmen halkının meydana getirdiği 
sosyolojik kollardır. Kadîmden gelen bu geleneği yaşlı kuşaklar günümüze kadar 
yaşatmışlardır. Ancak genç nesil için boy-uruğ meselesi önemini gittikçe yitirmektedir.
Tarihî gerekliliğin bir ürünü olan bu bölünmeyi ortaya çıkaran şartlar bugün ortadan 
kalkmıştır. Bu yüzden artık XX. asırda boy-uruğ oluşumlarına rastlanmıyor. Ancak eski
-
den gelmekte olan gelenek hükmünde bazı şive özgünlükleri, mimari ve ekonomide 
kullanılan araç-gereçler, giyim-kuşam, halı dokuma, süsleme-işleme, yemek kültürü, 
gelenek-görenek gibi farklılıklar korunmaktadır.
Türkmenistan’ın bağımsızlığını kazanmasıyla birlikte okullarda edebî dilde eğitim-
öğrethm verilmesi, gazete-dergi ve kitapların edebî dilde yazılması, radyo-TV ve görsel 
sanatlarda edebî dilin kullanılması ve bu arada halk arasında karşılıklı ilişkilerin artması, 
esasında özde bir olan Türkmen boyları arasındaki şive, kültür gibi maddî- manevî 
farklılıkların giderek azalmasına sebep olmaktadır.
Bu mühim meseleye, yani Türkmen boylarını bir bütün, halk ve millî bir devlet 
etrafında birleştirmek gibi gerekli bir ideale, Türkmenistan devlet başkanı Saparmırat 
Türkmenbaşı ve Türkmenistan Hükümeti büyük önem vermektedir. Böyle bir çaba net
-
icesinde son yedi yıl içinde, hangi boya veya uruğa mensup olursa olsun, her Türkmen’in 
kendi halkına ve halkının zengin tarihine duyduğu gurur ve sevgi artmıştır. Böylece 
Türkmen halkı diğer kardeş Türk topluluklarıyla birlikte, dünya medeniyetinin aydınlık 
geleceğine doğru emin adımlarla yürümektedir.