Teserrufat fealiyetinin tehli
Yüklə 0,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
56 sayı üzrə tarif dərəcələrinin çəkisinin orta hesab göstəricisi kimi hesablanır. Məsələn: əgər fəhlələrin dərəcələr üzrə sayı: I – 30 nəfər, II – 18 nəfər, III – 100 nə fər, IV – 110 nəfər, V – 60 nəfər, VI – 70 nəfər, cəmi – 388 nəfərdirsə, onda or ta tarif dərəcəsi 3,93-ə bərabərdir. Yəni: (30 × 1+18 × 2 +100 × 3 +110 × 4 + 60 × 5+70 × 6): (30 + 18 + 100 + 110 + 60 + 70) = 3,93 Orta tarif dərəcəsi haqqında məlumatlardan fəhlələrin ixtisas səviyyəsinin ye rinə yetirilən əməliyyatların mürəkkəbliyinə uyğunluğunun müəyyən edilməsi üçün istifadə edilir. Belə ki, əgər yerinə yetirilən işlərin orta tarif dərəcəsi 4,2-ə bə rabərdirsə, onda təşkilat fəhlələrin ixtisasının 3,93-dən 4,2-ə qaldırılmasını nəzərdə tutmalıdır. İxtisasın yüksəldilməsi həm işləyən fəhlələrin öyrədilməsi yolu ilə və yaxud yüksək ixtisaslı fəhlələrin işə qəbul edilməsi və aşağı ixtisaslı fəh lələrin işdən azad edilməsi hesabına əldə oluna bilər. Tikinti müəssisələrində ayrı-ayrı peşələr və dərəcələr üzrə işçi qüvvəsinə olan tələbatın ödənilməsi yüksək keyfi yyətli məhsul (iş və xidmətlər) istehsalının ço xaldılmasında həlledici rol oynayır. Bu və ya digər texnoloji prosesi başqa pe şələrə yiyələnmiş fəhlələr, yaxud yuxarı dərəcələrdə işlər aşağı dərəcələrdə fəhlələr tərəfi ndən icra edildikdə işlərin keyfi yyəti və əmək məhsuldarlığı aşağı düşür, bəzən də işlərin təkrar görülməsi zəruri olur. Məsrəfl ərin və əmək tutu- munun artmasına baxmayaraq, aşağı keyfi yyətdə məhsul ucuz qiymətlərlə, həm də çətin satıldığına görə istehsalın effektliyi azalır. Aşağı dərəcədə işlərin icrası yuxarı dərəcələrdə fəhlələrə həvalə edildikdə əmək məhsuldarlığı və məhsulun (işin və xidmətin) keyfi yyəti artır. Bu halda əmək haqqı xərclərinin əmək məh- suldarlığına nisbətən üstün artımına yol verilir ki, bu da müəssisə üçün faydalı olmur. Buna görə də təhlil zamanı bütövlükdə müəssisə üzrə fəhlələrə olan tələ- bata dair ümumi göstəriciləri təhlil etməklə yanaşı, ayrı-ayrı peşələr və ixtisas dərəcələri üzrə fəhlələrə olan tələbatın da ödənilməsi təyin edilir. Hazırda sərbəst bazar iqtisadiyyatına keçid dövründə müəssisələrdə əməyin təşkili, ödənilməsi sistemi və onun müəyyən olunması ilə əlaqədar olaraq hü- quq lar xeyli genişlənmişdir. İş verənlə işə qəbul olunan işçilər arasındakı müna- sibətlər bilavasitə onların arasında bağlanmış müqavilələrdə və mövcud olan qanunvericiliklə tənzimlənir. İşə götürənlərin vəzifəsi aşağıdakılardır: • əmək müqaviləsinin şərtlərinə və onlarda nəzərdə tutulan öhdəliklərə əməl etmək, əmək qanunvericiliyinə aid normativ-hüquqi aktların tələblərini ye- ri nə yetirmək; • kollektiv müqavilələrin, sazişlərin şərtlərinə, onlarda nəzərdə tutulmuş öh- də liklərə əməl etmək; 57 • əməyə görə haqqın miqdarının müəyyən edilməsi və onun ödənilməsi, əmək normaları və əməyin qiymətləndirilməsi; • işçilərin qanunvericilikdə müəyyən olunmuş məcburi dövlət sığorta edil mə si; • sanitar-məişət və müalicə-profi laktik xidmətin təşkili; • qanunvericilikdə müəyyən olunmuş qaydada əməyin təşkili və işçilərin is- ti rahətinin təmin olunması; • işçilərin xüsusiləşdirilmiş formada geyimləri, ayaqqabı və digər müdafi ə formaları ilə təmin olunması; Müəssisələrdə işçilərin şəxsi heyətinin uçotunun aparılması təşkil olun ma lı- dır. Belə ki, bütün işçilərin işə qəbul olunması, tutduqları vəzifələr üzrə yer də- yişmələri, onların ixtisaslarının təkmilləşdirilməsi, peşəkarlığın artırılması, ailə vəziyyəti və s. sənədləşdirilməlidir. Göstərilən əməliyyatın icrası əyani-texniki uçot olmaqla müəssisənin kadr xidməti tərəfi ndən aparılır. İlkin sənəd işçinin işə qəbul olunmasına dair müəssisə rəhbərinin əmridir. Bu mərhələdə işə qəbul olunanla onun vəzifəsi, ödənilən əmək haqqı, iş qay da- ları, istirahət vaxtı və s. müəyyənləşdirilir. Tərtib olunmuş əmrdə qəbul olu nan şəxsin adı, soyadı, atasının adı, vəzifəsi, iş yeri, əmək haqqı, tarif dərəcəsi, mü- əs sisədə işləyəcəyi dövr göstərilir. Qeyd olunmalıdır ki, mövcud olan qanunvericiliyə görə işçi qəbul olunarkən əmək kitabçası, pasport, təhsil haqqında sənəd, hərbi bilet (hərbi xidmətçilər üçün) təqdim edilməlidir. Başqa sənəd tələb etmək mövcud qanunvericiliyə gö- rə qadağan edilmişdir. Tərtib olunmuş əmr müəssisə rəhbəri tərəfi ndən imzalandıqdan sonra qəbul olunan şəxs həmin əmrlə tanış olunmalıdır. Bundan sonra əmr mühasibatlığa təqdim olunur və bu əsasda qəbul olunan şəxs üçün şəxsi hesab açılır. Müəs sisə- də işə düzələn şəxslə müəssisə arasında müqavilə bağlanılır. Müqavilədə iş şəraiti, iş vaxtı, ödəniləcək əmək haqqı, sosial təminat və s. əks olunur. 5 gün müd dətində işə qəbul olunmuş şəxsin əmək kitabçasında onun işə başlamasına dair yazılış aparılmalıdır. Bütün işçilərə şəxsi hesab bir nüsxədən ibarət açılır. Həmin şəxsi hesabda iş çi ni xarakterizə edən bütün göstəricilər əks olunur. Şəxsi hesab xüsusi müəy- yən olunmuş qutuda saxlanılır. Əgər işçi bir vəzifədən başqa vəzifəyə keçirilirsə, bununla əlaqədar olaraq əmr verilir. Əmrdə şəxsin keçdiyi vəzifə, əmək haqqı göstərilir. Əmr 2 nüsxədə tərtib olunur, onun bir nüsxəsi kadr şöbəsində, digər nüsxə isə mühasibatlığa verilir. İşçinin məzuniyyətə getməsi də əmrlə rəsmiy- yətə salınır. Hər bir müəssisədə ilin əvvəlində işçi heyətinin məzuniyyətə getmə- lərinə dair xüsusi qrafi k üzrə məzuniyyətdən istifadə edirlər. Hər hansı bir işçi öz fəaliyyətini dayandırmaq istəyirsə, ərizə ilə müəssisə rəhbərinə müraciət edir və onun işə qəbul olunması ilə əlaqədar bağlanmış müqavilənin dayandırılmasını xahiş edir. Bu halda müəssisə rəhbəri əmrlə Yüklə 0,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|