Tabiiy fanlar fakulteti geografiya yo’nalishi 201- guruh talabasi Ochilova Maftunaning Tuproqlar geografiyasi fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Subtropik chalacho’l va cho’l tuproqlari

Sahroi Kabir va Arabiston yarim orolining shimoliy qismlari Old Osiyo cho’llari, Avstraliya materigining janubi, Chilining markaziy qismlari Kaliforniyaning kichikroq qismlari Kalaxarining janubiy hududlari ushbu oblast tarkibiga kiradi.Shuningdek o’rta Osiyoning janubiy hududlari ham mazkur oblast tarkibiga kiradi.Bu hududlarda sial korbanatli ko’pincha sho’rlangan va dag’al tarkibli nurash po’sti kata maydonlarni egallaydi.Hududning ¾ qismini subtrpok cho’llarning soda va kam rivojlangan tuproqlari ishg’ol etadi.Shuning uchun 75% maydonni tosh va chag’ir toshli cho’l tuproqlari qum va qumloqlardan iborat bo’lib, qolgan 25 % maydonlargagina bo’z tuproqlar tarqalgan.Tuproqlarning turlicha bo’lishida litologik geomorfologik sharoitlarning xusussiyatlari hal qiluvchi rol o’ynaydi.Ayniqsa Osiyoning toshloq cho’llarida sur qo’ng’ir cho’l tuproqlari rivojlangan.Subtropiklarning qurqu cho’llari toshloq loyli cho’llarga nisbatan kichikroq maydonni egallaydi.

Qumli chòllarda qum marzalari dòng qumlari kabi relyef shakllari keng ttarqalgan bòlib, ular turli darajada òsimliklar bilan qoplangan, ana shular ostida qumli chòl tuproqlari shakllanadi.Kòchib yuruvchi barxan qumlar ununchalik katta bòlmagan maydonlarni egallaydi.

• Qumli chòllarda qum marzalari dòng qumlari kabi relyef shakllari keng ttarqalgan bòlib, ular turli darajada òsimliklar bilan qoplangan, ana shular ostida qumli chòl tuproqlari shakllanadi.Kòchib yuruvchi barxan qumlar ununchalik katta bòlmagan maydonlarni egallaydi.
• Asosiy tipik bòz tuproqlar: toģoldi va toģlarning pastki qismlaridagi lyossimon yotqiyotqiziqlar va lyososarda shakllanadi.

Bulardan tashqari chòl oblasti tuproq qatlaqatlami tuzilmasida shòrxoklar va taqirlar ham muhim òrin tutadi.Subtropik sernam oblastida yetakchi qishloq xòjaligi tarmoqlari choychilik, subtropik mevachilik hisoblanadi. Yana shuningdek uzum efiefirmoyli òsiòsimliklar yetishtyetishtirish ham rivojlangan.

Subtropik kserofit òrmon va buta dasht oblastida yuqoridagi mevalardan tashqari vinochilik ipakchilik asalarichilik ham turli boshqoli sabzavot va yem xashak ekinlari yetishtirish rivojlangan.Dehqonchilik suģorma va lalmi tarzda amalga oshiriladi.

Chòl zonasida hududning 76% maydoni qishloq xòjaligida foydalanilsada shining atigi 1.7% I haydaladigan yerlar, 0.1% i yem xashakka mòljallangan, 74% i esa yaylovlarga tòģri keladi.

Toģoldi chalachòl zonasining 69% maydoni qishloq xòjalik yerlari bòlib, shuning 18% maydoni suģoriladigan yerlar 0.7% i yem xashakka mòljallangan, 46% i yaylovlarga tòģri keladi.Asosiy qishloq xòjalik tarmoģi paxtachilikdir.

Umuman subtropik mintaqaning dehqonchilikda òzlashtirilganlik darajasi 17% bòlib, eng kòp haydaladigan tuproqlar qurģoqchil va sernam oblastlardagi jigarrang qizil va sariq qora subtropik hamda qayir tuproqlari hissasiga tòģri keladi. Nil Dajla Furot, Hind Amudaryo kabi daryo vodiylarida eng qadimgi dehqonchilik madaniyati markazlari tarkib topgan.

• Umuman subtropik mintaqaning dehqonchilikda òzlashtirilganlik darajasi 17% bòlib, eng kòp haydaladigan tuproqlar qurģoqchil va sernam oblastlardagi jigarrang qizil va sariq qora subtropik hamda qayir tuproqlari hissasiga tòģri keladi. Nil Dajla Furot, Hind Amudaryo kabi daryo vodiylarida eng qadimgi dehqonchilik madaniyati markazlari tarkib topgan.

Savanna tuproqlari

• Jigarrang qizil va qizil qònģir tuproqlar orasida qora subtropik tuproqlarning analogi bòlmish qora tropik tuproqlar ham uchraydi.Bu tuproqlar asosan kelib chiqishi vulqon jinslardan kvarssiz chòkindi loyli, shuningdek ohakli jinslardan rivojlanadi.Bu tuproqlar asosan Hindiston Afrikaning ekvatordan shimolida hamda Avstraliyada tarqalgan.

E'tiboringiz uchun raxmat!!!