TariXİ MƏlumatlar
Yüklə 331,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
12
2001 12 mart Türkiyə Cümhuriyyəti ilə Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri vasitəsilə Azərbaycan qazının tranziti, nəqli və satışı haqqında saziş imzalanması.
Azərbaycanla Qazaxıstan arasında Xəzər dənizinin dibinin Milli sektorlar bölüşdürüləsinə dair sazişlər imzalanması.
Aşqabadda Xəzərin hüquqi statusunun müəyyənləşdirilməsinə dair zirvə toplantısı keçirilməsi. 2002 30 aprel Trabzon zirvə görüşündə “Terrorizmə və cinayətkarlığa qarşı mütəşəkkil mübarizə haqqında” Azərbaycan, Gürcüstan və Tükiyə arasında saziş imzalanması.
Üsyanlar e.ə XIII əsr
Assuriya ağalığına qarşı kutilərin üsyan qaldırması. e.ə 719 Mannanın Şuandahul və Durdukka şəhərlərinin əhalisinin İranzuya qarşı üsyan qaldırması. e.ə 522–521
Əhəmənilər dövlətində Qaumatanın üsyan qaldırması. e.ə IV əsrin 20-ci illəri İranda İsgəndərə qarşı Barikas üsyanı baş verməsi. III əsr İranda Manilik hərəkatının baş verməsi. 481–484
Qafqaz xalqlarının Sasani əsarətinə qarşı üsyan qaldırması. 481–529
İranda Məzdəkilər hərəkatı baş verməsi. 748–752 Ərəb əsarətinə qarşı Beyləqanda Müsafirin başçılığı ilə ilk üsyan baş verməsi. 778
Ərəb əsarətinə qarşı xürrəmilərin ilk üsyanı baş verməsi. 776
Orta asiyada Ərəblərə qarşı Müqənna üsyanı baş verməsi. 808
Xürrəmilərin Ərəblərə qarşı ikinci üsyanının baş verməsi. 816–837
Xürrəmilərin üsyanına Babəkin rəhbərlik etməsi dövrü. 1231
Gəncədə Xarəzimşah Cəlaləddinə qarşı usta Bəndərin üsyan qaldırması. IX 30-40-cı illəri Kür-Araz vadisində Əbu-Musanın ərəblərə qarşı üsyan qaldırması. 1318 Xorasanda Hülakülərə qarşı üsyan baş verməsi. 1335 Sultaniyyədə Hülakülərə qarşı üsyan baş verməsi. 1344 Azərbaycanda çobanilər zülmünə - Məlik Əşrəfə qarşı Təbriz əhalisinin üsyan qaldırması. 1484 Ağqoyunlu dövlətində Topal Əhmədin başçılığı ilə kəndli çıxışının baş verməsi. 1537 Şirvanda kələntər Məhəmməd Aminin üsyan qaldırması. 1547 Şirvan bəylərbəyi Əlqas Mirzənin Səfəvilər əleyhinə qiyam qaldırması. 1548 Şirvanda II Xəlilullahın oğlu Bürhan Mirzənin Şirvanda Səfəvilər əleyhinə qiyam qaldırması. 1677
Çuxursəd bəylərbəyliyində Qacar və Bayat tayfalarının Səfəvilər əleyhinə üsyan qaldırması. 1707–1711
Car-Balakəndə Səfəvi zülmü əleyhinə ilk kütləvi xalq çıxışı baş verməsi. 1709-1715 Soucbulaq və Muğanda Səfəvi zülmü əleyhinə çıxışların baş verməsi. 1719-1721 Şirvanda Hacı Davudun başçılığı ilə Səfəvi zülmü əleyhinə çıxışların baş verməsi. 1734 Nadirə qarşı Astaranın yoxsul kəndlilərinin və Şəkidə üsyan baş verməsi. 1737 Carda Biləcik kəndinin əhalisinin Nadir şaha qarşı üsyan qaldırması. 1743 Şirvanda I Sam Mirzənin başçılığı ilə Nadir şaha qarşı üsyan baş verməsi. 1743 Şirvanda II Sam Mirzənin başçılığı ilə Nadir şaha qarşı üsyan baş verməsi. 1737 Nadir şaha qarşı Carda əhalinin üsyan qaldırması. 1743 Nadir şaha qarşı Təbriz və Ərdəbildə üsyanlar baş verməsi. 1743-1744 Nadir şaha qarşı Şəkidə Hacı Çələbinin üsyan qaldırması. 1743- 1744 Nadir şaha qarşı Şirvan,Təbriz, Xoy və Salmasda üsyanlar baş verməsi. 1747 Təbrizdə III Sam Mirzənin başçılığı ilə Nadir şaha qarşı üsyan baş verməsi. 1783 İrəvan xanlığında üsyan baş verməsi. Üsyan nəticəsində Hüseynəli xanla Məhəmmədhəsən xan qətlə yetirildi və Hüseynəli xanın oğlu Qulaməli xan hakimiyyətə gəldi.
Hacı bəyin başçılığı ilə Gəncədə xalq üsyanı baş verməsi. Əhalinin Gürcü çarı və Qarabağ xanlığının buradakı nümayəndələrinə qarşı üsyan qaldırması nəticəsində Gəncə xanlığında ikihakimiyyətliliyə son qoyuldu. 1806 iyun Lisaneviçin İbrahimxəlil xanı ailəsi ilə birlikdə qətlə yetirməsinə cavab olaraq Şəki hakimi Səlim xanın ruslara qarşı üsyan qaldırması.
Car-Balakəndə Rus müstəmləkəçiləri əleyhinə üsyan baş verməsi. 1810 Qubada Rus müstəmləkəçiləri əleyhinə üsyan baş verməsi. 13
1826 27 iyul Gəncədə Rus müstəmləkəçiləri əleyhinə üsyan baş verməsi. 1826 dekabr Şəkidə Hüseyn xanın başçılığı ilə Rus müstəmləkəçiləri əleyhinə üsyan baş verməsi. 1830 Rus müstəmləkəçiliyinə qarşı Həmzət Bəyin başçılığı ilə Car-Balakəndə üsyan baş verməsi. 1831 Rus müstəmləkəçiliyinə qarşı Mir Həsən xanın başçılığı ilə Lənkəranda üsyan baş verməsi. 1837 Rus müstəmləkəçiliyinə qarşı Hacı Məhəmməd və Yarəlinin başçılığı ilə Qubada üsyan baş verməsi.
Rus müstəmləkəçiliyinə qarşı Məşədi Məhəmmədin başçılığı ilə Şəkidə üsyanı baş verməsi. 1863 5 iyun Rusiya əleyhinə Hacı Murtuzun başçılığı ilə Zaqatalada üsyan baş verməsi. XIX 70-ci illəri Rusiyada başlanmış fəhlə hərəkatının təsiri ilə Bakı, Nuxa və Gədəbəydə dağınıq tətillərin baş verməsi.
Şimali Azərbaycanda qaçaq hərəkatının başlanması. 1872-1881 Təbriz vilayətinin valisi Sahibi-Divana qarşı Təbriz əhalsinin çıxışları baş verməsi. 1881 aprel Çar idarələri rəhbərlərinin özbaşnalığına qarşı Bakı fəhlələrinin çıxışı baş verməsi. 1881 Qazax qəzasının Öksüzlü kəndinin kəndlilərinin mülkədar Sultanovlara qarşı mübarizəyə qalxması.
Qaçaq Nəbinin başçılığı ilə Zəngəzurda qaçaq hərəkatı baş verməsi. 1891-1892
Təbrizdə ingilis kapitalisti Tablota qarşı Tənbəki üsyanı baş verməsi. 1895 avqust Bakı tütün fabrikinin fəhlələrinin fəhlə hərəkatı tarixində ilk mütəşəkkil tətil keçirməsi. 1898
Təbrizdə taxıl möhtəkirliyinə qarşı üsyan baş verməsi. 1901 yanvar Bakıda iri tütün, Sabunçuda mexaniki emalatxanın, Balaxanı şosesində mexaniki zavodunun və Tovuz dəmir yolu stansiyası fəhlələrinin sahibkarlara qarşı tətillər etməsi.
Bakıda fəhlələrin “ilk açıq nümayiş” keçirməsi 1903 2 mart Bakıda yeni açıq küçə nümayişi keçirilməsi. 1903 1-22 iyul Bakıda fəhlələrin “ilk ümumi siyasi tətili” keçirməsi. 1904 13 dekabr Balaxanının neft mədənlərində tətil başlaması. 1905 fevralı Dəllər və Alabaşlı kəndlərinin kəndlilərinin qolçomaqlara qarşı üsyan qaldırması.
Ağstafa stansiyasında və bütün Cənubi Qafqaz dəmir yollarında fəhlə tətilləri baş verməsi. 1905-1907 Şimali Azərbaycanın hər yerində qaçaq hərəkatının geniş miqyas alması. Bu dövrdə qaçaq hərəkatının görkəmli rəhbrləri Qaçaq kərəm, Dəli Alı, Məşədi Yusif, Məşədi Qədir, Qandal Nağı, Qaçaq Zahid və.b idi. 1907 8 fevral İran inqilabı dövründə Təbrizdə ilk silahlı üsyan baş verməsi. 1910-1911 Bakıda fəhlələrin bir sıra pərakəndə tətillər keçirməsi. 1911-1912 Lənkəran qəzasının Ərus və Butasər kənədlərində mülkədara qarşı çıxışlar baş verməsi. 1912 4 aprel Sibirdə Lena mədənlərində fəhlələrin dinc nümayişinin gülləboran edilməsinin Azərbaycanda tətil hərakatının yüksəlişinə təkan verməsi.
Nuxanın ipək sənayesi fəhlələrinin tətilə başlaması. 1917–1921
Cənubi Azərbaycanda mili-azadlıq hərəkatı baş verməsi. 1920 25 may
Bolşevik hakimiyyətinə qarşı Gəncədə üsyan baş verməsi. 1920 iyun
Bolşevik hakimiyyətinə qarşı Nuru Paşanın baçılığı ilə Qarabağda üsyan baş verməsi. 1920 6 iyun Bolşevik hakimiyyətinə qarşı M.Hafiz və Əhmədəliyevin baçılığı ilə Zaqatalada üsyan baş verməsi. 1920-1924 Lənkəran, Cavanşir, Ordubad, Şərur Qəbələ və Xaçmazda sovet rejiminə qarşı kütləvi çıxışların baş verməsi.
Quba qəzasının Dəvəçi və Qusar dairələrində kəndli çıxışları baş verməsi. 1920 aprel-iyul Təbrizdə Ş.M.Xiyabaninin başçılığı ilə silahlı üsyan baş verməsi. 1930 Şəki-Zaqatala mahalında, Şəmkirin Bitdili kəndində, Naxçıvan MSSR-in Keçili kəndində, Xızı dairəsinin Ağdərə kəndində, Cəbrayıl qəzasının Sirik kəndində kəndli çıxışları baş verməsi.
Kollektivləşməyə qarşı qaçaq hərəkatı baş verməsi. 1941–1946
Cənubi Azərbaycanda yeni demokratik və milli azadlıq hərəkatı baş verməsi. 1978 18 fevral Təbrizdə “29 bəhmən” inqilabının başlaması. 1988 17 noyanr Azərbaycanda xalq hərəkatının başlaması. Yüklə 331,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|