46
O‘simliklar
erdan suvni, havodan esa karbonat angidridni oladi.
6 CO
2
+ 6 H
2
O + 674 KK+ xlorofill -------- C
6
H
12
O
6
+ 6O
2
O‘simliklar hujayrasida glyukoza kraxmalga aylanadi.
C
6
H
12
O
6
+ H
2
O ------ (C
6
H
10
O
5
) n
Biz nafas olganda kislorodni yutib karbonat angidridni chiqaramiz. O‘simliklar esa
fotosintez protsessida kislorodni chiqarib turadi, ya’ni o‘simliklar bizni kislorod bilan
ta’minlab turadi.
Biz nafas olganda chiqargan karbonat angidriddan o‘simliklar esa fotosintez
protsessida foydalanadi. Havoda karbonat angidridning miqdori 0.03% dan oshmaydi.
O‘simliklar bir tonna karbonat angidridni olish uchun 5 mln. kub metr havoni
tozalaydi. O‘simliklar fotosintez protsessida karbonat angidridni oladi. Nafas olishda esa
odamlarga o‘xshab kislorodni yutadi. O‘simliklar odamlarga o‘xshash kechasiyu- kunduzi
kislorod bilan nafas oladi.
YAshil rangdagi o‘simliklar erdan olgan oziq moddasidan tashqari fotosintez
protsessi natijasida o‘ziga oziq moddalar tayyorlaydi. O‘ziga-o‘zi oziq modda tayyorlab
ovqatlanishi -
avtotrof oziqlanish deyiladi. Avtoc – o‘ziga o‘zi ma’nosini bildiradi. Ba’zi
bir o‘simliklarda ildiz bo‘lmaydi. Masalan: suv o‘tlarida. Bu o‘simliklarning oziqlanishi
faqat avtotrof yo‘lda bo‘ladi. Bakteriyalarda, zamburug‘larda va gullaydigan o‘simliklardan
zarpechak, devpechak va shumg‘iya deb ataladigan o‘simliklarda yashil rang beruvchi
xlorofill bo‘lmaydi. SHuning uchun ham bu o‘simliklar o‘zlariga oziq modda tayyorlay
olmaydi. Bunday o‘simliklar
geterotrof yo‘lda oziqlanadi. Geteroc – o‘zgalar hisobiga
ma’nosini bildiradi. Geterotrof oziqlanish o‘z galida 2 ga bo‘linadi.
1.
Parazit
2.
Saprofit
Parazit oziqlanish tirik organizm hisobiga, saprofit oziqlanish o‘lik organizm hisobiga
bo‘ladi.
1.4
Botanika fanining farmatsevtikadagi ahamiyati.
Hozirgi kunda ko‘pgina dori – darmonlar o‘simliklardan olingani uchun botanika
fanining farmatsevtikadagi ahamiyati nihoyatda kattadir.
MDX florasi juda boy
bo‘lib 19000 o‘simlik turini o‘z ichiga oladi. Ularning orasida dorivor o‘simliklar juda
ko‘p.
So‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra 159 tur yovvoyi dorivor o‘simliklardan tayyorlangan
dori turlari va preparatlari meditsinada ishlatiladi. YOvvoyi holda o‘sadigan dorivor
o‘simliklar har yili tayyorlanadi.
MDX dorivor o‘simliklaridan olinadigan dorivor mahsulotlar farmatsevtika
zavodlari va dorixonalar bosh boshqarmasini talabini qondirmaydi. SHuning uchun dorivor
o‘simliklarni ekish keng yo‘lga qo‘yilgan. Hozirgi kunda aholining dorivor o‘simlik
uchun talabi juda katta.
1.5 Hujayraning kashf etilishi ва Hujayra nazariyasi
Hujayra tirik organizmning asosiy bir bo‘lagi bo‘lib tiriklikda bo‘ladigan hamma
protsesslar hujayrada bo‘lib turadi. Hujayra oziqlanish, ko‘payish, o‘sish, nafas olish,
tashqi ta’sirotni sezish xususiyatiga ega. O‘simlik organlari hujayradan tashkil
topganligini ingliz olimi fizik
Robert Guk 1665 yilda topgan. R. Guk birinchi marotaba
hujayrani mikroskopda ko‘rgan u o‘simlik to‘qimalari hujayradan iborat ekanligini
aniqlagan. R. Guk hujayra to‘g‘risida
“ Mikrografiya” deb kitob yozgan. Bu kitobda
ukrop, marjon daraxti (buzina) va probkaning ichki tuzilishini ko‘rsatib bergan.
XIX- asrning boshlarida hujayra nazariyasi paydo bo‘ldi. Bu nazariyaning
ko‘rsatishicha har bir organizm va organ, to‘qimalari hujayralardan tuzilgan. Hujayra esa
bo‘linib ko‘payib turadi.