T. Tolga GÜMÜŞ ∗
Yüklə 217,11 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ‘A Unicorn Without a Horn, After All, is Merely a Horse’
Feodalizm: Avrupa Tarihinde Yeni Yaklaşımlar 45
dönemde vassal, lordun veya kralın adamı değildi ama sadece ona asker sağlamakla yükümlüydü. 16 Karolenj döneminin sona ermesiyle birlikte pagus denen ve günümüz Türkçesine kabaca kontluk olarak çevirebileceğimiz idari birimin çözülmesi ve buna bağlı olarak karolenj dönemi boyunca merkezi yönetim tarafından istenildiğinde görevden alınabilecek olan devlet görevlisinden başka birşey olmayan kont’un ve buna bağlı makamın artık babadan oğula geçer bir kurum haline dönüşmesi süreci feodalizm tarihçileri için önemli bir ayrım noktası olagelmiştir. 17
sorusunun cevaplanmasının imkansızlığını gören tarihçiler feodalizmin karakteristik ve belirleyici özelliğini iki yüzyıl sonraki dönemde aradılar. Bu dönem özellikle Anglo-Sakson feodalizm tarihçiliği için yeni açılımlara olanak sağlayan özel bir dönemdi. Bu durumda Anglo-Sakson tarihçiliğinde tartışma 13. yüzyılın sonlarında İngiltere’de ortaya çıkan ve tepe noktasını 15. yüzyılda yaşayan ‘indenture’ denen özel bir kontrat biçiminin feodal düzen üzerinde ne gibi bir rol oynadığı sorusunun yanıtlanmasına odaklandı. Bir görüşe göre ‘indenture’ sistemi klasik feodal sistemi bitirerek yerine feodal olmayan ama monarkların para karşılığı askeri hizmet satın alınması esasına dayanan yeni bir sistem sundu. 18 Bir şekilde yeni yeni gelişmeye başlayan para ekonomisinin geleneksel toprak bazlı feodal savunma ekonomisinin yerini aldığı ve buna bağlı olarak da feodalizmin 15. yüzyıl itibariyle sona ermeye başladığı ya da en azından şekil değiştirdiği düşünülmekteydi. Feodal sistemin merkezine toprağı yerleştiren geleneksel yaklaşım, toprağa dayalı aidiyet bağlarının paraya dayalı başka bir bağ türüne dönüşmesiyle feodal sistem denen şeyin sona ermesi gerektiğine ve yerine bir tür modern ekonomik ilişki biçiminin geçeceğine inanmaktaydı. Fakat bu yaklaşımda yapılan temel hata feodal sistem denen şeyin mutlak olarak var olduğu ve belirleyici unsurunun da toprak olması gerektiği ön kabulü idi. Yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren birçok tarihçi feodalizmin tarihsel bir süreç olduğu ve değişik toplumların değişik tarihsel süreçlerinde şu veya bu şekilde kendini gösterdiğine ikna olmuşlardı. Her ne kadar terimin tanımını daraltmanın tehlikesinin farkında olsalar da terimi geniş
16 Klasik görüş için bknz: Carl Stephenson, ‘The Origin and Significance of Feudalism’, American Historical Review, 46/4. (1941), s. 788-812; Feodalizmin İngiltere’ye de uzandığını düşünen önceki görüşün devamı için bknz: Carl Stephenson, ‘Feudalism and Its Antecedents in England’, American Historical Review, 48/2, (Ocak, 1943), s. 245-265. 17 Bu tezin en önemli savunucusu ve savunulduğu çalışma: Louis Halphen, Charlemagne et l'empire Carolingien (Paris: Albin Michel, 1968). 18 Bu tezin kısa bir özeti ve bazı ‘İndenture’ örnekleri için bknz: Bryce D. Lyon, ‘The Feudal Antecedent of the Indenture System’, Speculum, 29/3, (Haziran, 1954), s. 503-51, s. 506. T. Tolga Gümüş 46 anlamıyla şu veya bu şekle sokuyor ve gözlemledikleri toplumun özel şartlarıyla bir şekilde feodalizm terimini uyuşturarak şu veya bu toplumun şu veya bu tarihsel döneminde feodalizm yaşanmıştır demeyi en azından teoride başarıyorlardı. 19 Bu durumda feodalite tartışmaları, toplumun içinde bulunduğu varsayılan sistemi anlamada teorik bir araç geliştirme çabası olmaktan uzaklaşıyor, her türlü sosyal ve coğrafi farklılıkları kapsayan işlevsiz sadece teorik ve içinin nasıl doldurulacağı tarihçinin subjektif bakış açısına kalmış belirsiz bir düzleme kayıyordu. Bu noktada tartışmanın zaman zaman nasıl kısırlaştığını görmek açısından aşağıdaki tartışma önemlidir:
Kavramları tanımlarken, tanımla oynayıp belli problemlerden kaçınmanın bir yarar sağlamadığı konulardan biri de kuşkusuz ‘feodalizm’ tartışmalarıdır. Yukarıdaki alıntı Batı Avrupa ortaçağ toplumunda feodalizmin olup olmadığı var ise doğasının ne olduğu ve ne şekilde tanımlanması gerektiği tartışmalarının kıyasıya sürdüğü 1960’lı yıllarda feodalizm savunucularının feodalizme olan bağlılık ve inançlarının derecesini göstermesi yönünden oldukça ilginçtir. ‘A unicorn without a horn, after all, is merely a horse’, Boynuzu olmayan Pegasus(tek boynuzlu at) neticede sadece bir attır. 20 Norman fethi sonrası İngiltere toplumunda feodal kurumların tam olarak oluşmadığını çünkü Anglo-Norman toplumunun tanım gereği feodal denebilecek yapılanmalardan uzak bir toplum olduğu savına karşılık kullanılan yukarıdaki argüman oldukça düşündürücüdür. Feodalizmi bir toplumsal kurum olarak görüp belli başat belirleyici unsurları olduğunu var sayan yukarıdaki yaklaşım, ortaçağ toplumunda yaşayan insanların bir şekilde bir bağ ile devlet yerine toplumun başka bir grup bireylerine veya sınıfına bağlanmışsa var olduğu ön kabulüne dayanmaktadır. Bu yaklaşıma göre asıl önemli olan feodalizm tanımının nasıl yapılması gerektiği değil zaten birçok yönüyle feodal olduğu su götürmez olan bir toplumun bazı konularda feodal düzenin gereklerini yerine getirmese bile feodal olarak sayılmasıdır. Diğer taraftan, bütün bu tartışmaları anlamlı kılmada asıl önemli olan feodalizm tanımının nasıl yapılması ve neye feodalizm denip neye denmemesi gerektiğine karar verilmesindedir. Feodalizmi bir şekilde tanımlarsanız Fransız Devrimi ile ancak sona erdiğini iddia edebilirsiniz ama başka bir biçimde tanımlarsanız 1066’da William’ın İngiltere’yi ele geçirmesiyle bittiğini iddia edebilirsiniz. Arada yaklaşık yediyüz yıl vardır. Feodalizmi yine başka bir biçimde
19 Bu tür çalışmalara benim rastlayabildiğim en iyi örnek: Feudalism and Asian Societies, ed. Rushton Coulborn (Princeton: Princeton University Press, 1956). 20 C. Warren Hollister, ‘Reflections on the Unicorn’s Head’, Journal of British Studies, 5/1. (Kasım, 1965), s. 15-18, (s.18). Çeviri bana ait. Yüklə 217,11 Kb. Dostları ilə paylaş:
|