Toshkent davlat farmatsevtika instituti

Toshkent davlat farmatsevtika instituti

BIYOTEXNOLOGIYA YONALISHI 103-A GURUH TALABASI FARRUX MAVLONOVNING BIYOFIZKADA MUSTAQIL ISHI

Mundarija

• Qattiq jismlarning ichki molekular tuzilishi. Uning xossalari.
• Ayrim moddalarning kristall tuzilishini kuzaish.
• Amorf jismlar .
• Amorf jismlarni namoyush qilish.
• Kristall jismlar.
• Amorf jismlarning kristallardan farqi.
• Monokristallar va polikristallar.
• Turli xil kristall panjaralar namoyishi.
• Tarixiy ma’lumot.
• Kristalni o’sishi.

MAVZU; QATTIQ JISMLAR

REJA;

1; JISIM HAQIDA

2; QATTIQ MODDALAR NIMALAR KIRADI

3;QATIQ JISIM TARKIBI

Qattiq jism
Amorf jism
Kristall jism

Qattiq jismlarning ichki molekular tuzilishi. Uning xossalari

Krisall-barqaror, tartibli , qattiq holatdagi zarralardan tashkil topgan. Kristallar bir-biridan takrorlanishi bilan farq qiladi.

Kristallarning asosiy xossalari: tashqi ta’sir bo’lmaganda shaklini va hajmini saqlaydi, barqaror holatda bo’ladi, aniq erish temperaturasi mavjud va anizatrop (yo’nalish bo’yicha fizik xossalari farq qiladi).

Kristallarning asosiy xossalari: tashqi ta’sir bo’lmaganda shaklini va hajmini saqlaydi, barqaror holatda bo’ladi, aniq erish temperaturasi mavjud va anizatrop (yo’nalish bo’yicha fizik xossalari farq qiladi).

Ayrim moddalarning kristall tuzilishini kuzatish

tuz
kvars
slyuda
olmos

Amorf jism

Isitilganda avval yumshaydigan, keyin oquvchan bo’lib qoladigan jismlar amorf jismlar deyiladi. Bunday moddalarning erish temperaturasini aniq ko’rsatib bo’lmaydi

Amorf jismlar xossalarining namoyishi

1. Amorf jismlar aniq erish temperaturasiga ega emas
2. Amorf jismlar izotrop bo’ladi
parafin
plastilin
parafin
shisha

Amorf jismlar xossalarining namoyishi

3. Qisqa vaqtdagi ta’sirlarga qarshilik xossasi namoyon bo’ladi.
Masalan: rezina havo sharlari

Qattiq jismlar namoyishi

Deformatsiya- tashqi ta’sirlar natijasida jism shakli va hajmining o’zgarishi:

elastik plastik

Amorf jismlar xossalarining namoyishi

4. Davomli tashqi ta’sir natijasida amorf jismlar oquvchan bo’lib qoladi.
Masalan: shamdagi parafin

Kristall jismlar

Kristall jism deb, yumshamaydigan, qattiq holatdan birdaniga suyuq holatga o’tadigan jismlarga aytiladi. Bu jismlar eritilayotganda suyuqligini qattiq holatdagisidan doimo ajratib olish mumkin. Ular qa’tiy tartibdagi kristall panjaradan tuzilgan.

Amorf jismlarni kristallardan farqi

Amorf jismlarning kristall panjarasida qatiy tartib yo’q. Faqat bir-biriga yaqin atomlar birmuncha tartibli joylashgan. Kristallar uchun xarakterli bo’lgan bir yo’nalish bo’yicha qatiy takrorlanuvchi xossalar amorf jismlarda mavjud emas.

Amorf jismlar atomlarining joylashishi suyuqliklardagi kabi o’zini tutadi. Ayni bir modda kristall va amorf holatda bo’lishi mumkin. Masalan kvars SiO2 kristall holatda ham amorf holatda ham (kremnezem) bo’ladi

Kristall jism
Monokristallar
Polikristallar

Monokristallar va polikristallar

Metallar kristall tuzilishga ega. Odatda metallar ko’plab kichik kristalchalardan tuzilgan bo’ladi. Ko’plab mayda kristallardan tuzilgan jism polikristall deyiladi.

Alohida kristallardan tuzilgan jism monokristall deyiladi.

Monokristallar

Polikristallar

Kristall panjaralarning har xil turlari namoyishi

E’tibor bering, tuz zarralari orasidagi masofa bir yo’nalishda bir xil
tuz
grafit
olmos

Tarixiy ma'lumot

Tarixiy ma'lumot

1867 yil rus muhandisi A.V.Gadolin kristallar 32 ko’rinishdagi simmetriya holatida bo’lishini isbotladi

Tarixiy ma'lumot

Rus kristallografi Y.S. Fedorov kristall tuzilishi 230 tura bo’lishini isbotladi

Kristallning o'sishi

(mis kuporasi)

Diqqatingiz uchun rahmat